طراحی مجتمع مسکونی با رویکرد علوم رفتاری

چکیده
رشد بی سابقۀ معارف بشری و تحولات بزرگ اجتماعی در دهه¬های اخیر و همچنین تدوین و گسترش استانداردهای متعدد نه¬تنها رویه عملی طراحی محیط را آسانتر نکرده اند، بلکه در بسیاری از موارد حساسیت آن را است نمایانتر ساخته¬اند. دلیل این موضوع نمایان شدن پیچیدگی¬های زندگی انسان و اهمیت توجه به مسائل رفتاری در حوزه فردی و اجتماعی است. در مطالب پیش رو سعی گردیده به فرایند طراحی یک مجتمع مسکونی از زاویه علوم رفتاری نگریسته شود. به این معنا که در مراحل طراحی با توجه به نیازها و درک انسان از محیط، به بستر گسترده علوم انسانی در مطالعات محیطی و خصوصا پژوهشهای روانشناسان تکیه شده است. در این راستا به مکانهایی که تعاملهای اجتماعی اتفاق می¬افتند توجه ویژه¬ای می¬شود. از این رو در هر مرحله کوشش شده است که مرزها و حریم‌های حوزه¬های مذکور شفاف¬نمایی شود و طراحی متناسب با رفتار مطلوب در هر فضا ارایه گردد.
کلمات کلیدی: مسکن، علوم رفتاری، مجتمع مسکونی، روانشناسی محیط.


فهرست مطالب
عنوان صفحه
پیش گفتار 1
فصل اول
مقدمه 3
طرح و ضرورت مسئله 3
اهداف 4
سوالات تحقیق 4
روش تحقیق 5
فصل دوم
مبانی نظری مسکن و مجتمع های مسکونی 7
مسکن 7
2-1-1- تاریخچه مسکن 7
2-1-2- مفهوم مسکن 7
2-1-3- الگوهای خانه با توجه به رفتارهای جمعی 9
2-1-4- انواع مسکن 11
علوم رفتاری 14
2-1-5- رفتار 14
روانشناسی محیط 14
2-1-6- روانشناسی محیط و معماری 15
2-1-7- خلوت، قلمروپایی، فضای شخصی و فضاهای قابل دفاع 20
شهر، مسکن و مدرنیسم 31
تراکم 34
2-1-8- تراکم و کیفیت در محیط مسکونی 35
فضای باز خصوصی 37
آپارتمان های بلند 37
2-1-9- جنبه های اجتماعی 38
مشکلات پروژه های وسیع 39
آشفتگی ناشی از اتومبیلها 40
تردد پیاده رکن اصلی طراوت و زندگی در مکان 42
بررسی یک پروژه شاخص 43
جمع بندی 46
فصل سوم
تبیین معیارهای طراحی 50
قوانین ملی، اصول و معیارهای طراحی (مقررات ملی ساختمان، 1388) 50
3-1-1- شکل و ظاهر ساختمان 50
3-1-2- الزامات کارگاه ساختمانی 50
3-1-3- الزامات مصالح و فراوردههای ساختمانی 51
3-1-4- الزامات ساختمان در خصوص تأسیسات و تجهیزات شهری 52
3-1-5- الزامات ساختمان در خصوص حفاظت در برابر لرزش، حرارت و صدا 52
3-1-6- الزامات ساختمان در خصوص تجهیزات حفاظت در برابر سوانح 53
دسترسی ها 56
3-1-7- ورودی یک منطقه مسکونی 56
3-1-8- سلسله مراتب فضایی 58
3-1-9- هویت اجتماعی 59
3-1-10- طراحی محل عبور و مرور 61
3-1-11- نقاط ضعف تردد پیاده 66
3-1-12- ایمنی تردد 70
3-1-13- برنامه ریزی برای تردد پیاده در داخل بناها 71
3-1-14- جزئیات برنامه ریزی برای تردد پیاده 72
3-1-15- تردد دوچرخه به عنوان مکمل پیاده 73
3-1-16- قواعدی برای رفع نیازهای معلولان جسمی 75
فضای سبز و مجتمع های مسکونی 75
3-1-17- تعریف و کاربرد فضای سبز 76
3-1-18- کاربردهای فضای سبز در محیطهای مسکونی 78
نور و روشنایی 81
3-1-19- تامین روشنایی محوطه 82
3-1-20- عوامل موثر در طراحی روشنایی معابر 82
3-1-21- چشم زدگی و روشهای جلوگیری از آن 83
3-1-22- مراحل طراحی روشنایی معابر 83
امنیت 85
3-1-23- تعریف 86
