دانلود مقایسه گرایش به انواع مواد مخدر بر اساس ویژگی های شخصیتی در دانشجویان زن و مرد دانشگاه پیام نور واحد

دانلود مقایسه گرایش به انواع مواد مخدر بر اساس ویژگی های شخصیتی در دانشجویان زن و مرد دانشگاه پیام نور واحد (docx) 124 صفحه

دسته بندی : تحقیق

نوع فایل : Word (.docx) ( قابل ویرایش و آماده پرینت )

تعداد صفحات: 124 صفحه

قسمتی از متن Word (.docx) :

دانشگاه پیام نور دانشکده علوم انسانی گروه روانشناسی موضوع مقایسه گرایش به انواع مواد مخدر بر اساس ویژگی های شخصیتی در دانشجویان زن و مرد دانشگاه پیام نور واحد جنوب پایان نامه رشته روانشناسی عمومی استاد جناب آقای دکتر ناصر قاسم زاد پژوهشگر سمانه امیری سیاوشانی 91-1390 " به نام خدا، حكيم سخن آفرين" پايان نامه حاضر تحت عنوان" مقایسه گرایش به انواع مواد مخدر بر اساس ویژگی های شخصیتی در دانشجویان زن و مرد دانشگاه پیام نور واحد جنوب 92-91 13 جهت دريافت درجه كارشناسي رشته روانشناسي عمومي، توسط سمانه امیری سیاوشانی در تاريخ ......................، توسط استاد راهنما،جناب آقا/ سرکار خانم...............................با درجه....................... و نمره ي .................... مورد ارزيابي قرار گرفت. امضاء سال تحصیلی 92- 1391 نقطه سر خط منت خداي را عز و وجل كه طاعتش موجب قربت است و به شكر اندرش مزيد نعمت هر نفسي كه فرو مي رود ممد حيات است و چون بر مي آيد مفرح ذات. پس بر هر نفس دو نعمت موجود است و بر هر نعمتي شكري واجب از دست و زبان كه بر آيد كز عهده ي شكرش به در آيد بنده همان به كه زتقصير خويش عذر به درگاه خداي آورد ورنه سزاواز خداونيش، كس نتواند كه به جاي آورد سپاس از خداوندي كه لطف و عنايت بي دريغش، بنده نوازي بي شائبه و مقياسش، شامل همه مي شود، بي منت و بي توقع، بي اجر ومزد... سپاسگزار خداوندي كه مهربان ترين مهربانان است، او كه تمام كائناتش را در قلب تمام مخلوقاتش جاي داده و عشق به وجود نازنينش را به همه هديه . سپاسگزار پدر و مادري كه به خاك، به زمين، ارزاني ام دادند و با عشق به آسمان دعوتم. سپاسگزار همسرم، مردی که پای رفتن است و بال پریدن..... سپاسگزار خداوندي كه استادي خردمند و مهربان نصيبم كرد با قلبي به وسعت همه. سپاسگزار خداوندي كه ايران عزيز نصيبم كرد و عشقي به بلنداي كائنات به آفريد گانش. سپاسگزار خداوندي كه سلامتي ام بخشيد و آرامش و شادي و اندوه و ... سپاسگزار خداوندي كه هيچ ندارم پيش كش جز سپاسگزاري... تنها می دانم که سپاسگزارم سمانه امیری سیاوشانی چکیده پژوهش حاضر تحت عنوان" مقایسه گرایش به انواع مواد مخدر بر اساس ویژگی های شخصیتی در دانشجویان زن و مرد دانشگاه پیام نور واحد جنوب 92-91" ، با طرح پژوهش از نوع توصیفی- نیمه آزمایشی؛ جامعه آماری دانشجویان دانشگاه پیام نور واحد جنوب، که به روش نمونه گیری تصادفی در دسترس به تعداد 70 نفر(35زن و 35مرد) انتخاب شده اند. ابزار پژوهش پرسشنامه ی تیپ های شخصیتی نئو، فرم کوتاه با 60 ماده. روش تجزیه و تحلیل آماری، در بخش اول ، متغيرهای پژوهش با استفاده از جداول توزيع فراوانی، شاخص های گرایش به مرکز و پراکندگی توصيف و در بخش دوم ، فرضيه های پژوهش با استفاده از آزمون تحلیل واریانس دو راهه در برنامه ی spss19 مورد بررسی و تحليل قرار گرفت، نتایج حاکی از آن است که: فرضیه 1: بین تیپ شخصیت گشوده به تجربه و شناخت نسبت به مواد زنان و مردان دانشجو دانشگاه پیام نور واحد تهران- جنوب تفاوت وجود دارد. تیپ شخصیت گشوده به تجربه و شناخت هر 3 نوع مواد در بین زنان و مردان دانشجو دانشگاه پیام نور واحد تهران- جنوب تفاوت وجود ندارد به عبارتی شناخت انها از این 3 ماده یکسان است. فرضیه 2 : بین تیپ شخصیت برونگرا و شناخت نسبت به مواد زنان و مردان دانشجو دانشگاه پیام نور واحد تهران- جنوب تفاوت وجود دارد. تعامل بین جنسیت و شناخت مواد معنادار نیست F (2 , 64 )=0.737 , P = 0.483.اثر اصلی جنسیت به لحاظ آماری معنادار نیست F (1 ,64 ) =2.006 , P = 0.162.. زنان و مردان دانشگاه پیام نور واحد تهران – مرکز ماده الکل را بیشتر از سیگار و تسبیح می شناسند و دو ماده سیگار و تسیبیح را به یک اندازه می شناسند. فرضیه 3 : بین تیپ شخصیت وظیفه شناس و شناخت نسبت به مواد زنان و مردان دانشجو دانشگاه پیام نور واحد تهران- جنوب تفاوت وجود دارد. اثر تعامل بین جنسیت و شناخت مواد معنادار نیست F (2 , 64 )=0.997, P = 0.375.اثر اصلی جنسیت به لحاظ آماری معنادار نیست F (1 ,64 ) =0.639 , P = 0.427.. زنان و مردان دانشگاه پیام نور واحد تهران – مرکز ماده الکل را بیشتر از سیگار و تسبیح می شناسند و دو ماده سیگار و تسیبیح را به یک اندازه می شناسند. کلید واژه ها تیپ- شخصیت – اعتیاد - مواد مخدر- سیگار- الکل – تسبیح (مواد مخدر جدید) فهر ست چکیده.................................................................................................................................................................ج فصل یک – بیان مسئله 1-1- مقدمه........................................................................................................................................................2 1-2- بیان مساله...................................................................................................................................................4 1-3- اهمیت و ضرورت پژوهش.............. ........................................................................................................6 1-4-سوالات پژوهش.......... ..............................................................................................................................7 1-5- اهداف پژوهش.... .....................................................................................................................................7 1-6-متغیرهای پژوهشی....................... ..............................................................................................................7 1-7- فرضیه های پژوهشی ........ .......................................................................................................................8 1-8- تعاریف مفهومی و عملیاتی متغیرها......................... .................................................................................9 1-8-1- تعریف مفهومی و عملیاتی ویژگی های شخصیتی................................................................................9 1-8-2- تعریف مفهومی و عملیاتی اعتیاد...........................................................................................................9 فصل دوم- پیشینه ی نظری با مرور سوابق نظری 2-1- مقدمه............. ........................................................................................................................................11 2-2- نگاهی گذرا به تعاریف اعتیاد..................................................................................................................12 2-3- انواع اعتیاد ............................................................................................................................................13 2-4- عوارض اعتیاد..........................................................................................................................................14 2-5- ملاکهای تشخیص وابستگی درDSMIV و 10 ICD .............................................................................15 2-6- سیر و نحوه ی بوجود آمدن اعتیاد...........................................................................................................16 2-7- سبب شناسی اعتباد..................................................................................................................................17 2-8- شخصیت و نقش سازه های آن در سوء مصرف مواد..............................................................................20 2-9- اعتیاد و شخصیت....................................................................................................................................23 2-10- تئوری ها و نظریه های مربوط به ا عتیاد..............................................................................................38 2-11- تاریخچه اعتیاد در جهان.......................................................................................................................39 2-12- آمار مصرف مواد...................................................................................................................................41 2-13- طبقه بندی مواد مخدر...........................................................................................................................45 2-13-1- تریاک................................................................................................................................................46 2-13-2- مرفین................................................................................................................................................49 2-13-3- هروئین..............................................................................................................................................50 2-13-4- کدئین................................................................................................................................................52 2-13-5- متادون...............................................................................................................................................53 2-13-6- ترامادول............................................................................................................................................54 2-13-7- بوپره نورفین.....................................................................................................................................55 2-14- داروهای توهم زا...................................................................................................................................57 2-14-1- ال اس دی........................................................................................................................................57 2-14-2- فن سیکلیدین PCP..........................................................................................................................59 2-14-3- مسکالین............................................................................................................................................60 2-14-4- پسیلوسیبین.......................................................................................................................................61 2-14-5- شاه دانگان یا کانابیسها.....................................................................................................................62 2-14-6- کتامین...............................................................................................................................................64 2-15- محرک ها..............................................................................................................................................65 2-16- مواد محرک با وابستگی کم...................................................................................................................74 2-16-1- کافئین...............................................................................................................................................74 2-16-2- نیکوتین............................................................................................................................................75 