مبانی نظری وپیشینه تحقیق تعصب ومولفه های آن

لینک دانلود و خرید پایین توضیحات
دسته بندی : وورد
نوع فایل :  word (..docx) ( قابل ويرايش و آماده پرينت )
تعداد صفحه : 38 صفحه

 قسمتی از متن word (..docx) : 
 

‏تعصب
‏تعصّب‏ ‏از‏ ‏مادّه‏ «‏عَصَبَ‏»‏ ‏در‏ ‏اصل‏ ‏به‏ ‏معنای‏ ‏رشته‏ ‏هایی‏ ‏است‏ ‏که‏ ‏مفاصل‏ ‏استخوانها‏ ‏و‏ ‏عضلات‏ ‏را‏ ‏به‏ ‏هم‏ ‏پیوند‏ ‏می‌دهد‏. ‏سپس‏ ‏این‏ ‏مادّه‏ ‏به‏ ‏معنای‏ ‏هر‏ ‏نوع‏ ‏وابستگی‏ ‏شدید‏ ‏فکری‏ ‏و‏ ‏عملی‏ ‏آمده‏ ‏است‏ ‏که‏ ‏غالبا‏ ‏بار‏ ‏منفی‏ ‏دارد؛‏ ‏هر‏ ‏چند‏ ‏وابستگی‏ ‏مثبت‏ ‏نیز‏ ‏در‏ ‏مفهوم‏ ‏آن‏ ‏هست‏ (‏حسینی،‏ 1386).
‏درلغت‏ ‏نامه‏ ‏دهخدا‏ ‏در‏ ‏معنای‏ ‏تعصب‏ ‏کردن‏ ‏آمده‏ ‏است‏:" ‏جانب‏ ‏داری‏ ‏کردن،‏ ‏طرفداری‏ ‏شدید‏ ‏کردن،‏ ‏حمایت‏ ‏بدون‏ ‏چون‏ ‏و‏ ‏چرا‏ ‏کردن،‏ ‏عصبیت‏ ‏کردن‏" (‏لغت‏ ‏نامه‏ ‏دهخدا‏).
‏تعصب‏ ‏در‏ ‏فرهنگ‏ ‏عمید،‏ ‏جانب‏ ‏داری‏ ‏کردن‏ ‏از‏ ‏کسی‏ ‏یا‏ ‏از‏ ‏طریقه‏ ‏و‏ ‏مذهبی،‏ ‏حمایت‏ ‏و‏ ‏یاری‏ ‏کردن،‏ ‏به‏ ‏چیزی‏ ‏دلبسته‏ ‏و‏ ‏مقید‏ ‏بودن‏ ‏و‏ ‏سخت‏ ‏از‏ ‏آن‏ ‏دفاع‏ ‏کردن،‏ ‏معنی‏ ‏شده‏ ‏است‏ (‏فرهنگ‏ ‏عمید‏).
‏همچنان‏ ‏دیگر‏ ‏فرهنگ‏ ‏ها‏ ‏تعصب‏ ‏را‏ ‏جانب‏ ‏داری‏ ‏کردن،‏ ‏حمایت‏ ‏کردن،‏ ‏حمیت‏ ‏داشتن،‏ ‏پرخاش‏ ‏کردن،‏ ‏سخت‏ ‏گرفتن،‏ ‏حمیت،‏ ‏عصبیت‏ ‏وسختگیری‏ ‏ترجمه‏ ‏کرده‏ ‏اند‏. ‏تا‏ ‏این‏ ‏جا‏ ‏فکر‏ ‏نمی‌شود‏ ‏نقصی‏ ‏کلی‏ ‏یا‏ ‏جزیی‏ ‏درآن‏ ‏متصور‏ ‏باشد‏ ‏و‏ ‏مورد‏ ‏نکوهش‏ ‏قرارگیرد‏. ‏چه‏ ‏بسا‏ ‏که‏ ‏در‏ ‏مواردی‏ ‏مثبت‏ ‏و‏ ‏پسندیده‏ ‏نیزمی‏ ‏باشد‏. ‏اما‏ ‏کاربرد‏ ‏این‏ ‏واژه‏ ‏در‏ ‏اصطلاح‏ ‏در‏ ‏واقع‏ ‏مغایر‏ ‏و‏ ‏مناقض‏ ‏معنای‏ ‏لغوی‏ ‏آن‏ ‏است‏ (‏رومان،‏ 1387).