3-1-24- حفظ امنیت در یک ساختمان 87
خلاصه راه حلهای ارئه شده برای طراحی مجموعه های بزرگ 108
فصل چهارم
معرفی طرح معماری 112
معرفی طرح و ایده اولیه 112
معرفی و بررسی بستر سایت 113
4-1-1- مطالعات اقلیمی و جغرافیایی 114
4-1-2- خلاصه ویژگیهای معماری بومی مناطق گرم و خشک 120
4-1-3- مطالعات فرهنگی 123
4-1-4- مطالعات جمعیت 126
4-1-5- خلاصه مطالعات مسکن 131
موقعیت سایت 134
مطالعات میدانی درون سایت 135
پرورش ایده و تشریح طرح 137
نقشه های اجرائی طرح 139
تصاویر مجموعه 148
منابع و مآخذ 151
فهرست شکل ها
عنوان صفحه
شکل 1 خانه مدرن برای همه ملتها (پوردیهیمی ، 1391، 6) 8
شکل 2 خانه؛ نیازهای فرهنگی و اجتماعی (پوردیهیمی، 1391، 3) 9
شکل 3 تردد پیاده حس زندگی در مکان(Watson, 2003, 1. 5-6) 42
شکل 4 (Newman, 1996, 10) 43
شکل 5 تصور معمار از نتیجه طرح (Newman, 1996, 10) 44
شکل 6 (Newman, 1996, 12) 45
شکل 7 اصالت حرکت پیاده (Watson, 2003, 1. 5-6) 46
شکل 8 طراحی پارک موقت (Watson, 2003, 1. 5-6) 47
شکل 9 مشخص نشدن اهمیت معبر ورودی با طراحی (قریب، 1390، 52). 56
شکل 10 طراحی برای بوجود آوردن وضعیت دروازه مانند برای ورودی(قریب، 1390، 52). 57
شکل 11 القاء وضعیت دروازه مانند با باریکتر شدن فضای خیابان معبر ورودی (قریب، 1390، 52). 57
شکل 12 باریکی فضای خیابان توسط بناها و مرتبط نمودن آنها به هم (قریب، 1390، 52). 57
شکل 13 پوشیده شدن ورودی توسط بنا آن را پر اهمیت تر جلوه گر می سازد (قریب، 1390، 53). 57
شکل 14 تعریف ورودی با دروازه قوسی شکل و باغچه های دو طرف (قریب، 1390، 53). 58
شکل 15 قرار گرفتن دو درخت در طرفین حریم ورودی (قریب، 1390، 53). 58
شکل 16 طبقه بندی معابر(Watson, 2003, 36) 61
شکل 17(Watson, 2003, 1. 5-8) 64
شکل 18 (Watson, 2003, 5. 7-4) 73
شکل 19 موقعیت سایت مورد مطالعه در نقشه شیراز 135
شکل 20 همجواریها: خیابان سرباز 136
شکل 21 همجواریها: بلوار بعثت 136
شکل 22 همجواریها: ورودی پارک بعثت 136
شکل 23دید پرنده به کل مجموعه 137
شکل 24 اجتناب از اشراف به فضاهای خصوصی 137
شکل 25 پارکینگ موقت 138
شکل 26 پارکینگ موقت 138
شکل 27 ترکم استفاده 109
شکل 28 سایت و جانمایی ساختمانها 140
شکل 30 نقشه طبقه اول 142
شکل 31 نقشه طبقه دوم تا ششم 143
شکل 32 پارکینگ و موتور خانه 144
شکل 33 پشت بام 145
شکل 34 برش طولی ساختمان 146
شکل 35 برش طولی سایت و ساختمانها 147
شکل 36 نگهبانی 148
شکل 37دید از بالا به ورودی و نگهبانی 148
شکل 38 دید به یکی از بلوکها 149
شکل 39 دید ناظر از بیرون مجموعه 149
شکل 40 فضای سبز درون مجموعه 150
فهرست جدول ها
عنوان صفحه
جدول 1 انواع گونه های مسکونی با توجه به معیارهای مختلف 12
جدول 2 ادامه جدول شماره قبل 13
جدول 3 ویژگیهای جوامع شهری در ادوار مختلف 33
جدول 4 ویژگیهای مسکن در ادوار مختلف 34
جدول 5 برآورد جریانهای تردد سواره با توجه به کاربری ساختمانهای محل(بنتلی، 1389، 361) 62
جدول 6 برآورد عرض سواره روها با توجه به نوع راه و میزان رفت و آمد (بنتلی، 1389، 38) 63
جدول 7 برآورد عرض سواره روها در مسیرهای مسکونی (بنتلی، 1389، 38) 63