2-16-3- ناس..................................................................................................................................................76 2-16-4- پان پراک...........................................................................................................................................77 2-17- داروهای کند ساز و آرام بخش ها.........................................................................................................79 2-17-1- الکل..................................................................................................................................................80 2-17-2- داروهای خواب آور.........................................................................................................................81 2-17-3- داروهای استنشاقی...........................................................................................................................82 2-18- مواد مخدر جدید...................................................................................................................................84 2-19- پیشگیری...............................................................................................................................................86 2-20- درمان اعتیاد...........................................................................................................................................88 2-20-1- انوع سم زدایی..................................................................................................................................88 2-20-3- انواع درمان با متادون........................................................................................................................90 2-20-4- مزایا و مشکلات درمان نگهدارنده با متادون.....................................................................................92 2-21- انواع درمان های غیر دارویی.................................................................................................................93 2-21-1- گروه درمانی.....................................................................................................................................93 2-21-2- اجتماع درمانی یا تی سی..................................................................................................................94 2-21-3- کمپ های ترک اعتیاد.......................................................................................................................95 2-21-4- گروه های معتادین گمنام یا NA.......................................................................................................96 2-21-4-1- قدمهای دوازده گانه در ان ای......................................................................................................97 2-22- روان درمانی..........................................................................................................................................99 2-22-1- خانواده درماني..................................................................................................................................99 2-22-2- کاردرمانی......................................................................................................................................100 2-22-3- مذهبي درماني.................................................................................................................................101 2-22-4- طب سوزنی....................................................................................................................................102 2-23- پیشینه های پژوهش............................................................................................................................104 2-23-1- پیشینه های داخلی..........................................................................................................................104 2-23-2- پیشینه های خارجی........................................................................................................................113 فصل سوم- روش پژوهش 3-1- روش پژوهش..................... .................................................................................................................116 3-2- جامعه آماری.......................... ..............................................................................................................116 3-3- نمونه آماری.................... .....................................................................................................................116 3-4- روش نمونه گیری در پژوهش...............................................................................................................117 3-5- ابزار پژوهش...................... .................................................................................................................117 3-5-1- مشخصات کامل پرسشنامه ی تیپ شخصیتی نئو فرم کوتاه.............................................................117 3-6- روش جمع آوری اطلاعات...................................................................................................................120 3-7- روش تجزیه وتحلیل داده ها.................................................................................................................121 فصل چهارم- تجزیه و تحلیل داده های آماری 4-1 - توصيف آماری داده ها ........................................................................................................................124 4-2 استنباط آماری داده ها..............................................................................................................................132 1-2-4 فرضیه 1: بین تیپ شخصیت گشوده به تجربه و شناخت نسبت به مواد زنان و مردان دانشجو دانشگاه پیام نور واحد تهران- جنوب تفاوت وجود دارد............................................................................................132 2-2-4 فرضیه 2 : بین تیپ شخصیت برونگرا و شناخت نسبت به مواد زنان و مردان دانشجو دانشگاه پیام نور واحد تهران- جنوب تفاوت وجود دارد.........................................................................................................134 3-2-4 فرضیه 3 : بین تیپ شخصیت وظیفه شناس و شناخت نسبت به مواد زنان و مردان دانشجو دانشگاه پیام نور واحد تهران- جنوب تفاوت وجود دارد............................................................................................137 فصل پنجم – بحث و نتیجه گیری 5-1- مقدمه......... ..........................................................................................................................................141 5-2- بحث و نتیجه گیری...............................................................................................................................143 5-3- محدودیت های پژوهشی ....................................................................................................................147 5-4- پیشنهادات پژوهشی...............................................................................................................................148 منابع فارسی............................ ........................................................................................................................150 منابع لاتین................. .....................................................................................................................................154 ضمائم پرسشنامه ی تیپ های شخصیت فرم کوتاه 60 ماده ای نئو............................................................................156 فهرست جداول و نمودارها جدول شماره (2-1) سبب شناسی اعتیاد...........................................................................................................17 جدول( 2-2) عوامل روانی، اجتماعی مرتبط با مصرف مواد، عوامل مؤثر و زمینه ساز در بوجود آمدن گروه همسال مصرف کننده و غیرمصرف کننده.........................................................................................................32 جدول(2-3) آمار مصرف کننده های مواد در ایران...........................................................................................42 جدول (2-4) داروهای مشتق شده از تریاک.....................................................................................................48 جداول فراوانی و نمودارهای توزیع فراوانی متغیر های تحقیق.......... ............................................................124 (جدول 4-1 ) میزان آماره های گرایش به مرکز و پراکندگی متغییرهای تحقیق..............................................124 نمودار 4-1 میزان خرده مقاس های مورد پژوهش..........................................................................................124 (جدول 4-2 ) جدول فراوانی و درصد فراوانی مواد مخدر............................................................................125 نمودار شماره 4-2 میزان فراوانی سه ماده ی مورد پژوهش............................................................................125 (جدول 4-3 ) جدول فراوانی و درصد فراوانی نمرات برونگرایی................................................................126 (جدول 4-4) جدول فراوانی و درصد فراوانی نمرات گشوده به تجربه..........................................................127 (جدول 4-5 ) جدول فراوانی و درصد فراوانی نمرات وظیفه شناسی...........................................................129 (جدول 4-6 ) آزمون لوین..............................................................................................................................131 جدول (4-7) جدول(4-7) تست اثرات بین آزمودنی ها................................................................................131 جدول (4-9) آمار توصیفی تیپ شخصیت برونگرا........................................................................................133 جدول(4-10) آزمون لوین..............................................................................................................................133 جدول(4-11) تست اثرات بین آزمودنی ها.....................................................................................................134 جدول(4-12)آزمون توکی برای تیپ شخصیت برونگرا.................................................................................135 جدول (4-13) آمار توصیفی تیپ شخصیت وظیفه شناس.............................................................................136 جدول(4-14) آزمون لوین..............................................................................................................................136 جدول(4-15) تست اثرات بین آزمودنی ها.....................................................................................................137 جدول(4-16)آزمون توکی برای تیپ شخصیت وظیفه شناس.........................................................................138 فصل یک ادبیات و بیان مساله 1-1- مقدمه مصرف الکل و سوء استفاده ی مواد یکی از اصلی ترین مشکلاتی است که در جوامع امروزی دیده می شود . هر ساله در کشور های مختلف میلیون ها دلار هزینه صرف مبارزه با مواد یا درمان و نگهداری افراد وابسته به مواد استفاده می شود . بر اساس گزارش سازمان ملل ( 2005 ) ایران بالاترین نسبت معتادان در جهان به هروئین و تریاک را دارد . بر اساس این گزارش در ایران از هر 17 نفر یک نفر معتاد به این مواد است . علاوه بر این 20 درصد از جمعیت 15-60 ساله ی کشور در سوء استفاده از مواد مخدر دست دارند(مولوی،1387). طبق آمار های منتشره از سوی ستاد مبارزه با مواد مخدر ، مقدار تقریبی معتادان در کشور حدود 2 میلیون نفر تخمین زده می شود .