‏”‏تعصب‏”‏ ‏و‏”‏عصبیت‏”‏ ‏در‏ ‏اصل‏ ‏از‏ ‏ماده‏”‏عصب‏”‏ ‏به‏ ‏معنی‏ ‏رگ‏ ‏ها‏ ‏و‏ ‏پی‌هایی‏ ‏است‏ ‏که‏ ‏مفاصل‏ ‏را‏ ‏به‏ ‏هم‏ ‏ارتباط‏ ‏می‌دهد،‏ ‏سپس‏ ‏هر‏ ‏گونه‏ ‏ارتباط‏ ‏و‏ ‏به‏ ‏هم‏ ‏پیوستگی‏ ‏را‏ ‏تعصب‏ ‏و‏ ‏عصبیت‏ ‏نامیده‌اند،‏ ‏اما‏ ‏معمولا‏ ‏این‏ ‏لفظ‏ ‏در‏ ‏مفهوم‏ ‏افراطی‏ ‏و‏ ‏مذموم‏ ‏آن‏ ‏به‏ ‏کار‏ ‏می‌رود‏. ‏تعصب‏ ‏و‏ ‏تحجر‏ ‏به‌‏ ‏معنای‌‏ ‏ایستایی،‏ ‏تحول‌‏ ‏ناپذیری،‏ ‏جمود‏ ‏و‏ ‏برنتابیدن‌‏ ‏فرهنگ‌‏ ‏و‏ ‏ارزش‌های‏ ‏حق‌‏ ‏و‏ ‏متعالی‌‏ ‏است‌‏ ‏که‌‏ ‏هم‌‏ ‏در‏ ‏ساحت‌‏ ‏بینش‌‏ ‏و‏ ‏دانش‌‏ (‏تحجر‏) ‏و‏ ‏هم‌‏ ‏در‏ ‏حوزه‌‏ ‏گرایش‌‏ ‏و‏ ‏رفتار‏ (‏جمود‏) ‏بروز‏ ‏و‏ ‏ظهور‏ ‏دارد‏ ‏و‏ ‏عقل‌‏ ‏و‏ ‏دل‌‏ ‏و‏ ‏ابزارهای‌‏ ‏معرفت‌یاب‌‏ ‏و‏ ‏منابع‌‏ ‏شناخت‌زا‏ ‏را‏ ‏نیز‏ ‏شامل‌‏ ‏می‌گردد‏ (‏مطهری،‏ 1377).
‏تعصب،‏ ‏حالتى‏ ‏روانى‏ ‏است‏ ‏كه‏ ‏به‏ ‏صورت‏ ‏حمايت‏ ‏و‏ ‏دفاع‏ ‏از‏ ‏خود‏ ‏و‏ ‏متعلقات‏ ‏خود‏ ‏بروز‏ ‏مى‏كند‏. ‏اين‏ ‏تعلقات،‏ ‏شامل‏ ‏وابستگى‏هاى‏ ‏دينى،‏ ‏ملكى،‏ ‏وطنى،‏ ‏ملى،‏ ‏منطقه‏اى‏ ‏و‏ ‏حتى‏ ‏شغلى‏ ‏و‏ ‏روابط‏ ‏استاد‏ ‏و‏ ‏شاگرد‏ ‏مى‏باشد‏. ‏اين‏ ‏حالت،‏ ‏ريشه‏ ‏در‏ ‏خودخواهى،‏ ‏خود‏ ‏پرستى‏ ‏و‏ ‏سلطه‏ ‏بر‏ ‏تمامى‏ ‏فعاليت‏هاى‏ ‏درونى‏ ‏و‏ ‏برونى‏ ‏دارد‏ ‏و‏ ‏به‏ ‏همين‏ ‏خاطر،‏ ‏از‏ ‏رذائل‏ ‏اخلاقى‏ ‏شمرده‏ ‏شده،‏ ‏منشأ‏ ‏بسيارى‏ ‏از‏ ‏مفاسد‏ ‏اخلاقى‏ ‏و‏ ‏رفتارى‏ ‏مى‏گردد‏(‏سایت‏ ‏آیینه‏ ‏رشد،‏ 1384).