جدول 11 شدت روشنایی لازم جهت معابر 85
جدول 12 شدت روشنایی متوسط خیابان براساس حجم عابرین و ترافیک 85
جدول 15 جمعیت شهر شیراز و میزان رشد سالانة جمعیت شهر شیراز در دورة (75 تا 1335) 114
جدول 16 اصول معماری بومی مناطق اقلیمی چهارگانه ایران (کسمایی، 1387، 96) 116
جدول 32 درصد جمعیت گروههای سنی مناطق شهری شهر شیراز ـ 1375 127
جدول 35 درصد نسبی جمعیت شاغل و بیكار مرد و زن مناطق شهری شهر شیراز 1375 128
جدول 39 درصد نسبی شاغلان ساكن برحسب گروههای اصلی شغلی در مناطق شهر شیراز 1375 129
جدول 45 موقعیت حوزه های شهرداری منطقه یک 130
جدول 52 برآورد جمعیت منطقة یك شهر شیراز با فرض حداکثر در دورة (95 ـ 1375) 131
جدول 29 درصد خانوارها برحسب تعداد افراد در خانوار به تفكیك مناطق 1375 131
جدول 49 خانوار معمولی ساكن، تعداد واحد مسکونی، بعد خانوار، خانوار بر واحد مسکونی و نفر بر واحد مسکونی در مناطق ششگانة شهر شیراز در سال 1375 132
جدول 47 جمعیت میزان رشد سالانه، مساحت و تراکم نسبی (نفر در هكتار) در زیرمجموعه‌های پیشنهادی منطقة یك شهرداری شیراز 1375 ـ 1365 133
جدول 41 حوزه‌های منطقة یك شهر شیراز براساس شبكه‌های اصلی و فرعی 134
فهرست نمودارها
عنوان صفحه
نمودار 1 تراکم چند شهر بزرگ جهان بر حسب نفر در هکتار و با توجه به فاصله از مرکز شهر(Watson , 2003, 24) 35
نمودار 2 میزان جرم درون راهروها با توجه به تعداد طبقات ساختمان(Newman ، 1996, 10) 44


پیش گفتار
مسکن یکی از اساسی ترین ملزومات زندگی انسان است که نیاز به آن مستقل از محدوده جغرافیایی، فرهنگی، اقلیمی است و یکی بیشترین دغدغه های انسان – در هر طبقه اجتماعی – همواره مسکن است. با توجه به اجتماعی بودن انسان و تمایل به زندگی جمعی، عموما محل سکونت انسانها در یک مجموعه واقع می شود. این مجموعه¬ها با توجه به شرایط مختلف شهر، روستا، محله و . . . نامیده می¬شوند. هر چند که حجم زیادی از فعالیتهای انسان خارج از مسکن انجام می¬شود اما اساس مجموعه¬های یاد شده خانه و مسکن است. از این می¬توان گفت گسترده¬ترین فعالیتهای انسانی در رابطه با ساخت بنا همواره در حوزه خانه¬سازی بوده و هست. حوزه مسکن در معماری دارای یکی از وسیعترین بعدها از نظر گستردگی و مواجهه با مسائل مختلف است. از این میان می¬توان به مواردی همچون اقلیم، فرهنگ، اقتصاد و جمعیت اشاره کرد. متاسفانه به دلیل رشد جمعیت و وجود مشکلات اقتصادی، در سالهای اخیر بعد کمیتی خانه بیشتر از بعد کیفیتی آن مورد توجه قرار گرفته است. توجه به کمیت در ساختمان سازی عموما با متراکم سازی به شکل بلند مرتبه سازی همراه است. از آنجا که نمیتوان بعد کمیتی مسکن را نیز نادیده گرفت باید طراحی¬های مسکونی را به سمتی هدایت کرد که در کنار تامین تراکم مورد نظر، فضایی مطلوب برای ساکنان به ارمغان آورده شود. به نظر می¬رسد برای کسب این کیفیت لازم است در کنار رعایت اصول عمومی ساختمان سازی به رفتارها و واکنشهای افراد در محیطهای مختلف اجتماعی توجه بیشتری شود. در مطالب پیش رو سعی بر طراحی یک مجتمع مسکونی با توجه به علوم رفتاری شده است.


این فایل به صورت word شامل 164 اسلاید می باشد.