دایره ارتباطی هر فرد معتاد فقط به 5 نفر محدود شود ، قریب به 10 میلیون نفر از مردم به طور مستقیم یا غیر مستقیم با مسئله اعتیاد در تماس و یادگیری می باشند . که ابعاد زیان بخش اقتصادی ، اجتماعی ناشی از این امر بر متصدیان امر پوشیده نیست ( وزیران و مستشاری، 1381 ). آسیب های روانی و اجتماعی که متوجه زندگی فرد و خانواده او می شوند ، بسیار زیاد است . طرد شدن از جانب دوستان و آشنایان ، روابط خانوادگی گسسته ، بی احترامی و از دست دادن شغل از جمله مشکلاتی است که برای مبتلایان به مواد افیونی به وجود می آید .تحقیقات نشان می دهد که اعتیاد به مواد چند وجهی یا چند عاملی است و عوامل مختلف روانی اجتماعی ، فرهنگی و ژنتیک در آن دخیل هستند . ( کاپلان 2007 ) علاوه بر عوامل فرهنگی و اقتصادی و اجتماعی که گرایش فرد سوء مصرف مواد و گرایش به اعتیاد اثرات سوئی را در دراز مدت بر سلامت روانی فرد می گذارد . از عواملی که در ارتباط با سوء مصرف میتوان به آن اشاره کرد نقش پیش بینی کنندگی ویژگی های شخصیتی فرد است(صادقی،1387). در پژوهشی که به وسیله ی کانوی ، کن و همکاران ( 2003 ) انجام شده ، ویژگی های شخصیتی افراد را به وسیله نوع ماده مصرفی مورد بررسی قرار دادند . نتایج نشان داد که افرادی که الکل مصرف می کنند نسبت به افرادی که هروئیین یا کوکائین مصرف می کنند تکانشگری کمتری دارند و افرادی که هروئین مصرف می کنند پرخاشگر تر از مصرف کنندگان کوکائین هستند(امینیان،1389). در تحقیق دیگری نشان داده شده است افرادی که خصیصه درون گرایی بیشتری هستند تمایل بیشتری به مصرف الکل و دارو ها دارند ( واپیل و همکاران ، 2000 ، مایر و تزینگر ، 2003 ، مایر و هافمن ، 2005 ). همچنین پژوهش ها نشان داده که ویژگی های شخصیت و هوش در دوران کودکی می تواند رفتار نوشیدن الکل و کشیدن سیگار و سوء مصرف مواد را در بزرگسالی پیش بینی کند( لودک ، کوبیک و همکاران ، 2003 ) شواهد پژوهشی نشان می دهد اختلالات شخصیت در میان معتادین شیوع بالایی دارد( کاپلان و سالوک، 2007 ). در تحقیق دیگری که به وسیله مان و همکاران ( 1995 ) انجام گرفته است نشان داده شده که معتادان در نوروز گرایی و برون گرایی نمرات بیشتری نسبت به گروه هنجار بدست آوردند . کوایرک و مک کرومیک ( 1998 ) نیز در مطالعه ای بر روی جمعیتی بالغ بر 35000 نفر سوء مصرف کننده ی مواد به طور معناداری نمرات بیشتری در نوروز گرایی و نمرات کمتری در وظیفه شناسی NEO_RI_R بدست آوردند. یکی دیگر از جوانب مهمی که تحت تاثیر اعتیاد قرار می گیرد سطح کیفیت زندگی است که در مورد معتادین بسیار پایین تر از جمعیت عادی تخمین زده شده است . ( پیو گدالزر و همکاران ، 2004 )سوء مصرف کنندگان مواد سطح سلامت جسمی و روانی خود را پایین تر از سلامت جسمی و روانی افراد عادی حتی کمتر از مبتلایان به امراض سخت و خطرناک طبی تخمین زده اند(میلسون و همکاران 2004 ؛ جعفری،1385). با توجه به هزینه بسیار بالای مبارزه با مواد مخدر ، درمان و نگهداری و همچنین معایب مربوط به روش های درمان و سم زدایی به نظر می رسد که پیشگیری از سوء مصرف بسیار مقرون به صرفه تر و کاراتر می باشد و باید در نظر داشت که حذف عامل روان شناختی اعتیاد ، که فرد را همیشه به سوی استفاده ی مجدد مواد سوق می دهد تقریبا غیر ممکن است . بنابراین هدف بیشتر تحقیقات امروزه شناخت عوامل زیر بنایی این معضل جهانی و در نتیجه پیشگیری از آن است ( آفاقی 1380؛ عبدالطیف،1389). 1-2- بیان مسئله سازمان بهداشت جهاني مادة مخدر را اين‌گونه تعريف مي‌كند: هر ماده‌اي كه پس از وارد شدن به درون بدن بتواند بر يك يا چند عملكرد مغز تأثير بگذارد،‌ مادة مخدر است. اين تعريف مخدرهايي نظير توتون و مشروبات الكلي و مخدرهاي غير قانوني مانند هروئين و L..S.D را نيز در بر مي گيرد(مرادی،1389).  ضمن اينكه در اين تعريف مصرف‌كنندگان مواد مخدر نيز بيمار تلقي مي‌شوند. عادت كردن، خو گرفتن و خود را وقف عادتي نكوهيده كردن، اعتياد تلقي مي‌شود. به عبارت ديگر، ابتلاي اسارت آميز به مادة مخدر كه از نظر جسمي يا اجتماعي زيان‌آور شمرده شود،‌ اعتياد نام دارد. اصطلاح اعتياد به سهولت قابل تعريف نيست،‌ و عواقب آن به صور مختلف نظير تحمل و وابستگي بدني هويدا مي‌شود(عماری، 1390). در طب جديد به جاي كلمة اعتياد، وابستگي به مواد به كار مي‌رود كه همان مفهوم را دارد ولي دقيق‌تر و صحيح‌‌تر است. مفهوم اين كلمه آن است كه انسان با استعمال نوعي ماده شيميايي از نظر جسمي و رواني به آن وابستگي پيدا مي‌كند. به طوري كه بر اثر دستيابي و مصرف دارو احساس آرامش و لذت به او دست مي‌دهد، اما با نرسيدن دارو، خماري، دردهاي جسماني و احساس ناراحتي را تجربه مي‌كند در سال 1950: سازمان ملل متحد در مورد اعتياد به مواد مخدر تعريف زير را ارائه كرد:  اعتياد به مواد مخدر عبارت است از مسموميت تدريجي يا حادي كه به علت مصرف مداوم يك دارو، اعم از طبيعي يا تركيبي، ‌ايجاد مي‌شود و به حال شخص و اجتماع زيان‌آور مي‌باشد.به عبارت ساده‌تر، اعتياد عبارت‌ است از وابستگي به موادي كه مصرف مكرر آن با كميت مشخص و در زمانهاي معين، از نظر مصرف كننده، ضروري و داراي ويژگي‌هاي زير است: - وابستگي جسمي ايجاد مي‌كند. ـ وابستگي رواني ايجاد مي‌‌كند. ـ پديدة تحمل در بدن نسبت به مواد مصرفي ايجاد مي‌شود. ـ مادة مورد نياز به هر شكل و از هر طريق بايد به دست بيايد. ـ ماده مصرفي بر مصرف كننده، خانواده و جامعه تأثير مخرب دارد(نوكني، 1389). وابستگي جسمي حالتي است كه پس از مصرف مكرر ماده‌اي خاص در شخص ايجاد مي‌شود و در صورت عدم مصرف يا از بين رفتن اثر آن، شخص دچار اختلالات شديد جسمي نظير پا درد، آبريزش بيني، دردهاي شديد استخواني، بي قراري ، دل پيچه و ... مي شود. وابستگي رواني، ميل به تكرار تجربه احساس رضايت ناشي از سوء‌مصرف مواد است. به بيان ديگر،‌فرد با مصرف مادة مخدر، احساس رضايت را تجربه مي‌نمايد. اين احساس رضايت و خشنودي،‌ ميل به تجربه مجدد آن ماده را در ذهن برمي‌انگيزد كه خود باعث تكرار مصرف مي‌شود. در واقع اين حالت ميل، گونه‌اي از شرطي شدن است؛ به طوري كه فرد عملاً با مصرف آن ماده در موقع ناراحتي، آن را تجربه مي‌كند. در اين نوع وابستگي، مصرف كننده علاوه بر مادة مصرفي، ‌به شرايطي محيطي و آدابي كه ويژة افراد مزبور است نيز وابسته مي‌شود. پديدة تحمل،‌ سازگاري انسان با مادة مصرفي است و نشانة آن تخفيف و كاهش واكنشهاي جسمي، نسبت به مصرف مداوم مقدار معيني از يك ماده است. در نتيجه اگر مصرف كننده بخواهد همان حالات را تجربه كند، بايد مقدار بيشتري از آن ماده را مصرف كند(استوار، 1389؛ باباخانیان،1390). از دیگر سوی، شخصیت واژه ای است که اغلب هنگام توصیف خود و دیگران از آن به کار می بریم و همگی معتقدیم که معنی آن را می دانیم. شاید واقعا چنین باشد یک روانشناس پیشنهاد می کند اگر زمانی که واژه من را به کار می بریم مقصود خود را از آن بدانیم می توانیم نظریه خوبی درباره معنی شخصیت داشته باشیم هنگامی که واژه من را به کار می بریم در اصل همه چیز را درباره خودمان جمع بندی می کنیم تمایلات، محاسن، ترس ها و قوت ها و ضعفمان ( كارور، اف.شي ير، 1999، رضواني،1385). واژه من همان چیزی است که شما را به عنوان یک فرد، فردی مجزا از دیگران تعریف می کند(دوان شوکر،1994) به عبارتی تعریف ما از شخصیت امکان دارد اندیشه منحصر به فرد بودن انسان را در بر گیرد. ما بین افراد شباهتهایی را می بینیم، ولی احساس می کنیم که هر یک ویژگی هایی خاص داریم که ما را از دیگران متمایز می نماید. بنابراین پیشنهاد می کنیم که شخصیت ممکن است عبارت باشد از مجموعه ای از ویژگی های منحصر به فرد و با دوام که در موقعیتهای متفاوت ممکن است تغییر یابد (شوکر،1994؛ سادوک،2000). 1-3- اهمیت و ضرورت پژوهش هر پژوهش علمی در زمینه احنمال سوئ مصرف مواد از نمونه های ایرانی که پیامدهای نظری ( در زمینه آسیب شناسی ) و مدل های نظری و یا عملی ( پیشگیری و درمان ) را به دنبال داشته باشد ، از ضرورت و اهمیت خاصی برخوردار خواهد بود ، ریخت شخصیت می تواند یکی از این عوامل باشد و بررسی ویژگی های شخصیت و آگاهی از وضعیت سلامت روانی افراد می تواند در شناسایی افراد و گرایش آن ها به سوء مصرف مواد و پیشگیری از ابتلای آن ها تاثیر گذارد . هرچند بخشی از عوامل پیشگیری ویژگی های شخصیتی را می توان به عوامل سرشتی نسبت داد نباید این امر را نادیده گرفت که خانواده و جامعه نقش موثری را در این میان ایفا می کنند(روشن پژوه،1389) . ویژگی های شخصیتی در طولانی مدت شکل می گیرند و به همین نسبت در طولانی مدت نیز تغییر می کنند . به نظر می رسد با شناسایی ویژگی های شخصیتی زمینه ساز اعتیاد و همچنین با بررسی وضعیت بهزیستی افراد و افزایش سطح آن شاید بتوان گام موثری در پیشگیری از آن برداشت . با توجه به این که دانشجویان هر کشور عهده دار مشاغل کلیدی در آینده ای نزدیک خواهند بود و به عنوان سرمایه های مهم یک کشور محسوب می شوند ، لزوم برنامه ریزی و سرمایه گذاری در حوزه ی سلامت روانی و بهزیستی روانی ، اجتماعی آن ها و پیشگیری از ایتلای آن ها به سوء مصرف مواد احساس می شود . همچنین با توجه به گسترش ... قرون مصرف مواد و گرایش بالای افراد کشور ( خصوصا قشر جوان جامعه ) به سوء مصرف مواد عوامل پیش بینی کننده فرد کاملا ضروری به نظر می رسد . 1-4- سوالات پژوهشی - آیا می توان گرایش به مصرف مواد مخدر را بر اساس ویژگی های شخصیتی نشانه گذاری کرد؟ - آیا تفاوتی بین گرایش زنان و مردان به مواد مخدر وجود دارد؟ - آیا نوع مصرف زنان و مردان در مواد مخدر با هم متفاوت است؟ 1-5- اهداف پژوهشی - بررسی رابطه گرایش به اعتیاد بر اساس ویژگی های شخصیتی - بررسی تفاوت نوع مصرف مواد مخدر و یا گرایش به مصرف در زنان و مردان دانشجو - بررسی انواع مواد مخدر صنعتی و سنتی و تاثیرات آن ها - بررسی انواع شیوه های درمانی - دلایل گرایش به اعتیاد 1-6- متغیرهای پژوهشی متغيريک معيار جامع است که بدان وسيله تغيير در فراواني يا شدت (يا هر دوي آنها را )اندازه گيري مي کند. به بيان ديگر متغيرها شرايط يا خصايصي هستند که محقق آنها را کنترل، دستکاري يا مشاهده مي کنند. متغیر مقدار و ارزش می پذیرد(برک،2005؛ سیدمحمدی،1389). - متغير مستقل: عاملي است که باعث تغيير متغير وابسته مي شود . تیپ های شخصیتی - متغير وابسته : متغير وابسته پاسخي است که تحت يک متغير مستقل قرار مي گيرد ،اگر آنها را بر حسب فرضيه بيان کنيم متغيري است که محقق درصد توزيع آن برمي آيد (رابينز ،1374). گرایش به مصرف مواد مخدر(اعتیاد آرام و ساکت: سیگار؛ کند کننده: الکل؛ محرک از نوع آمفتامین: تسبیح) متغیر تعدیل گر: سن- تحصیلات- جنسیت متغیر مزاحم: نگرش، احساسات، ادراک آزمودنی ها از نحوه پاسخدهی به مواد پرسشنامه 1-7- فرضیه های پژوهشی - بین دانشجویان زن و مرد با تیپ شخصیتی برون گرا و گرایش به مواد اعتیاد آور(الکل) تفاوت معنی داری وجود دارد. - بین دانشجویان زن و مرد با تیپ شخصیتی گشوده به تجربه و گرایش به مواد اعتیاد آور (سیگار) تفاوت معنی داری وجود دارد. - بین دانشجویان زن و مرد با تیپ شخصیتی انعطاف پذیر و گرایش به مواد اعتیاد آور (تسبیح یا شیشه از خانواده آمفتامین ها) تفاوت معنی داری وجود دارد. 1-8- تعاریف مفهومی و عملیاتی پژوهش 1-8-1- تعریف مفهومی و عملیاتی ویژگی های شخصیتی روان شناسان معتقدند که علی رغم تغییرات بسیار زیاد افراد در طول زندگی پنج بعد شخصیت وجود دارد که در تمام طول زندگی نسبتا ثابت می ماند . این پنج بعد جهان شمول هستند و در تمامی فرهنگ ها و اقوام جهان وجود دارند . این پنج بعد عبارتند از : روان رنجور خویی ، برون گرایی ، سازش پذیری ، وظیفه شناسی و پذیرا بودن نسبت به تجارب . مکری و کاستا ( 1990 ) ویژگی های شخصیتی را به عنوان " ابعاد تفاوت های فردی در تمایل به نشان دادن الگوهای پایدار فکر احساس و عمل " تعریف می کنند . - تعریف عملیاتی ویژگی های شخصیتی نمره