‏تعصب‏ ‏در‏ ‏اصطلاح‏ ‏سختگیری‏ ‏خود‏ ‏خواهانه،‏ ‏پرخاشگرانه‏ ‏و‏ ‏گاه‏ ‏ستیزه‏ ‏جویانه‏ ‏برای‏ ‏نشان‏ ‏دادن‏ ‏برتری‏ ‏غیرواقعی‏ ‏نسبت‏ ‏به‏ ‏همتاها‏ ‏درشرایط‏ ‏و‏ ‏موقعیت‏ ‏های‏ ‏همسان‏ ‏است‏. ‏از‏ ‏این‏ ‏دید‏ ‏گاه‏ ‏تعصب‏ ‏رنگ‏ ‏منفی‏ ‏به‏ ‏خود‏ ‏می‏ ‏گیرد‏ ‏وباعث‏ ‏ایجاد‏ ‏مشکل‏ ‏های‏ ‏اساسی‏ ‏دریک‏ ‏اجتماع،‏ ‏در‏ ‏بین‏ ‏اقوام،‏ ‏مذاهب‏ ‏وسایر‏ ‏گروهای‏ ‏انسانی‏ ‏می‏ ‏گردد‏ (‏رومان،‏ 1387).
‏اقسام‏ ‏تعصّب
‏تعصّب‏ ‏و‏ ‏حمیّت‏ ‏به‏ ‏دو‏ ‏قسم‏ ‏مذموم‏ ‏و‏ ‏غیرمنطقی‏ ‏و‏ ‏ممدوح‏ ‏و‏ ‏منطقی‏ ‏تقسیم‏ ‏می‏ ‏شود؛‏ ‏هرچند‏ ‏غالبا‏ ‏این‏ ‏واژه‏ ‏در‏ ‏منابع‏ ‏دینی‏ ‏در‏ ‏بخش‏ ‏منفی‏ ‏و‏ ‏مذموم‏ ‏به‏ ‏کار‏ ‏رفته‏ ‏است‏. ‏اگر‏ ‏تعصّب‏ ‏و‏ ‏وابستگی‏ ‏انسان‏ ‏به‏ ‏امور‏ ‏غیرمنطقی‏ ‏همچون‏ ‏نژاد،‏ ‏قبیله‏ ‏و‏ ‏امثال‏ ‏آن‏ ‏باشد،‏ ‏تعصّب‏ ‏مذموم‏ ‏نامیده‏ ‏می‏ ‏شود‏ ‏و‏ ‏در‏ ‏قرآن‏ ‏و‏ ‏روایات‏ ‏از‏ ‏آن‏ ‏به‏ ‏نام‏ «‏تعصّب‏ ‏جاهلی‏»‏ ‏یاد‏ ‏شده‏ ‏است‏ ‏و‏ ‏اگر‏ ‏تعصّب‏ ‏و‏ ‏وابستگی‏ ‏نسبت‏ ‏به‏ ‏امور‏ ‏مثبت‏ ‏همچون‏ ‏دین‏ ‏و‏ ‏آیین‏ ‏و‏ ‏مذهب‏ ‏از‏ ‏روی‏ ‏علم‏ ‏و‏ ‏آگاهی‏ ‏باشد،‏ ‏به‏ ‏آن‏ ‏تعصّب‏ ‏مثبت‏ ‏و‏ ‏ممدوح‏ ‏گفته‏ ‏می‏ ‏شود‏ (‏حسینی،‏ 1386).