ای که آزمودنی از پرسشنامه ی پنج عامل شخصیت ( neo ) فرم کوتاه 60 ماده با 5 خرده مقیاس بدست می آورد. 1-8-2- تعریف مفهومی و عملیاتی اعتیاد امروزه در محافل علمی به جای اعتیاد از وابستگی به مواد نام برده می شود . وابستگی یک نشانگان بالینی است که در پی مصرف مواد و علائمی در حالت رفتاری ، شناختی و فیزیولیژیکی فرد مصرف کننده ظاهر می شود . بیمار وابسته به مواد علی رغم تجربه مشکلات متعدد ناشی از مصرف مواد قادر به قطع مصرف آن نیست و به طور اجباری و وسواس گونه به مصرف آن ادامه می دهد . فصل دوم پیشینه ی نظری و تجربی پژوهش 2-1- مقدمه مصرف سیگار ، مشروبات الکلی و سایر مواد غیر قانونی توسط نوجوانان و جوانان یکی از مهمترین چالش های بهداشتی و روانی اجتماعی است که اکثر کشور های جهان به نوعی با آن درگیر هستند و مشکلات فردی و اجتماعی و بهداشتی بسیار گسترده و شدیدی را برای جوامع تحلیل می نماید . از طرف دیگر سن متوسط اولین مصرف مشروبات الکلی ، سیگار و سایر مواد در بین دانش آموزان تقریبا 12 سالگی شده است و سن اولین مصرف حشیش تقریبا 14 سالگی گزارش شده است ( گزارش جهانی مواد مخدر 2000 هاومینز و همکاران 1992؛ مولوی،1387). اعتیاد در حال حاضر مشکلی است که هیچ کشوری را نمی توان نام برد که از این معضل جهانی در امان باشد . کشور ایران دارای یکی از جوان ترین جمعیت های جهان است . به طوری که بیش از 50 درصد جمعیت آن را کودکان ، نوجوانان و جوانان تشکیل می دهد این جمعیت جوان می تواند برای توسعه کشور به عنوان سرمایه بالقوه محسوب شود . که اگر توجه کافی به آموزش و سلامت روانی ، جسمانی آن ها شود ، همین جمعیت کلان می تواند تهدیدی برای آینده کشور خواهد بود . در ایران طبق آخرین گزارش ها 400 هزار معتاد وجود داشته که حد اقل سنی معتادان 14 سال بوده است . یافته های تحقیقاتی درباره شروع مصرف مواد در ایران نشان داد که در مقایسه با سال های گذشته میانگین سنی افراد معتاد کاهش یافته و افزایش معتادان در رده های سنی 20 – 30 سال مؤید این نکته است . 2-2- نگاهی گذرا به تعاریف اعتیاد وابستگی به مواد عبارت است از نشانگانی که با الگوی رفتاری استفاده از یک ماده یا مجموعه ای از مواد روان گردان ظاهر می گردد که شامل مجموعه ای از علائم شناختی رفتاری وروانشناختی که فرد علیرغم مشکلات عدیده مربوط به مواد به مصرف آن ادامه میدهد(صولتی،1383). - از نظر لغوی : اسم مصدر عربی از ریشه عاد است که در فرهنگ معین به معنی عادت کردن و خو گرفتن است - در فرهنگ نامه دهخدا : اعتیاد به معنی پیاپی خواستن چیزیست - از نظر فیزیولوژیستها اعتیاد عبارت است از حالتی که استعمال متوالی یا متناوب ماده مخدر در فرد ایجاد میکند و با استعمال ماده مخدر تحریک پذیری سلولهای عصبی افزوده شده و در نتیجه برای برگرداندن حالت تعادل به مصرف داروی بیشتری نیاز است (کاپلان و سادوک 2000؛ امینیان،1389). - از نظر سازمان جهانی بهداشتWHO سازمان بهداشت جهانی وابستگی داروئی را بجای اعتیاد توصیه کرده و اعتیاد را اینگونه تعریف کرده: اعتیاد به مواد مخدر مسمومیت حاد یا مزمنی است که مضر به حال شخص و اجتماع می باشد و زائیده مصرف داروی طبیعی یا صنعتی بشمار میرود و خصوصیات این حالت عبارتند از: - وجود یک تمنا و احتیاج به ادامه استعمال دارو و بدست اوردن آن به هر طریقی که ممکن باشد - وجود یک علاقه مفرط و شدید یا گرایش به ازدیاد مصرف دارو که به فزون طلبی مشهور است. - یک وابستگی روانی یا جسمانی به آثار داروهای اعتیاد اور بدینگونه که وقتی دارو به معتاد نرسد اثرات روانی و جسمانی که به آثار قطع دارو مرسوم است در وی ظاهر میگردد(مرتضوی، 1382 ).. 2-3- انواع اعتیاد - اعتیادات مجاز ‌اعتیادات مجاز عبارتند از وابستگی و تداوم در مصرف‌ ‌موادی که به عنوان دارو شناخته شده و به‌طور طبیعی یا صناعی به‌دست می‌آیند که شامل بسیاری‌ ‌از مواد دارویی به‌ویژه‌ آرام‌بخش‌ها ‌و‌ ‌خواب آورها‌ ‌می‌شوند که این مواد با تجویز‌ ‌پزشک یا اغلب خودسرانه مصرف می‌شوند. اعتیادات مجاز خود به دو دسته تقسیم‌ ‌می‌شوند؛ اعتیاد به مواد مخدر طبیعی و صناعی که به عنوان دارو شناخته می‌شوند، و اعتیاد به موادی که تنها از دیدگاه روانی عادت‌زا هستند و تداوم مصرف ایجاب‌ ‌می‌کنند همانند تنباکو‌ ‌و مشابه آن. اعتیاد به این‌ ‌مواد از ساده ترین تا خطرناک‌ترین عوارض را در معتاد و به‌طور غیر مستقیم در خانواده و‌ ‌جامعه موجب می‌شود؛ مثل عوارض قلب و عروق‌ ‌و سرطان در دستگاه تنفس . - اعتیادات غیر مجاز ‌اعتیادات غیر مجاز عبارتند از وابستگی افراد به‌ ‌مصرف همیشگی مواد و بهره‌گیری از عواملی که بنابر قوانین کشوری یا بین‌المللی غیر‌ ‌مجاز شناخته می‌شوند. علل مختلف اعتیاد عبارتند از: ارضای هوس‌ها،‌ ‌زیاده طلبی، گرفتن انگیزه‌های احساسی، احساس یکنواختی، بیکاری و وقت گذرانی،‌ ‌فقر، نبود عدالت اجتماعی و ناهنجاری‌های مالی و اقتصادی و عوامل درونی‌ ‌مثل نوسانات فیزیولوژیک و پاتوفیزیولوژیک یعنی بیماری‌های جسمی و روانی به‌ویژه در‌ ‌اشکال مزمن و رنجور کننده و نارسایی اصول پزشکی درباره تامین بهداشت جامعه و ناتوانی در درمان تمامی بیماری‌های موجود (اورنگ ، 1387؛ عماری،1390). 2-4- عوارض اعتیاد - عوارض جسمي اگر مصرف روزانه شخص معتاد متوقف گرددپس از گذشت ده تا دوازده ساعت عوارض جسمي و ناراحتي هاي عصبي ، اضطراب ،بي قراري ، عطسه ، ريزش مكرر آب از بيني و چشم ، ناراحتي عضلاني ، فشار شديد در ستون فقرات ، دل درد و دل پيچه ، بياشتهايي ، استفراغ مكرر ، لاغري و كاهش وزن نمودار مي گردد. - عوارض رواني فرد معتاد فاقد تعادل رواني است و لاابالي گري، عدم توجه به اصول و مقررات جامعه ، تسليم شدن در برابر پيشامد ها، ضعف اراده بي توجهي به مسئوليت هاي فردي و اجتماعي از خصوصيات رفتاري او به شمار ميآيد . معتادان از لحاظ عاطفي، نابالغ ، عصيانگر ، بي قرار و داراي احساسات خصومت زا هستند. اصل اتكاي رواني مقدم بر تاثير اعتياد بر جسم است زيرا شخص معتاد پيش از آنكه تعادل جسماني خود را از دست بدهد تعادل رواني خود را تا رسيدن به دارو از دست مي دهد. - عوارض اجتماعي معتادان نه تنها مولد و سازنده نيستند بلكه مصرف كنندگاني هستند كه غير از ضرر اجتماعي، هنري ندارند فرد معتاد نسبت به اعضاي خانواده خود احساس مسئوليت نمي كند موقعيت اجتماعي اومتزلزل است به ديگران اعتماد ندارد برآوردن نيازهاي خود را مقدم برديگران مي داند روابط اجتماعي او بسيار سطحي وتصنعي است و به ندرت مي تواند پيوند هاي مستحكم عاطفي و وفاداري و تعهدداشته باشد چنين فردي فقط براي كسي كه بتواند براي او مواد مخدر تهيه كند اهميت قايل است بدين ترتيب ارتكاب جرائم معتادان بهعلت ضعف روابط انساني روز به روز بيشتر مي شود و به همين دليل اعتماد عمومي واهميت اجتماعي به خطر مي افتد، زيرا بيشترمعتادان براي تامين مخارج مصرف مواد مخدر خود به راه هاي نادرستي نظير دزدي ، تجاوز به ديگران ، وآدمكشي روي مي آورند (مری تیسون، 2002؛ بیر و رانتس،2005؛ عماری،1390). 2-5- ملاکهای تشخیص وابستگی درDSMIV و 10 ICD - میل شدید برای مصرف ماده و بی توجهی فزاینده به راههای دیگر کسب رضایت و پیدایش تحمل و حالت ترک فیزیکی میباشد. - تحمل حالتی است که در آن پس از تجویز مکرر ‚ مواد تاثیر کمتری ایجاد میکنند ‚ یا برای ایجاد همان تاثیر دوزهای فزاینده ضرورت میابد. - حالت ترک گروهی از علائم و نشانه هاست که به هنگام کاهش مقدار یا قطع مواد ظاهر شده و برای مدتی محدود دوام میابد. هیچکس بطور ناگهانی معتاد نمیشود بلکه معمولا مصرف مواد از حالت کنجکاوی و تفریحی شروع شده و کم کم با افزایش دفعات مصرف ‚ فرد از مصرف کننده تفریحی به مصرف کننده دائمی و معتاد تغییر وضعیت می دهد سیر تدریجی اعتیاد به این صورت است :(کاپلان و سادوک،2000؛ باباخانیان،1390). 2-6- سیر و نحوه ی بوجود آمدن اعتیاد مصرف آزمایشی فرد اولین تجربه یا تجارب مصرف را پشت سر میگذارد . عمدتا جوان هستند. مصرف آنها کوتاه مدت است و ممکن است فقط به یک ماده اکتفا نکنند. مصرف مواد نا منظم است و حتی ممکن است فقط 1 بار باشد. مصرف تفننی و سوء مصرف در این حالت مصرف مواد منظمتر است. مصرف ماده برای سرگرمی و تفریح است. مقدار ماده مورد مصرف متفاوت است اما مصرف مواد نقش محوری در زندگی فرد ندارد. مثلا استفاده از مشروبات الکلی در آخر هفته ها یا میهمانیها و یا مصرف حشیش و قرصهای اکس در آخر هفته ها. مصرف وابسته دراین وضعیت مصرف ماده بخش اصلی زندگی فرد است و او ماده را مصرف میکند تا احساس طبیعی بودن داشته باشد. نسبت به ماده وابستگی جسمی یا روانی بوجود می آید. مصرف بیش از 3 بار در هفته و منظم است طوریکه فرد در صورت عدم مصرف دچار مجموعه ای از نشانه های نا خوشایند جسمی و روانی می شود.( برای مثال دل پیچه, درد استخوان ,خارش بدن, دلشوره ) همچنین مقدار ماده مصرفی فرد بسیار بیشتر از آنچه در ابتدا مصرف می کرده میشود تا جایی که مصرف مواد نه برای دست یافتن به نشئگی و سر خوشی بلکه برای دوری از علائم نا مطلوب جسمی و روانی است (طارمیان ،1390). 2-7- سبب شناسی اعتباد جدول شماره (2-1) سبب شناسی اعتیاد عوامل اجتماعیبین فردی و محیطیعوامل فردیقوانینخانوادهاستعداد ارثیبازار موادتاثیر دوستاندوره نوجوانیمصرف مواد به عنوان هنجار اجتماعیمدرسهصفات شخصیتیکمبود امکانات فرهنگی ورزشی و تفریحیمحل سکونتاختلالهای روانیعدم دسترسی به سیستمهای خدماتی مشاوره ای درمانینگرش مثبت به موادموقعیتهای مخاطره آمیزتاثیر مثبت مواد بر فرد - عوامل مخاطره آمیز فردی 1) استعداد ژنتیکی : تاثیر مستقیم عوامل ژنتیکی عمدتا از طریق اثرات نقل و انتقالات شیمیایی مواد در بدن است که تعیین کننده تاثیر ماده بر فرد است .وجود زمینه های ژنتیکی در فرد معتاد به آن معنا نیست که مانند بیماری های ژنتیکی، مساله ژنتیک موجب ابتلای فرد به اعتیاد می شود بلکه فقط استعداد فرد از نظر ژنتیکی را نشان می دهد که درصورت انجام نشدن اقدامات پیشگیرانه و بی توجهی خانواده، فرد دچار اعتیاد می شود. 2) دوره نوجوانی : خطرناکترین دوران زندگی از نظر شروع مصرف مواد است. در این دوره میل به استقلال و مخالفت با والدین به اوج خود میرسد و نوجوان برای اثبات بلوغ و هویت فردی خود ارزشهای خانواده را زیر سوال میبرد و سعی در تحتیت ارزشهای جدید خود دارد.علاوه بر آن حس کنجکاوی و نیاز به تحرک ,تنوع و هیجان فرد را مستعد مصرف مواد میکند(روشن پژوه،1389).. 3) صفات شخصیتی : این صفات عبارتند از عدم پذیرش ارزشهای رایج و سنتی/ مقاومت در مقابل منابع قدرت/ نیاز شدید به استقلال/ صفات ضد اجتماعی/ پرخاشگری شدید/ احساس فقدان کنترل بر زندگی خود/ اعتماد به نفس پائین/ فقدان مهارت مقاومت در مقابل پیشنهادات خلاف دیگران/ فقدان مهارتهای اجتماعی و انطباقی . از آنجایی که اولین دفعات مصرف مواد معمولا از محیطهای اجتماعی شروع میشود هر قدر که فرد قدرت تصمیم گیری و مهارت ارتباطی بیشتری باشد بهتر میتواند در مقابل فشارهای بیرونی مقاومت کند. 4) اختلالت روانی : در واقع یکی از مهمترین علل شروع مصرف مواد مخدر و نیز از علل مهم عود پس از ترک اعتیاد اختلالات روانپزشکی درمان نشده است . در حدود 70% موارد همراه با اعتیاد اختلالات روانپزشکی دیگر هم بروز میکند که شایعترین آنها عبارتند از : افسردگی اساسی/ شخصیت ضد اجتماعی/ فوبی/ اختلال وسواسی/ اسکیزوفرنی و مانیا. 5) نگرش مثبت به مواد : افرادی که باور های مثبت یا خنثی به مواد دارند احتمال مصرف و اعتیادشان بیشتر از کسانی است که نگرش منفی دارند. نگرشهای مثبت معمولا عبارتند از: کسب بزرگی و تشخص( تقویت جانشینی) / رفع دردهای جسمی و خستگی/ کسب آرامش روانی و توانایی مصرف مواد بدون احتمال بروز اعتیاد(روشن پژوه،1389). 6)موقعیتهای مخاطره آمیز فردی : در معرض خشونت قرار گرفتن در دوران کودکی و نوجوانی/ ترک تحصیل/ بی سرپرستی و فرار از خانه/ معلولیتهای جسمی/ ابتلا به بیماریها و دردهای مزمن/ از دست دادن نزدیکان و یا بلاهای طبیعی ناگهانی . که در این حالات فرد برای کاهش درد و رنج از مواد استفاده میکنند. 7) تاثیر مواد بر فرد : این متغیر وقتی وارد عمل میشود که ماده حداقل یکبار مصرف شده باشد که چگونگی تاثیر یک ماده بر فردبه مشخصات او بستگی دارد که عبارتند از: شرایط جسمی فرد/ انتظار فرد از مواد و تجربیات قبلی و مواد دیگری که همزمان مصرف شدند(همان منبع). - عوامل بین فردی و محیطی 1) خانواده : بطور کلی خانواده اولین مکان رشد شخصیت ,تشکیل باورها والگوهای رفتاری فرد است. خانواده علاوه بر اینکه محل رشد افراد و کمک به حل فشارهای روانی است منبعی برای تنش ,مشکل و اختلال نیز هست . در این میان فقدان والدین/ غفلت از فرزندان/ ارتباط ضعیف والدین و کودک / فقدان انظباط در خانواده/ خانواده آشفته و از هم گسیخته و مصرف مواد توسط اعضای دیگر خانواده احتمال ارتکاب به انواع بزه هکاری از جمله سوء مصرف مواد را افزایش می دهد. 2) تاثیر دوستان : در 60% موارد اولین مصرف مواد به دنبال تعارف دوستان رخ میدهد.و بعضی از دوستیها صرفا حول محور مصرف مواد شکل میگیرد. نوجوانان به تعلق به یک گروه نیازمندند. هرچه پیوند فرد با خانواده و مدرسه و اجتماعات سالم کمتر باشد احتمال پیوند او با این قبیل گروه ها بیشتر است. 3) عوامل مربوط به مدرسه : بی توجهی به مصرف مواد/ فقدان مقررات جدی منع مصرف/ استرسهای شدید تحصیلی و محیطی/ فقدان معلمان در زمان نیازهای عاطفی و روانی وطرد شدن از طرف آنها. 4) عوامل مربوط به محل سکونت : فقدان ارزشهای مذهبی و اخلاقی/ رواج خشونت و اعمال خلاف/ وفور مشاغل کاذب/ آشفتگی و ضعف همبستگی بین افراد محل و حاشیه نشینی(روشن پژوه،1389). - عوامل مخاطره آمیز اجتماعی 1) قوانین : فقدان قوانین جدی منع و تولید موجب وفور و ارزانی آن میشود 2) بازار مواد : میزان مصرف مواد با با قیمت آن نسبت معکوس دارد هرچه قیمت کاهش یابد تعداد افرادی که بتوانند آنرا تهیه کنند افزایش میابد. 3)مصرف مواد به عنوان هنجار اجتماعی : در جوامعی که مصرف مواد نه تنها ضد ارزش تلقی نمیشود بلکه جزئی از آداب و سنن جامعه و یا نشانه برجستگی و تشخص و موجب احترام و پذیرایی است در این جوامع مقاومتی برای مصرف مواد وجود ندارد و سوء مصرف مواد و اعتیاد شیوع بیشتری دارد. 4) کمبود امکانات فرهنگی ورزشی و تفریحی : کمبود امکانات لازم برای ارضای نیازهای طبیعی روانی و اجتماعی نوجوانان و جوانان از قبیل کنجکاوی‚ تنوع طلبی , هیجان ماجراجویی و مورد تائید و پذیرش قرار گرفتن موجب گرایش آنها به کسب لذت و تفنن از طریق مصرف مواد و عضویت در گروه های غیر سالم میشود(عزیزی،1382 ). 2-8- شخصیت و نقش سازه های آن در سوء مصرف مواد مزاج: سطح پاسخگویی فیزیولوژیک به محیط است منش: چگونگی یادگیری ما درباره کارهایست که ما باید انجام دهیم و نحوه انجام آنها را یاد میگیریم. مزاج و منش عناصر اولیه تمام اختلالات شخصیت هستند. نقش مزاج و نوخواهی در مصرف مواد مخدر در نوجوانان را می توان اینگونه توضیح داد: این فرضیه چنین بیان میکنندکه تمایل به چیزهای جدید ,تنوع طلبی و تجربه هیجان عاملی است که در ترکیب با محیط و شرایط محیطی و دیگر اسنادهای شخصی خطر مصرف مواد و دیگر مشکلات رفتاری را افزایش میدهد. تحقیقات نشان داده که اندازه گیری خصوصیات و ویژگیهای مزاجی در دوران اولیه زندگی پیش بینی کننده موثر در مصرف مواد در بزگسالی است . همچنین مشخص شد که ابعاد شخصیت ارتباط معنی داری با توانایی خود کنترلی به عنوان یک عامل پیش بینی کننده دارد. این یافته ها بر اساس تئوری زیست محیطی رشد شخصیتی است(باباخانیان،1389). - ابعاد نظریه مزاج - نقش خانواده در اعتیاد روابط درگیر : در این خانواده ها تمایل فرزندان به خود مختاری و کسب استقلال تحمل نمیشود و به شدت سرکوب میشود.بدین ترتیب زمینه های وابستگی در فرد پدید میاید. او حتی در سنینی که انتظار نمیرود هنوز خود را نیازمند حمایت میبیند و نمیتواند در مواقع لازم تصمیم مناسب بگیرد(عماری،1390). الگوی ارتباطی بی قید : فقدان مسئولیت و حمایت حفظ مرزهای خشک بین فردی و فاصله هیجانی از مشخصات این الگوست. ضعف و تشنج در روابط والدین با هم و با فرزندان بخصوص در دوره نوجوانی یا جوانی جذب فرزندان در گروه های همسن را تسهیل میکند. - الگوهای مخرب در خانواده های دارای معتاد میدان دهی : یک الگوی رفتاری غیر سازشی است که خانواده ها توسط آن مسولیت حفاظت از معتاد را به عهده میگیرند تا اورا از عواقب ناخوشایند اعتیاد در امان نگه دارند. معتادینی که در فضای میدان دهی زندگی میکنند قادر نیستند که ماهیت خودویرانگری رفتارشان را تجربه کنند لذا رفتار اعتیادی خود را ادامه میدهند. فریادرسی : گر معتاد نتواند تعهداتش را به انجام برساند فریاد رسی از طریق فعالیتهای امداد گرایانه و پذیرش مسولیتهای فرد معتاد و ..... ضامن او میشود تا معتاد از روبرو شدن با عواقب رفتارش محافظت شود . او بجای کمک کردن به معتاد زمینه مصرف مواد را فراهم میکند. خانه پا : در این حالت نیز فرد خانه پا مسولیتهای معتاد را میپذیرد. آنها براین باورند که همه چیز به خوبی پیش میرود و احتمال وقوع مشکلات را کاهش میدهند و چشم خود را بر ناتوانی معتاد از انجام وضایف خود میبندند. قهرمان : این فرد با ایفای نقش یک ابر مرد یا ابرزن در محل کار و منزل توجه خود را از مشکل اعتیاد دور میکند. او بسیار فعال است و با حذف تمرکز از معتاد تصویر مثبتی از خانواده را فراهم میسازد و بر این باور است که این عمل باعث تسهیل ترک اعتیاد میشود. گله مند : در این حالت فرد معتاد سپر بلا میشود . فرد گله مند تمام مشکلات خانواده را به معتاد نسبت میدهد. این عمل باعث عصبانیت فرد معتاد میشود و نهایتا دستاویزی برای مصرف مواد برایش فراهم میسازد(اسلام دوست،1391). منطبق : یک فرد منطبق به منظور اجتناب از درد و فرار از مشکلات ناشی از اعتیاد خود را از موقعیتها کنار میکشد . به نظر میرسد که او فاقد احساس است او از درون آشفته است اما رفتارش طوری است که امکان ادامه مصرف را برای معتاد فراهم میکند. جوش دهنده : فرد جوش دهنده مصرف مواد معتاد را مدلل میسازد او معتقد است که بالاخره بعضی وقتها باید جشن گرفت. اینگونه اعمال پیامی برای معتاد است که زمانهایی وجود دارد که مصرف مواد گریز ناپذیر است. هم وابستگی : بسیاری آنرا خود فراموشی نام نهاده اند. این اختلال شامل هرگونه رنج یا کژکاریست که به واسطه تمرکز بر نیازها یا رفتار دیگران ایجاد میشود. هم وابسته ها در زندگیشان به فرد معتاد آنچنان اشتغال ذهنی پیدا کردند که نتیجه آن فراموش کردن نیازهای اساسی خود آنان است. آنها از نیازهای خود غافلند و لذا همیشه مطیع و زیر دست هستند. و مرتب در حال ارائه خدمات به دیگران هستند(اسلام دوست،1391). 2-9- اعتیاد و شخصیت دهه (1930) شاهد تأسیس انجمن الکلیهای گمنان و همچنین شکل گیری نگاهی نو به الکلیسم و اعتیاد به عنوان یک بیماری پزشکی، روان شناختی و معنوی بود که در آن نقایص خوی یا ویژگی های شخصیتی سازش نایافته شخص حائز اهمیت بودند. پاکی مستلزم تغییر سبک زندگی و شخصیت فرد بود. با رشد سریع سنجش روان شناختی پیرامون جنگ جهانی دوم، در دهه های (1940) و (1950) پژوهش های گسترده ای برای معرفی یک ریخت شخصیتی معتاد یا الکلی صورت گرفت. زمانیکه اعتیاد و اختلالات شخصیت بعنوان اختلالات مجزایی روی محورهای جداگانه Dsm طبقه بندی شدند، محققان شروع به مطالعاتی برای بررسی همخوانی و پیش آگهی اختلالات شخصیت در سوء مصرف کنندگانی که برای درمان مراجعه میکردند نمودند. مطالعات مرتبط با همخوانی ، زمینه اعتیاد دو شخصیت در دهه (1980) اعتبار از دست رفته خویش را از طریق مطالعات طولی صفات مزاجی بدست آورد. صفات مزاجی تحت تاثیر زمینه های زیستی اند ( مانند فعالیت زیاد ، تکانشگری ، پرخاشگری ) و به نظر می رسد مقدم بر شکل گیری مشکلات رفتاری اولیه ( مانند توجه ، سلوک ، ریسک کردن ، مصرف مواد و دیگر رفتارهای انحرافی) باشند و شکل گیری بعدی اختلال شخصیت ضد اجتماعی و اختلالات مصرف مواد را پیش بینی کنند. این الگوهای آسیب شناسی روانی تحولی ، نسبت به اندیشه های علمی گذشته که مواد را عامل تسکین سائق های روان پویایی ، تعارض ها یا محرومیت و همچنین عامل ارضای نیاز به خطر کردن یا هیجان ، و یا قطع سطح بهینه ای از برانگیختگی می دانستند ، نقش پیچیده تری را برای شخصیت در سبب شناسی اعتیاد قائلند. شواهد محکمی وجود دارند که ویژگی های شخصیتی معین نقش مهمی در شروع مصرف مواد ، شکل گیری سو مصرف مواد و تداوم بستگی به مواد دارند. 2-9-1- ویژگی های شخصیتی معتادان از دیدگاه ابعادی به نظر می رسد ابعاد شخصیتی معینی به عنوان عوامل خطر ساز ، واسطه ها ،یا برآیند شکل گیری، پیشرفت و پیامد هر دو. اختلال سو مصرف و اختلال شخصیت می باشند. مطالعات دیگر ویژگی های شخصیتی معتادان را از یک دیدگاه ابعادی بررسی کرده اند. این مطالعات چندید ویژگی شخصیتی مشترک در میان معتادان را شناسایی کرده اند (برای مثال تکانشگری ، پرخاشگری ) اما هیچ اطلاعاتی در رابطه سو مصرف با اختلالات شخصیت و همخوانی آن ها در یک چهارچوب جامع از ویژگی های شخصیتی بهنجار فراهم نکرده اند. (بال ، 2002؛ طافی،1385). الف) ویژگی های شخصیتی معتادان از دیدگاه مدل پنج عاملی بزرگ بررسی ویژگی های شخصیتی 203 سو مصرف کننده مواد مخدر در مطالعه بروز (2002) نمونه – معتاد مبتلا به اختلال شخصیت و بدون اختلال شخصیت) در سه بعد از پنج بعد شخصیت از نمونه هنجاری مدل پنج عاملی متمایز می شود. معتادان سطوح بالایی از نوروزگرایی و سطوح پایین همسازی و وظیفه شناسی را در مقایسه با نمونه هنجاری گزارش کردند. آن ها در سه مولفه از نوروزگرایی (خصومت ، افسردگی وآسیب پذیری) نمره های بالایی داشتند . گرچه در بعد برون گرایی تفاوتی بین گروه ها مشاهده نشده ، اما معتادان در مولفه خون گرمی نمره پایین و در مولفه تهیج طلبی نمره بالایی را نشان دادند . در بعد گشودگی به تجربه نیز معتادان در مولفه عمل متنوع نمره پایین گرفتند. در دیگر ابعاد و مولفه ها معتادان با نمونه هنجاری مدل پنج عاملی قابل مقایسه بودند. از این منظر معتادان مستعد سطوح بالایی آشفتگی هیجانی ، خصومت بین شخصی و هیجان جویی و سطوح پایین وظیفه شناسی می باشند . توجه به ابن نکته مهم است که نیمرخ شخصیتی بدست آمده در این مطالعه با داده های گزارش شده از دیگر مطالعات با وجود استفاده از ابزارهای متفاوت خودسنجی همخوان است(عماری،1390). ترول و شر (1994) رابطه بین مدل پنج عاملی وتشخیص سو مصرف در گستره عمر را بررسی کردند. یک تشخیص یا وابستگی به مواد در طول عمر ( که نیکوتین را نیز شامل می شد) با نوروزگرایی و روشنفکری بالاتر و برون گرایی ، همسازی و وظیفه شناسی پایین تر مرتبط بود. پیدمونت و کیارکی (1999) در بررسی بیماران سرپایی که کوکائین الکل یا هروئین مصرف می کردند با استفاده از مقیاس های تا حدودی متفاوت به نتایج مشابهی رسیدند که نشان می داد نمره بالا در عامل نوروزگرایی و مولفه های آن و همسازی و وظیفه شناسی پایین با شدت بیشتریمشکلات روانپزشکی و شخصی مرتبط است. بررسی بال و همکاران در معتادانی که فعال درمان وارد شده بودند ، نشان داد سوء مصرف مواد با الگویی از نوروزگرایی بالاتر ، برون گرایی پایین تر ، گشودگی بالاتر و همسازی وظیفه شناسی پایین تر مرتبط است. نوروزگرایی با مصرف بسیاری از مواد و شاخص های روانپزشکی محور یک بویژه شدت وابستگی به مواد در 55سید ، مصرف داروهای متعدد ، دفعات نوشیدن مشروبات الکلی در 30 روز گذشته و شدت بیشتر اعتیاد به الکل و داروها و همچنین با درصد بالاتری از تاریخجه خانوادگی سو مصرف مواد مرتبط بود. برونگرایی پایین با مدت طولانی تر مصرف زیاد مواد ، مصرف مکرر الکل در 30 روز گذشته و شدت بیشتر اعتیاد به الکل و مشکلات روانپزشکی بیشتر ارتباط داشت. گشودگی بالاتر با مصرف حشیش در 30 روز گذشته و در طول عمر و شدت بیشتر بیشتر اعتیاد خانواده و مشکلات بیشتر روانپزشکی مرتبط بود. همسازی پایین با سن پایینتر شروع مصرف مواد و الکل، مصرف داروهای متعدد، شدت وابستگی به مواد و مدت مصرف مواد در طول عمر همراه بود. وظیفه شناسی پایینتر نیز با شدت وابستگی به مواد، مصرف داروهای متعدد و شدت اعتیاد و مشکلات روانپزشکی مرتبط بود(بال ، 2002؛ طافی،1385). ب) ویژگی شخصیتی معتادان از دیدگاه مدل هفت عاملی (TCI ) کلوینگر و همکاران، تجدیدنظرهای عمدهای در مدل سه بعدی اولیه (TPQ) انجام داده و TCI را برای سنجش مدل هفت عاملی روانی بیولوژیکی جدید خود از شخصیت ( جستجوی امور جدید، اجتناب از آسیب، وابستگی به پاداش، پایداری، خود هدایتگری، همکاری، تعالی خود ) تدوین کردند. در تحلیلهای انجام شده، تعداد معیارهای لازم برای وابستگی به مواد در DSM – R III و تعداد داروهایی که به طور منظم استفاده میشوند با جستجوی امور جدید و اجتناب از آسیب بالاتر و پایداری خود هدایتگری و همکاری پایینتر مرتبط بودند. تعداد دفعات اخیر (30 روز گذشته ) نوشیدت الکل حاکی از ارتباط مثبت با اجتناب از آسیب و رابطه حتمی با وابستگی به پاداش و خود هدایتگری و همکاری است. جستجوی امور جدید و اجتناب از آسیب بالاتر و خود هدایتگری و همکاری پایینتر با شدت بیشتر