‏تعصب‏ ‏ممدوح‏ ‏و‏ ‏مذموم‏ ‏در‏ ‏آیات‏ ‏و‏ ‏روایات‏: ‏تعبیر‏ ‏دیگر‏ ‏که‏ ‏از‏ ‏عصبیت‏ ‏در‏ ‏آیات‏ ‏و‏ ‏روایات‏ ‏آمده‏”‏ ‏حمیت‏”‏ ‏یا‏”‏ ‏حمیت‏ ‏جاهلیت‏”‏ ‏است‏.” ‏حمیت‏”‏ ‏در‏ ‏اصل‏ ‏از‏ ‏ماده‏”‏ ‏حمی‏”‏ ‏به‏ ‏معنی‏ ‏حرارت‏ ‏است‏ ‏و‏ ‏سپس‏ ‏در‏ ‏معنی‏ ‏غضب‏ ‏و‏ ‏بعدا‏ ‏به‏ ‏معنی‏ ‏نخوت‏ ‏و‏ ‏تعصب‏ ‏آمیخته‏ ‏با‏ ‏غضب‏ ‏به‏ ‏کار‏ ‏رفته‏ ‏است‏. ‏این‏ ‏واژه‏ ‏گاه‏ ‏در‏ ‏همین‏ ‏معنی‏ ‏مذموم‏ (‏توأم‏ ‏با‏
‏قید‏ ‏جاهلیت‏ ‏،‏ ‏یا‏ ‏بدون‏ ‏آن‏) ‏و‏ ‏گاه‏ ‏در‏ ‏معنی‏ ‏ممدوح‏ ‏و‏ ‏پسندیده‏ ‏به‏ ‏کار‏ ‏می‌رود‏ ‏و‏ ‏اشاره‏ ‏به‏ ‏غیرت‏ ‏منطقی‏ ‏و‏ ‏تعصب‏ ‏در‏ ‏امور‏ ‏مثبت‏ ‏و‏ ‏سازنده‏ ‏است‏ (‏مکارم‏ ‏شیرازی،‏ 1374).
‏فطری‏ ‏بودن‏ ‏غیرت‏ ‏و‏ ‏تعصب
‏دین‏ ‏اسلام‏ ‏مساله‏ ‏غیرت‏ ‏و‏ ‏تعصب‏ ‏را‏ ‏باطل‏ ‏معرفی‏ ‏نکرده‏ ‏و‏ ‏بلکه‏ ‏اصل‏ ‏آن‏ ‏را‏ ‏حفظ‏ ‏نموده‏ ‏است‏. ‏زیرا‏ ‏غیرت‏ ‏ریشه‏ ‏در‏ ‏فطرت‏ ‏انسانی‏ ‏دارد‏ ‏و‏ ‏اسلام‏ ‏هم‏ ‏دین‏ ‏فطرت‏ ‏است‏. ‏البته‏ ‏در‏ ‏جزئیات‏ ‏تعصب‏ ‏دخالت‏ ‏کرده‏ ‏و‏ ‏فرموده‏ ‏است‏ ‏آن‏ ‏قدر‏ ‏از‏ ‏غیرت‏ ‏و‏ ‏تعصب‏ ‏که‏ ‏مطابق‏ ‏با‏ ‏فطرت‏ ‏است‏ ‏حق‏ ‏می‌باشد‏ ‏ولی‏ ‏شاخ‏ ‏و‏ ‏برگی‏ ‏که‏ ‏اقوام‏ ‏به‏ ‏آن‏ ‏داده‌اند‏ ‏باطل‏ ‏می‌باشد‏. ‏مثلا‏ ‏در‏ ‏طی‏ ‏زندگی‏ ‏مواقعی‏ ‏وجود‏ ‏دارد‏ ‏که‏ ‏شخص‏ ‏احساس‏ ‏می‌کند‏ ‏دیگران‏ ‏به‏ ‏منافع‏ ‏او‏ ‏تجاوز‏ ‏می‌کنند‏ ‏ورعایت‏ ‏احترام‏ ‏مقدسات‏ (‏مثلاً‏ ‏اطفال‏ ‏و‏ ‏ناموس‏ ) ‏او‏ ‏را‏ ‏نمی‌کنند‏ ‏ویا‏ ‏درصدد‏ ‏هستند‏ ‏آبروی‏ ‏او‏ ‏را‏ ‏بریزند‏ ‏وخاندان‏ ‏او‏ ‏را‏ ‏هتک‏ ‏حرمت‏ ‏نمایند،‏ ‏در‏ ‏اینجا‏ ‏است‏ ‏که‏ ‏باورهای‏ ‏دینی‏ ‏او‏ ‏را‏ ‏وادار‏ ‏به‏ ‏دفاع‏ ‏می‌سازد‏. ‏به‏ ‏عبارت‏ ‏دیگر‏ ‏لزوم‏ ‏دفاع‏ ‏از‏ ‏خود‏ ‏و‏ ‏از‏ ‏متعلقات‏ ‏خود‏ ‏حکمی‏ ‏است‏ ‏که‏ ‏فطرت،‏ ‏به‏ ‏گردن‏ ‏بشر‏ ‏انداخته‏ ‏است‏. ‏البته‏ ‏نحوه‏ ‏بکار‏ ‏بردن‏ ‏این‏ ‏نیرو‏ ‏و‏ ‏اطاعت‏ ‏از‏ ‏این‏ ‏حکم‏ ‏فطرت‏ ‏به‏ ‏دو‏ ‏گونه‏ ‏می‌باشد‏: ‏یکی‏ ‏به‏ ‏نحو‏ ‏شایسته‏ ‏یعنی‏ ‏بکارگیری‏ ‏تعصب‏ ‏وغیرت‏ ‏انسانی‏ ‏برای‏ ‏دفاع‏ ‏از‏ ‏حق‏ ‏خود‏ ‏ودیگری‏ ‏به‏ ‏نحو‏ ‏ناشایست‏ ‏ومذموم‌؛‏ ‏یعنی‏ ‏خود‏ ‏عمل‏ ‏باطل‏ ‏باشد‏ ‏وبرای‏ ‏حفظ‏ ‏باطل‏ ‏هم‏ ‏انجام‏ ‏گیرد‏ ‏که‏ ‏معلوم‏ ‏است‏ ‏در‏ ‏این‏ ‏صورت‏ ‏چه‏ ‏فساد‏ ‏وشقاوتی‏ ‏در‏ ‏پی‏ ‏دارد‏ ‏وچقدر‏ ‏نظام‏ ‏امور‏ ‏زندگی‏ ‏را‏ ‏به‏ ‏هم‏ ‏می‌زند‏ (‏طباطبایی،‏ 1374).
‏تعصبات‏ ‏شدید‏ ‏نژادی‏ ‏و‏ ‏قبیلگی‏ ‏بدون‏ ‏شک‏ ‏انسان‏ ‏به‏ ‏هر‏ ‏سرزمین‏ ‏یا‏ ‏قبیله‏ ‏و‏ ‏نژادی‏ ‏تعلق‏ ‏داشته‏ ‏باشد‏ ‏نسبت‏ ‏به‏ ‏آن‏ ‏عشق‏ ‏می‌ورزد‏ ‏و‏ ‏این‏ ‏پیوند‏ ‏علاقه‏ ‏او‏ ‏با‏ ‏سرزمین‏ ‏و‏ ‏قوم‏ ‏و‏ ‏نژادش‏ ‏نه‏ ‏تنها‏ ‏عیب‏ ‏نیست‏ ‏بلکه‏ ‏عامل‏ ‏سازنده‌ای‏ ‏برای‏ ‏همکاریهای‏ ‏اجتماعی‏ ‏او‏ ‏است‏. ‏ولی‏ ‏اگر‏ ‏این‏ ‏امر‏ ‏از‏ ‏حدش‏ ‏بگذرد‏ ‏به‏ ‏صورت‏ ‏مخرب‏ ‏و‏ ‏گاه‏ ‏فاجعه‌آفرین‏ ‏درخواهد‏ ‏آمد‏ ‏و‏ ‏منظور‏ ‏از‏ ‏تعصب‏ ‏نژادی‏ ‏و‏ ‏قبیلگی‏ ‏که‏ ‏مورد‏ ‏نکوهش‏ ‏قرار‏ ‏می‌گیرد‏ ‏همین‏”‏ ‏افراط‏”‏ ‏است‏. ‏دفاع‏ ‏افراطی‏ ‏از‏ ‏قوم‏ ‏و‏ ‏قبیله‏ ‏و‏ ‏نژاد‏ ‏و‏ ‏وطن‏ ‏،‏ ‏سرچشمه‏ ‏بسیاری‏ ‏از‏ ‏جنگها‏ ‏در‏ ‏طول‏ ‏تاریخ‏ ‏بوده‏ ‏است‏ ‏و‏ ‏عاملی‏ ‏برای‏ ‏انتقال‏ ‏خرافات‏ ‏و‏ ‏زشتیها‏ -‏تحت‏ ‏عنوان‏ ‏آداب‏ ‏و‏ ‏سنن‏ ‏قبیله‏ ‏و‏ ‏نژاد‏- ‏به‏ ‏اقوام‏ ‏دیگر‏ ‏شده‏ ‏است‏. ‏این‏ ‏دفاع‏ ‏و