مشکلات سؤ مصرف دارو مرتبط میباشد. تاریخچه سؤ مطرف دارو یا الکل در والدین با اجتناب از آسیب بالاتر و وابستگی به پاداش، خود هدایتگری و همکاری پایینتر مرتبط است. اجتناب از آسیب و خود هدایتگری، همچنین با آسیب روانپزشکی مرتبط با اعتیاد در شاخص شدت اعتیاد مرتبط است. ( بال 2002 ؛ محمدنیا،1387). به نظر میرسد تهیج طلبی نسبت به دیگر مقیاسهای شخصیت، عامل پیش بینی کننده نیرومندتری برای شروع مصرف و سؤ مصرف داروها باشد و به میزان بالاتری با سؤ مصرف مواد و وابستگی در بزرگسالان مرتبط است. عدم بازداری ( که دربرگیرنده ویژگیهای محدودتر تکانشگری، تهیج طلبی، فعالیت و پرخاشگری است. ) با مصرف و سؤ مصرف مواد و انحراف در نوجوانی مرتبط است. (زاکرمن، 1994 ) در پژوهش دیگری گاسیولا و همکاران (2004) نمرات بالا در نوروزگرایی و نمرات پایین در وظیفهشناسی پیشگویی کنندههای مهم در سؤ مصرف مواد در نوجوانی هستند. بال و همکاران سر مصرف کنندگان کوکائین را که تحت درمان بودند، با استفاده از مقیاس ZKPQ مورد سنجش قرار دادند. نتایج نشان داد تهیج طلبی تکانشی، نوروزگرایی- اضطراب و پرخاشگری – معناداری با شاخص شدت اعتیاد همبستهاند. بیمارانی که اخیراً مصرف بیشتر کوکائین را گزارش میکردند، نمره بالاتری در تهیج طلبی تکانشی، پرخاشگری – خصومت و فعالیت گرفتند، اولین مصرف کوکائین را در سنین پایینتر گزارش میکردند. بیمارانی که نمره بالاتری در نوروزگرایی- اضطراب گرفتند، دورههای درمانی بیشتر در گذشته و یک تاریخچه خانوادگی قویتر را برای سؤ مصرف الکل و داروها گزارش کردند. بیماران سؤ مصرف کننده کوکائین با تاریخچه خشونت و خود کشی، نمره بالاتری در پرخاشگری – خشونت گرفتند(روشن پژوه،1389). تهیج طلبی تکانشی، نوروزگرایی – اضطراب و پرخاشگری – خصومت با پرهیز از مصرف و پاسخ به درمان در ترخیص مرتبط بودند. تحلیلها نشان دادند بیمارانی که سؤ مصرف کوکائین داشتند و آنهایی که مصرف را در طول درمان ادامه میدادند، در مقایسه با آنهایی که از مصرف پرهیز میکردند و یا کوکائین را به ندرت مصرف میکردند، در تهیج طلبی تکانشی و نوروزگرایی- اضطراب نمره بالاتری گرفتند. آنهایی که در تهیج طلبی نمره بالاتری داشتند، موفقیت کمتری در باقی ماندن در درمان برای حداقل یک ماه یا کامل کردن درمان کسب میکردند و اغلب نیاز به ارجاع فوری برای بستری شدن، پیدا میکردند. همچنین آنهایی که فوراً برای بستری شدن ارجاع داده میشدند نمره بالاتری در نوروزگرایی- اضطراب و پرخاشگری-خصومت نسبت به بیمارانی که دوره درمان را کامل میکردند داشتند. مقطع درمان در مراحل اولویه ( کمتر از یک ماه ) نیز با نمره بالاتری در پرخاشگری- اضطراب داشت. بطور خلاصه مطالعات انجام شده از روایی سازی و روایی معیار مقیاس پنج عاملی (ZKPQ) در نمونههای معتاد حمایت میکنند. سه ویژگی شخصیتی نوروزگرایی- اضطراب، تهیج طلبی تکانشی پرخاشگری – خصومت معناداری با مقیاسهای شدت اعتیاد، علائم روانپزشکی مختلف و رفتارهای پر خطر HIv مرتبط هستند. از میان آنها، نوروزگرایی- اضطراب، قویترین عامل پیشبینی کننده شدت علائم در زنان است. تهیج طلبی تکانشی، نوروزگرایی- اضطراب و پرخاشگری- خصومت همبسته اند. این ویژگیها در ترکیب با بیش فعالی، جامعه ستیزی و سؤ مصرف مواد، یک سندرم روانی به نام عدم بازداری را مشخص میکند(همان منبع). ZKPQ-III ، NEO و TCI در مفهوم سازی ابعاد شخصیت متفاوتند. اما همه سازههای مرتبط با سؤ مطرف مواد و شاخصهای روانپزشکی را میسنجند. نوروزگرایی در NEO، نوروزگرایی- اضطراب در ZKPQ و اجتناب از آسیب در TCIسازههای مرتبطی هستند که مقیاسهای مهمی برای مطالعه روی سؤ مصرف مواد و بطور کلی اختلالات روانپزشکی به نظر میرسد، نوروزگرایی بالاتر در NEO که به نظر میرسد یک شاخص آسیب روانی کلی باشد. اولین متغیر مهم است ممکن است نوروزگرایی یک عامل خطر ساز کلی برای افراد سؤ مصرفکننده نباشد، اما عامل مهمی برای خرده ریختهای معینی از افراد معتاد است و یا بواسطه پیامدهای روانی اجتمائی طولانی مدت وابستگی به دارو و الکل ایجاد میشود. برونگرایی NEO، اجتماعپذیری در ZKPQ و وابستگی به پاداش TCI همپوشی مفهومی دارند. اما رابطه کمتری با سؤ مصرف و آسیب روانی دارند. نمره پایینتری همسازی در NEO و همکاری در TCI و نمره بالای پرخاشگری- خصومت در ZKPQ نیز همپوشند و رابطه پایینتری هم با اختلال شخصیت و هم با شدت وابستگی به مواد دارند. ZKPQ iii در مراحل ابتدایی آزمون پایانی و روایی است، و زیر مقیاسهای محدودتری برای توصیف مشروحتر پیچیدگی شخصیت ندارند. روایی آن برای اختلالات شخصیت و دیگر موارد آسیبروانی آزمون نشده و برای اهداف سنجش بالینی آماده نیست. امتیازات TCI و NEO بر ZKPQ گستردگی این مدلها و دارا بودن مؤلفه ها یا زیر مقیاس های محدودتری برای اهداف ریختبندی یا برنامهریزی درمانی میباشد. مزیت NEO بر TCIنیز تکرار پذیری و روایی آن در نمونه های بالینی بین فرهنگی و رابطه پایای آن با اختلالات شخصیت است(روشن پژوه،1389).. 2-10- تئوری ها و نظریه های مربوط به ا عتیاد - تئوری کولینگر: بر اساس این تئوری مصرف مواد ممکن است با سیستمهایی از مغز در ارتباط باشد که به طوری در گیر محرکهای جدید تنفرآمیز و اشتیاق آور هستند. تمایل به مصرف مواد مرتبط با سطح نسبی انتقال دهنده های عصبی منو آمین است که به 3 صفت اساسی و زیر بنایی زیر مربوط است: بدیع طلبی: که مربوط به سطوح مختلف دوپامین است. مانند فعالیتهای ماجراجویانه و مکرر. بدیع طلبی مربوط به سیستمی است که برای کسب پاداش رفتاری را فعال میکند. اجتناب از آسیب: مربوط به سطوح مختلف سروتونین است که درگیر سیستمی است که برای اجتناب از تنبیه رفتاری را بازداری میکند(اسلام دوست، 1391).. وابستگی به پاداش: مربوط به سطوح مختلف نوراپی نفرین است که به عنوان بعد مهم نگهدارنده رفتار و مقاومت و پایداری در برابر خاموشی رفتار است. پیش بینی تئوری کلونینگر این است که احتمال مصرف اولیه به ترکیب زیر می باشد: بدیع طلبی بالا + اجتناب از آسیب پایین + وابستگی به پاداش کم - نظریه شناختی _ عاطفی: در این نظریه اصلی ترین دلیل فرد در مصرف مواد انتظارات و برداشتهای او درباره مواد مخدر است. همچنین سایر عوامل نظیر صفات شخصیتی فرد یا ارتباط با همسالانی که مواد مصرف میکنند آثار خود را بر شناختها ارزیابی ها و تصمیمهای وی درباره مواد به جای میگذارد. - نظریه عمل متکی بر استدلال: دراین نظریه ارتباط میان اطلاعات ونگرشها ازیک سو و نگرشهاو رفتارها از سوی دیگر مدنظر است: الف) اکثر رفتارهای انسان تحت کنترل ارادی او قرار دارند. و با توجه کردن به نیات فرد یا از طریق کلام او قابل پیش بینی است(همان منبع). ب) انسانها معمولا معقولانه عمل میکنند و بیش از از اجرای عمل اطلاعات و نتایج عمل خود را در نظر میگیرند. نگرشهای مربوط مواد مخدر هم تابع پیامدهاییست که نوجوان از مصرف آزمایشی ماده انتظار دارد (یعنی هزینه ها و منفعتها) و هم تابع ارزش عاطفی است که نوجوان برای پیامدهای رفتار خود قائل میشود. لذا اگر جوانی منفعتی که از مصرف مواد انتظار دارد بیش از هزینه و انرژی پرداختی باشد نگرش مثبتی به مصرف مواد خواهد داشت. همچنین قصد وی برای مصرف آزمایشی تحت تاثیر عقاید و باورهای او درباره هنجارهای اجتماعی موجود در این باره است(اسلام دوست، 1391). - نظریه رفتار طرح ریزی شده: طبق این نظریه در رفتار فرد 3 عامل موثر است. یعنی علاوه بر نگرشها و هنجارها عامل سومی تحت عنوان کنترل رفتار ادراک شده یا به تعبیر بندورا خودکار آمدی و در دیدگاه راتر منبع کنترل از اهمیت به سزایی برخوردار است. بر این اساس خود اثرمندی نقش بسیار مهمی در رفتار دارد بگونه ای که حتی اگر فرد در مورد یک رفتار نگرشهای مثبتی داشته باشد و انتظار تائید آنرا نیز از دیگران داشته باشد در صورتیکه احساس کند اجرای آن فراتر از توانایی و کنترل اوست آن عمل را انجام نمیدهد. - نظریه یادگیری اجتماعی: این نظریه بیان میکند که جوانان باورهای خود را در مورد رفتارهای بزهکارانه از الگوهای نقش کسب میکنند خصوصا از دوستان نزدیک و والدین لذا در تعیین رفتارهای بزهکارانه علاوه بر عوامل شناختی و عاطفی عمدتا بر عوامل اجتماعی و بین فردی تکیه میکنند. - نظریه های تعهد به رسوم و قواعد و تعلق اجتماعی: نظریات کنترل اجتماعی الیوت و الگوی رشد اجتماعی هاوکینز و ویس چنین فرض میکنند که تعلق عاطفی نسبت به همسالانی که مواد مصرف میکنند علت اصلی این رفتارهاست. در این نظریه ها چنین فرض میشود که رفتارهای انحرافی در اکثر مردم وجود دارد ولی تحت تاثیر پیوندهای قوی با اجتماع خانواده مدرسه و مذهب کنترل میشود. با این حال در بعضی افراد چنین کنترلی وجود ندارد در نتیجه آنهایی که پیوند و تعلقشان به رسوم و قواعد اجتماعی ضعیف است فشار زیادی را در پیروی از معیارهای مرسوم رفتاری احساس نمیکنند (اسلام دوست، 1391). - نظريه روانكاوي: در مقالات روانكاوي، رفتار معتاد به مواد مخدر بر حسب تثبيت ليبيدويي، با پسرفت به سطوح پيش تناسلي ، دهاني ، يا حتي سطوح ابتدايي تر رشد رواني ، جنسي توصيف شده و بيش از همه روي حالت دهاني تاكيد شده است - نظريه هاي رواني – اجتماعي و روان پويشي: در فرمول بندي هاي روان پويشي اخير بر رابطه بين مصرف مواد و افسردگي تاكيد مي گردد و مصرف اين مواد بازتاب اعمال مختل ايگو معرفي مي شود در رويكردهاي روان پويشي به احتمال ارتباط سوء مصرف مواد با بي ثباتي دوران كودكي فرد نيز اشاره مي گردد(همان منبع). - نظريه هاي رفتاري: در مدل رفتاري نمي توان بر وجود علائم ترك يا تحمل متكي بود چراكه سوء مصرف بسياري از مواد با پيدايش وابستگي فيزيولوژيكي همراه نيست . يافته هاي آنان نشان داده است كه زمينه هاي تقويت مثبت و اثرات نامطلوب بعضي از مواد در درجه اول اهميت قرار دارند به طوري كه در بيشتر موارد سوء مصرف با تجربه مثبت پس از نخستين بار مصرف كه به عنوان يك تقويت كننده براي رفتار مواد طلبانه عمل مي كند تداوم مي يابد . البته بسياري از مواد نيز با اثرات نامطلوب همراه هستند كه در اين صورت در جهت كاهش رفتار مواد طلبانه عمل مي كنند(اسلام دوست، 1391).. - نظريه هاي شيميايي: امروزه پژوهشگران براي اكثر مواد سوء مصرف -به استثناي الكل- نوعي ناقل هاي عصبي يا گيرنده هاي ناقل عصبي كه مواد بر آنها موثراند، شناسايي كرده اند .به عنوان مثال تركيبات ترياك برگيرنده هاي ترياك اثر مي كنند. بنابراين در كسي كه فعاليت افيوني درون زا كم است (سطح اندورفين ها ) پايين يا فعاليت آنتاگونيستي افيوني درون زا خيلي بالاست ) خطر ابتلا به وابستگي به تركيبات ترياك بيشتر مي باشد - ديدگاه سنخ شناسي: به نظر طرفداران اين ديدگاه از پيش نمي توان عامل يا عواملي را علت آسيب هاي اجتماعي به شمار آورد بلكه آسيب هاي اجتماعي – و از جمله اعتياد- در خصوص تيپ هاي معين افراد و سنخ شناسي آسيب ها قابل بحث و بررسي است به بيان ديگر هر آسيب اجتماعي ( در زمينه گونه هاي مختلف انساني داراي عامل تعيين كننده متفاوت مي باشد. - نظریه گروه دوستان: اوتینگ و بودیس ( 1987 – 1986 ) نظریه گروه دوستان را مطرح کرده اند . این نظریه فرض می کند که تنها متغیر منفرد و برجسته در سوء مصف مواد در نوجوانان تاثیر همسالان است . در این دیدگاه سایر عوامل به طور غیر مستقیم رفتار مصرف مواد را تحت تاثیر قرار می دهد . در واقع این نظریه به منظور تبیین نظریه ای که معمولا به طرزی پایدار میان مصرف مواد توسط فرد و مصرف مواد توسط دوستان وی دیده می شد ، مطرح گردید . فرض این است که مصرف مواد در نوجوانی یک فعالیت گروهی است که در بافت اجتماعی گروه دوستان صورت می گیرد . اوتینگ و همکاران دریافتند که بالاترین همبستگی مثبت تشویق همسالان به مصرف مواد بوده و بالاترین همبستگی منفی بازداری همسالان علیه مصرف مواد بوده است . نهایتا نظریه گروه دوستان از تلاش برای فهم این نکته که چرا نفوذ همسالان تا این اندازه مهم است و اینکه با سایر متغیر های روانی اجتماعی چه رابطه ای دارد شکل گرفت . در این نظریه گروه های کوچک و مشخص می کند که کجا و چگونه و چه وقت مواد مخدر مصرف شوند . در واقع همین گروه های کوچک هستند که سبب شکل گیری نگرش نوجوانان به درباره مواد مخدر می شوند . اکثر نوجوانان عضو گروه دوستان هستند و این که گروه به چه چبزی باور داشته باشد و این که چگونه مواد مصرف کند یا نکند کشارکت می کنند . از نگاه بلیته این امر به تظر تبعیت از فشار گروه می باشد ولی در درون گروه این امر به صورت یک توافق متقابل ادراک می شود . الف) عوامل روانی، اجتماعی مرتبط با مصرف مواد در دیدگاه اوتینگ: جدول 2-1 نشان دهنده دامنه گسترده عوامل روانی- اجتماعی است که در ابزار مورد استفاده اوتینگ و بودیس برای بررسی شیوع شناسی استفاده شده است. اکثر این عوامل در سایر پژوهش ها نیز مورد تأکیدند. درباره این عوامل در ذیل توضیح کوتاهی داده می شود: (اسلام دوست، 1391). •ساختار اجتماعی سن، جنس، مذهب و قمیت از عوامل مهم در این حوزه هستند. اما آن ها فقط برخی از شرایط زمینه ساز را که در بروز مصرف مواد موثرند تحت تأثیر قرار می دهد. برای مثال تجربه مواد مخدر نیز مانند سایر تجربه ها یاد گرفته می شود. لذا بطور کلی نوجوانان بزرگتر احتمال بیشتری دارد که مواد مصرف نمایند. هرچند با در نظرگرفتن هریک از این عوامل مربوط به ساختار اجتماعی تفاوت های معناداری در مصرف مواد وجود دارد. ولی در هر رده سنی، جنسیتی، مذهبی و قومیتی عده ای وجود دارند که مواد مخدر مصرف می کنند و عده ای که چنین نمی کنند. ب) منابع اجتماع پذیری این منابع دربرگیرنده روابط یک نوجوان با عناصر محیط اجتماعی خود یعنی مذهب، خانواده، مدرسه و همسالان است که در این بین ارتباط با خانواده نقش اصلی و مرکزی را دارد. نوجوانانی که خانواده خود را مراقب می بینند و در عین حال مقررات ویژه ای را درباره مصرف مواد مخدر دارند بیشتر احتمال دارد که در مدرسه عملکرد خوبی داشته باشند. با این حال قوی ترین و مستقیم ترین عامل اجتماع پذیری در مصرف مواد مخدر، دوستان و همسالان هستند. ویژگی روان شناختی ثابت شده که بسیاری از صفا روان شناختی مورد پژوهش در پیش بینی مصرف مواد مخذر بیش از اندازه کلی هستند و یا این حال بیشترین عوامل که با مصرف مواد مرتبط هستند در جدول 2-1 آمده است. •نگرش و باور: مواد مخدر یکی از انواع اعمال انحرافی است و نواجوانانی که انحراف را می پذیرند می گویند که پرداختن به اینگونه رفتارها چندان غلط نیست. •دلایل و توجیهات: توجیهات دلایلی اند که افراد برای مصرف مواد مطرح می کنند، یعنی آنچه که آن ها به خود یا دیگران در این باره که کجا و چه وقت و چرا به مصرف می پردازند می گویند(اسلام دوست، 1391). جدول( 2-2) عوامل روانی، اجتماعی مرتبط با مصرف مواد، عوامل مؤثر و زمینه ساز در بوجود آمدن گروه همسال مصرف کننده و غیرمصرف کننده ساختار اجتماعینگرش ها و باورهاسنپذیرش انحرافاهمیت فرد خوب بودنانتظار از آیندهاعتقاد به خطرات مواد مخدرجنسقومیتمذهبوضعیت اجتماعی/اقتصادیساختار خانوادهعوامل مؤثر در اجتماع پذیریدلایل و توجیهاتهمانند سازیعلاقه مندی به تجربه مصرف مواد مخدر در میهمانی هابی حوصلگیمصرف مواد با دوستانهیجان-احساس تنهاییکاهش اضطراب اجتماعیاحساس ناشادیآزاد و رها شدن- عصبی بودنتجربه جنسیروابط خانوادگیمقررات خانواده علیه مواد مخدرمقررات همسالان عیله مواد مخدرتشویق همسالان به مصرف مواد مخدرعوامل روان شناختیاعتماد به نفساحساس پذیرش اجتماعیانزوای اجتماعیناشادیرفتارهااضطرابمصرف مواداحساس مقصر بودنرفتارهای انحرافیعصبانیتروابط با همسالان رفتارها: رفتار مصرفی مواد برای شناخت کامل میزان درگیری فرد در مواد مخدر بسیار اهمیت دارد. به همین دلیل نیز در نظریات "دریچه ورود" چنین رفتاری پیش بینی کننده مصرف مواد در آینده است. نوجوانی که رفتار انحرافی را می پذیرد احتمال مصرف مواد نیز در او بیشتر است. درواقع همان عاملی که باعث می شود فرد به رفتارهای انحرافی دست بزند سبب رفتار مصرف مواد در او شده است(اسلام دوست، 1391).. - نظریه هایی که به ویژگی های افراد تأکید دارند در این نظریه هم بر عوامل و ویژگی های اجتماعی نوجوان (همسالان، محله و خانواده) و هم ویژگی های فردی نوجوان (عزت نفس، مهارت های مقابله ای) تأکید دارند. در این نظریه فرض بر این است که در محیط های اجتماعی خاص، نوجوانان با یکدیگر از نظر پیوند با همسالان مصرف کننده مواد و انگیزه های شخصی برای مصرف مواد تفاوت دارند. نکته دیگر آنکه اگر این تفاوت ها ریشه در صفات نسبتا پایدار شخصیتی حالت های عاطفی گذرا و مهارت های رفتاری آن ها دارد. در این نظریه چنین به نظر می رسد که اگر نوجوان تکانشی، بی تفاوت، ماجراجو و غیرکلامی باشد بیشتر در معرض رفتارهای خلاف قانون قرار می گیرد. - مدل یادگیری اجتماعی چند مرحله ای سیمون و همکارانش (1988) با بسط نظریه یادگیری اجتماعی آکر تلاش کردند دریابند چرا نوجوانان به گروه های همسال مصرف کننده مواد می پیوندند. دیدگاه یادگیری اجتماعی سیمون به فرایندهای یادگیری اجتماعی را با چند دیدگاه درون فردی نظیر اعتماد به نفس پایین، آشفتگی هیجانی (تنش، اضطراب و خلق افسرده) و مهارت های مقابله ای ضعیف ترکیب می نمایند. آن ها این ویژگی های درون فردی را در قالب یک الگوی 3مرحله ای مصرف مواد تلفیق نموده اند: •مرحله اول: درباره علل اولین تجربیات نوجوانان با مواد می باشد. این تجربه در بیشتر موارد به صورت مشروبات الکلی است که براساس این دیدگاه نوجوانان به چند دلیل به مصرف مواد کشیده می شوند: الف) نظام ارزشی متمرکز بر هدف های کوتاه مدت نه اهداف بلندمدت در موردخانواده، تحصیل و مذهب ب) ناتوانی والدین در انتقال حمایت، نظارت، گرمی و انضباط به نوجوانان(همان منبع). ج) مشاهده والدین در حال مصرف مواد •مرحله دوم: به بررسی عوامل مؤثر بر ارتباط نوجوان یا همسالان منحرف و مصرف کننده مواد می پردازند که اولین تجربه مصراف مواد کمبود مهارت های اجتماعی در نوجوانان را به عنوان عامل اصلی می داند. در این مدل پیش بینی می شود که نوجوانانی که در گذشته مسابقه مصرف مواد دارند و یا بیش از حد خجالتی، ناسازگار یا ناتوان در ایجاد همدلی هستند بیشتر احتمال دارد که به سوی همسالان منحرف کشیده شوند. •مرحله سوم: مرحله ای است که نوجوانان از سود مصرف مواد به مصرف کننده دائمی تبدیل می شود. بر اساس این دیدگاه سوء مصرف به چند دلیل تشدید می شود: •نوجوانان شاهد مصرف مواد توسط والدین می باشد. •همسالانی داشته باشد که سوء مصرف مواد را تأیید می کنند. •از نظر هیجانی، آشفته و تحت فشار باشد. •مهارت های مقابله ای ضعیفی داشته باشد. - نظریه یادگیری اجتماعی بندورا براساس این نظریه افراد نه تنها چگونگی مصرف مواد را از طریق فرایندهای درگیر در یادگیری مشاهده ای (توجه، یادسپاری، بازتولید حرکتی و انگیزش) فرا می گیرند، بلکه براساس آن ممکن است مصرف مواد را به عنوان یک شیوه مقابله با فشارهای دنیای اطراف و صرفا از طریق مشاهده پیامدهایی که از مصرف مواد نماید دیگران می شود فرا بگیرند. به همین دلیل داروها و مواد نه تنها به دلیل اثرات مطلوب مانند سرخوشی که مستقیما تجربه می شوند مورد مصرف قرار می گیرند، بلکه می توانند از طریق تقویت اجتماعی گروه های همسال که غالبا بر اساس استفاده از مواد، افراد را مورد توجه قرار می دهند، به صورت مثبت نیز تقویت کننده باشند. (بندورا، 1986) این نظریه معتقد است که افراد باورهای خود را در مورد رفتارهای بزهکارانه از الگوی نقش به ویژه از دوستان نزدیک و والدین خود کسب می کنند. براساس دیدگاه یادگیری اجتماعی-شناختی بندورا (1986) نوجوانانی که تصور می کنند فواید مصرف مواد بیشتر از پیامدهای منفی آن است، در معرض خطر مصرف مواد قرار دارند. در این دیدگاه فرض بر این است که مواجهه و ارتباط با دوستان و والدینی که مصرف کننده مواد هستند، درباور ویژه را در فرد شکل می دهد که به سوء مصرف مواد می انجامد: •اول آنکه مشاهده الگوهایی که ماده مخدر مصرف می کنند، مستقیما سبب شکل گیری انتظار پیامد در نوجوانان می شود که به معنی باور آن ها در مورد آثار بلافاصله اجتماعی، شخصی و فیزیولوژیک سوء مصرف مواد است. •دوم اینکه این دیدگاه با افزودن مفهوم خودکار آوری فراتر از نظریه یادگیری اجتماعی است. بندورا معتقد است که الگوهای نقش می توانند خودکارآوردی مصرف و خودکارآوری امتناع را به وجود آورند. مثلا افراد با مشاهده همسالانی که حشیش می خرند و آن را می کشیند اطلاعات و مهارت لازم را برای بدست آوردن و مصرف حشیش کسب می کنند و با مشاهده افرادی که از مصرف سرباز می زنند مهارت های امتناع و خودکارآوری خود را تقویت می کنند زیرا توانسته اند مهارت های ضروری برای پرهیز از مصرف مواد را بیاموزند. (محمدخانی، 1385). - نظریه تحقیر خود کاپلان براساس این نظریه خود کلی خود عامل اصلی در سوء مصرف مواد و پیشگیری از آن محسوب می شود. نظریه تحقیر خود اظهار می نماید که اگر نوجوانان به طور مکرر در معرض ارزیابی های منفی و انتقادات دیگران قرار گیرند ارزش خود آن ها پایین آمده، خود را تحقیر کرده و احساس بی کفایتی می کنند. چنین نوجوانانی که احساس می کنند از سوی دیگران طرد شده اند و عملکرد اجتماعی مورد قبولی ندارند، برخی واکنش ها را از خود نشان می دهند: اول آنکه احساس می کنند باید بطور نمادین در برابر معیارها و ارزش های مرسوم طغیان کنند. دوم آنکه از الگوهای اجتماعی مرسوم خود را دور کنند، سوم اینکه احساس می کنند می توانند با اانجام رفتارهای نامتعارف "خود ارزشمندی" خود را تقویت کنند و در نهایت با همسالان منحرفی ارتباط برقرار می کنند که احساس ارزشمندی را در آنان تقویت نمایند(اسلام دوست،1391).. این دیدگاه با وارد نمودن مفاهیم ارزش خود، انزوا و دوری از اجتماع و ارتباط با همسالان منحرف و با تکیه بر ویژگی های درون فردی و مفاهیمی از نظریه های تعهد و وابستگی و همچنین یادگیری اجتماعی، سوء مصرف مواد را تبیین می کند. براساس نتایج تحقیقات انجام شده توسط کاپلان و همکاران (1982) ارزش خود به طور غیرمستقیم بر مصرف مواد اثر می گذارد. یعنی ارزش خود ضعیف مستقیما برارتباط بر نوجوان با همسالان مصرف کننده اثر می گذارد که خود بطور غیرمستقیم سوء مصرف مواد را متأثر می سازد. همچنین 10 مطالعه طولی بر روی نوجوانان نشان داد که ارتباط معناداری میان اعتماد به نفس پایین و سوء مصرف مواد وجود دارد (بارنیرند، 1985- بلاک و همکاران، 1988- جسر و همکاران، 1991). - نظریه تعامل خانواده (FIT) بروک و همکاران (1990) نظریه پیچیده ای را توصیف می کنند که در آن وابستگی عاطفی به والدین، یادگیری اجتماعی و ویژگی های درون فردی نوجوانان، به طور مستقیم بر سوء مصرف مواد اثر می گذارند. پایه و اساس نظریه تعامل خانواده "ارتباط و پیوند قوی عاطفی میان والدین و کودک" است. براساس نظریه دلبستگی میان والدین و کودک پهار علت و سه پیامد دارد: •علل آن عبارتند از: •ارزش های مورد قبول والدین •رفتار و روش توأم با حمایت و عطوفت والدین •آرامش روانی مادر. •کنترلی که مادر در مورد کودک خود دارد. •و سه پیامد پیوند قوی بین والد و کودک عبارتند از: •رشد شخصیتی مناسب و سازش یافته در نوجوانان •عدم برقراری ارتباط با همسالانی که مصرف کننده مواد هستند. •مصرف کم یا عدم مصرف مواد در بین نوجوانان بر اساس این دیدگاه فقدان حمایت والدین و نظارت آنها، منجر به پیوند خانوادگی ضعیف، مشکلات شخصیتی و ارتباط با همسالان مصرف کننده مواد میشود. همچنین این نظریه بیش از سایر نظریه ها در مورد تأثیر ویژگی ها و خصایص روانی کودکان و نوجوانان بر سوء مصرف مواد تأکید دارد. برخی از این ویژگی ها عبارتند از: بی علاقگی و عدم توجه به پیشرفت، یکپارچگی ضعیف "من" یا توامندی "فرامن"، افسردگی، ارزش خود پایین، پرخاشگری، نافرمانی، هیجان طلبی و ناتوانی در کنترل تکانه ها(محمدخانی، 1385).. علاوه بر این، شواهد موجود حاکی از این است که هم روابط کودک ــ والد و هم صفات شخصیتی نوجوانان نقش مهم و مستقلی در سوء مصرف مواد دارد. نظریه تعامل خانواده بر پیوند کودک و والدین به عنوان مهم ترین عامل حفاظت کننده مینگرد و بر 3 جنبه فرزند پروری به عنوان مهمترین شرایط برای تربیت فرزندان سالم تأکید مینماید. ( لزین و همکاران). * پیوند: یعنی پیوند عاطفی مثبت و پایدار. این مولفه با شاخص هایی نظیر پذیرش، صرف زمان با همدیگر، در دسترس بودن والدین برای فرزندان و لذت بردن از بودن با فرزند، شناخته میشود. هرچه این پیوند عاطفی عمیق تر باشد کودک می آموزد تا به بزرگسال اعتماد نموده، برای خودش ارزش قائل شده و مایل و قادر به ایجاد تعامل در خانه و بیرون از آن باشد. * تنظیم قوانین و مقررات: به معنای تعیین ساختار مناسب برای رفتار کودک و نوجوانان از قبیل قوانین و مقررات، نظارت و کنترل بر رفتار کودک است. قوانین و مقررات پایدار و متناسب با سن، به کودک کمک میکند تا یاد بگیرند که کدام نوع رفتار مناسب است و در نتیجه میتوانند خود را با آن رفتارها تنظیم نموده و خود را از اثرات منفی بیرون از خانواده حفاظت نمایند. * خود مختاری روانشناختی: ایجاد فرصت های مناسب برای کودکان جهت رشد افکار، احساسات و عقاید خود و بیان آنها. این مولفه درواقع عکس کنترل روانی است که مزاحم، مشروط و همراه با دستکاری است. پیوند و رابطه عمیق بین کودک و والد نتیجه فضای توأم با اعتماد است که این فضا از طریق حمایت جسمی، مراقبت، پذیرش، دلگرمی دادن و و تشویق فراهم میشود. این ارتباط و اعتماد باری اعمال ساختار و انضباط و کنترل و راهنمایی توسط والدین بسیار مهم است و نقش حفاظتی مهمی در برابر رفتارهای پرخطری مثل مصرف مواد ایفا میکند. (لزین و همکاران. 2004 ؛ محمدخانی، 1385). - نظریه رفتار مشکل آفرین برا ساس این نظریه ( جیمز و همکاران 1991) نوجوانانی که مستعد یک رفتار مشکل آفرین مثل بذهکار ی هستند، مستعد سایر رفتارهای مشکل آفرین مثل مصرف مواد نیز میباشند. براساس این نظریه رفتار سوء مصرف نتیجه تعامل سه حوزه است: عوامل شخصیتی فرد، محیط و سیستم رفتاری فرد. ترکیب این سه سیستم منجر به آسیب پذیری روانشناختی فرد برای انجام رفتار مشکل آفرین میگردد. این دیدگاه فرض مینماید که آسیب پذیری در برابر رفتارهای مشکل آفرین، ناشی از تعامل شخص و محیط است. در مورد محیط اگر نوجوانان با والدین دلبستگی و پیوند عاطفی خوبی نداشته و با همسالان خود رابطه نزدیکتری داشته باشند و بیشتر از اینکه تحت تأثیر والدین باشد، تحت تأثیر آنها باشد، بیشتر در معرض سوء مصرف مواد است. همچنین اگر نوجوان دوستانی داشته باشد که مواد مصرف میکنند و یا معتقد باشد که دوستان و والدین او سوء مصرف را تأکید میکنند در معرض خطر اعتیاد قرار دارند. ویژگی های شخصیتی نیز شامل: باورهای شخصیتی، موارد انگیزشی شامل انتظارات، ارزشها، اهداف و ساختار کنترل فردی میباشد ( محمدخانی، 1385). 2-11- تاریخچه اعتیاد در جهان با بررسی آثارمکتوب و لوحه های گلی که از سومریان باقی مانده چنین استنباط میشود که سومریان اولین کسانی بودند که تریاک را کشف کردند و علاوه بر اینکه از آن به عنوان یک داروی مسکن استفاده میکردند تدریجاً به عنوان یک مکیف و مخدر نیز مورد استفاده قرار گرفت و نام گیاه شادی بخش نیز بر آن نهادند . بهترین نمونه تاریخی گسترش اعتیاد به علت سهولت دسترسی به مواد مخدر در جامعه رواج تریاک کشی در چین بود که بوسیله کمپانی هند شرقی و توسط دولت انگلیس در این کشور اشاعه یافت. در دایره المعارف بریتانیا آمده که تریاک در قرن 7 قبل از میلاد در چین کشت میشده و تا قرن 17 برای تسکین دردها بطور محدود استفاده میشده است نمونه ای دیگر جنگهای داخلی آمریکا بود که در آن زمان مرفین برای از بین بردن و تسکین دردمورد مصرف قرار گرفت که در بازارها وبه سهولت در دسترس همگان بود و تزریق آن در بین سربازان شیوع پیدا کرده بود که منجر به زخمها و عوارض ناشی از تزریق گشته بود و بنام بیماری سربازان در آن زمان شناخته میشد. مصرف تریاک به شکل سنتی آن تا هنگام جنگهای داخلی آمریکا ادامه یافت و از آن پس با استخراج مرفین و قابلیت تزریق آن برای مجروحین جنگی استفاده شد. گیاه خشخاش از ناحیه آسیای صغیر به یونان منتقل شد. هومر شاعر نابینا و حماسه سرای یونانی که حدود 600 سال قبل از میلاد میزیسته در آثار خود از گل خشخاش یاد میکند. بقراط و تئوفراست در 400 سال قبل از میلاد از تریاک برای درمان اسهال و رفع درد استفاده میکردند، در اروپا مجارستان اولین ملتی است که با گیاه خشخاش آشنا شده اند و در ژاپن تا قرن 15 میلادی خشخاش کشت نشده بود. پایه گذاری و رواج دهنده مواد مخدر درایران عوامل انگلستان بودندکه در عصر صفویه شیوه کشت خشخاش و استفاده از تریاک را رواج دادند به نحوی که ابتدا به دربار صفویه راه یافته و بعد از آلوده کردن شاهان و شاهزادگان و درباریان صفوی و ... به درون مردم سرایت کرده . نکته قابل توجه اینکه در دروان صفویه مصرف تریاک به صورت خوردن حب و یا شربتهای مخصوص به نام کوکنار(جوشانده خشخاش ) معمول بوده و از کشیدن تریاک ذکری به میان نیامده است . طبق نقل مورخان شاه طهماسب صفوی و شاه عباس که تا اندازه ای به مضار این مواد پی برده بودند دستورات ، قوانین و مجازاتهایی را جهت منع مصرف مواد مخدر وضع کردند ولی در این امر موفقیت چندانی نیافتند. در زمان حکومت قاجار با حیله انگلیسها، بسیاری از مزارع کشت گندم و دیگر محصولات مفید زراعی به کشت خشخاش اختصاص داده شد و خرید و فروش مواد مخدر رواج یافت به نحویکه روز به روز در آمد شاهان و درباریان وقت از داد و ستد تریاک افزایش یافت و اساس خرید و فروش آن انحصار دولت درآمد. از آنجا که صدور مواد مخدر از خاور دور به نقاط مختلف جهان نیز بایستی از ایران و ترکیه صورت می گرفت لذا در کسترش اعتیاد در مناطق نیز اهتمام وافر به عمل آمد. پزشکان انگلیسی و حکیم باشی های - وابسته تریاک را بعنوان داروی موثر برای درمان بیماریهای مختلف همچون سردرد ، دندان درد ، گوش درد و... معرفی و تجویز میکردند وچندی نگذشت که مواد مخدر بصورت خانگی در هر خانه و کاشانه راه یافت . خواص تریاک توسط پزشکان اسلامی مانند محمد زکریای رازی و ابوعلی سینا توصیف شده است.اما شواهد مربوط به سوءمصرف آن در موارد غیرپزشکی بسیار نادر است. ابوریحان بیرونی اولین دانشمند اسلامی است که به خاصیت اعتیادآور افیون اشاره کرده و پدیده «تحمل» را تشریح کرده است (اسلام دوست، 1391). 2-12- آمار مصرف مواد از هر دو کیلو گرم تریاک مصرفی در دنیا تقریبا یک کیلوگرم آن در ایران مصرف می‌شود معمولا در هر جای دنیا کشش به یک نوع ماده مخدر بیش از دیگر مواد است به عنوان مثال در آمریکا کوکایین در مصر حشیش و در ایران تریاک استقبال بیش‌تری دارد و خوشبختانه تریاک نسبت به دیگر مواد کم ضرر‌تر است. 93 درصد مواد مخدر دنیا درافغانستان تولید می‌شود و همجواری ما با این کشور یکی از معضلاتی است که اعتیاد در کشور ما رو به افزایش است و مبارزه با آن کار مشکلی است. طبق نتایج آخرین ارزیابی سریع وضعیت اعتیاد در کشور در حال حاضر دامنه اعتیاد 800 هزار تا یک میلیون و 700 هزار نفر را در کشور در بر گرفته است. سازمان ملل متحد تعداد معتادان به مواد مخدر در سرتاسر جهان که اکثریت آنها نیز به کوکائین و هرویین اعتیاد دارند را ‌27 میلیون نفر اعلام کرده است. که در حدود 0.6 درصد از کل جمعیت جهان را تشکیل می‌دهند. بر اساس گزارش جدید سازمان ملل متحد ‌انتظار می‌رود تعداد جهانی معتادان به مواد مخدر با توجه به افزایش قابل پیش‌بینی افزایش جمعیت شهری در کشورهای در‌حال توسعه تا سال 2050 درحدود 25 درصد افزایش پیدا کند. همچنین دفتر مواد مخدر و جرائم سازمان ملل متحد پیش‌بینی کرده که بیشترین منطقه رشد در زمینه مصرف مواد مخدر در میان زنان باشد. در سال (2010) درحدود 230 میلیون نفر از مواد مخدر استفاده کرده‌اند(علی مرتضوی _ همان منبع). - مصرف کننده های مواد در ایران 5 درصد معتادان کشور کارتن خواب هستند5 درصد معتادان کشور زن هستند16 درصد معتادان از طریق خرید و فروش و حمل مواد ارتزاق می‌کنند30 درصد از معتادان کشور فاقد شغل هستند که بیکار و یا خانه‌دار یا بازنشستهروش‌های کم خطرتر مصرف مواد مانند روش‌های دخانی از 65 به 57 درصد کاهش یافته9 درصد اعتیاد عامل اصلی بیکاری آن‌ها بوده و 12 درصد نیز از پیش از آغاز اعتیاد خود بیکار بوده‌اندتزریق مواد مخدر از 12 به 18 درصد افزایش یافته معتادان از یک هزار تا 5 میلیون تومان در ماه صرف اعتیاد 16 درصد معتادان سرنگ غیراستریل مصرف می‌کنند10 درصد اعتیاد کشور از محل کار آغاز می‌شوداوردوز مواد مخدر 5 درصد افزایش یافته استتزریق مواد در بیش از یک سوم جمعیت معتادان کشور. جدول(2-3) آمار مصرف کننده های مواد در ایران - جمعیت احیای انسانی نوع ماده مصرفی در مراجعان به کنگره - وضعیت اشتغال معتادان (1998) - نمودار افزایش افراد معتاد (1990) - برآورد جهانی مصرف مواد افیونی - مقایسه مصرف کانابیس(شاهدانه) با دیگر مواد مخدر 2-13- طبقه بندی مواد مخدر مواد مخدر را به اعتبارات متعددي مي توان طبقه بندي كرد. مثلا اگر آنها را به طبيعي، نيمه مصنوعي و مصنوعي گروه بندي كنيم، يا از نظر تاريخ كشت يا آشنايي بشر با آنها، كشف و ساخت دسته بندي كنيم، يا در دو گروه، يعني گروه مواد مخدري كه مصرف پزشكي دارد. يا گروه مواد مخدري كه مصرف پزشكي ندارد، دسته بندي شوند، همه درست بوده، ولي در عين حال هيچيك طبقه بندي يا تعريفي جامع و مانع نمي باشند. اگر چه متخصصيــن، طبقه بندي هايي از جنبه هاي علمي و تجربي ارائه داده اند ولي بهترين نوع گروه بندي از طرف سازمان بهداشت جهاني به عمل آمده كه طبقه بندي مواد از جهت تاثير آنها بر انسان است . این طبقه بندی به صورت زیر می باشد: - مواد مخدر افيوني و تركيبات آن - چسب و مواد فرار (مواد استنشاقي) - سستي زاها (مسكنها – خواب آورها) - آرام بخش ها - توهم زاها - محرک ها(مرادی،1391). كند كننده فعاليتهاي سيستم اعصاب مركزي، / مسكن درد و شديدا اعتياد آور مي باشند. برخي از اين مواد به صورت طبيعي وجود دارند، مانند ترياك كه از بوته خشخاش بدست مي آيد. بقيه به طور مصنوعي و شيميايي در آزمايشگاهها ساخته مي شود. آثار مصرف: سرخوشی رخوت و خمودی/ احساس شل شدن عضلات کاهش یا افزایش فعالیت جسمانی/ اشکال در تمرکز/ احساس تهوع و استفراغ/ یبوست/ فقدان اشتها و انقباض مردمکها بی ثباتی خلقی/رویاهای نامطلوب در خواب/یبوست/کاهش انگیزه جنسی/تحمل و وابستگیخواب آلودگی با حضور ذهن/ تسکین درد/ انبساط خاطر و آرامش/ احساس گنگ و مبهم نسبت به زمان و مکان/ سستی اراده/ ضعف حکات فعال مدت اثر: بنا به میزان مصرف و تحمل فرد بمدت 8 تا 6 ساعت ادامه دارد علائم ترک:خمیازه/ آبریزش چشم و بینی/ بیقراری/بی اشتهایی/ افسردگی/تهوع و استفراغ/ تعریق/ دردهای عضلانی/ احساس لرز/ دل پیچه و اسهال/ سکسکه مصرف پزشکی: عملکرد ترکیبات تریاک همانند کار انتقال دهنده های عصبی ضد درد است (اندروفینها و انکفالینها) که با تاثیر بر سلسله اعصاب مرکزی موجب تخفیف درد میشوند. همچنین در کنترل سرفه و اسهال و درمان افسردگی کاربرد دارد - انواع مواد افیونی 2-13-1- تریاک نام علمی:تریاک واژه فارسی است که با ریخت تریاق عربی شده. معادل اپیوم که در فارسی و عربی آنرا افیون تلفظ می کنند. این واژه در زبان فارسی معنای پادزهر را می‌رساند. اصطلاحات عامیانه: تلخکی طرز تهیه: با تيغ زدن تخمدان نارس خشخاش، عصاره شيري رنگي شروع به تراوش مي كند كه در مجاورت هوا به صورت (دلمه) شده پس از گذشت يك شبانه روز به رنگ قهوه اي و گاهي سياه در مي آيد و به حالت صمغي چسبيده بر جدارخارجي تخمدان باقي مي ماند كه آن را تراشيده و جمع آوري مي كنند. شکل ظاهری: ماده ای صمغ مانند به رنگ قهوهای سیر که بویی شبیه آمونیاک دارد و به هنگام سوختن بویی شبیه چسب دوقلو دارد. سوخته تریاک: پس از تدخین تریاک با وافور ماده ای قهوه ای و سوخته بصورت نیمه مذاب در حقه وافور بدست میاید که گاهی آن را در آب حل کرده و بصورت شربت بنفش رنگی مصرف میکنند شیره تریاک:سوخته تریاک را با آب حل میکنند و می جوشانندکه ماده خمیری سفت و غلیظی به رنگ قهوه ای تیره بنام شیره بدست میاید. با نگاری و سیخ و سنگ میکشند و گاهی آنرا میبلعند شیره خطرناکتر از سوخته و خود تریاک است. - شیوه های مصرف تریاک تدخین یا کشیدن: با استفاده از منقل و وافور چپق نگاری(وسیله ای شبیه چپق برای مصرف شیره) قلیان زغال نیمه سوخته سیخ و سنگ میله و سنجاق در روش سیخ و سنگ سر سیخ را داغ میکنند با سنجاق تریاک را روی آن گذاشته و با لوله ای دود حاصل را وارد ریه ها میکنند(طبق پژوهشی در سال 1380 شایعترین روش برای تدخین تریاک است 29% از مصرف تریاک با این روش است) خوراکی: کسانیکه بیماری جسمی دارند و یا مدت طولانی از روش تدخین استفاده کردند که معمولا بعذ از غذا میخورند. تزریق: تریاک را در آب حل کرده و در یک قاشق ریخته آنرا کمی حرارت داده سپس روی یک تکه پنبه یا اسفنج میریزند و با سرنگ میکشند و داخل ورید تزریق میکنند که معمولا معتادان بی بضاعت ازین روش استفاده میکنند (اسلام دوست ،1391). - آثار مصرف تریاک آثار کوتاه مدت:احساس خواب آلودگی/ سرخوشی رخوت و خمودی/ احساس شل شدن عضلات کاهش یا افزایش فعالیت جسمانی/ اشکال در تمرکز/ احساس تهوع و استفراغ/ یبوست/ فقدان اشتها و انقباض مردمکها آثار دراز مدت:بی ثباتی خلقی/رویاهای نامطلوب در خواب/یبوست/کاهش انگیزه جنسی/تحمل و وابستگی علائم مصرف: خواب آلودگی با حضور ذهن/ تسکین درد/ انبساط خاطر و آرامش/ احساس گنگ و مبهم نسبت به زمان و مکان/ سستی اراده/ ضعف حکات فعال/ کاهش امیال جنسی مدت اثر: بنا به میزان مصرف و تحمل فرد بمدت 8 تا 6 ساعت ادامه دارد علائم ترک: خمیازه/ آبریزش چشم و بینی/ بیقراری/بی اشتهایی/ افسردگی/تهوع و استفراغ/ تعریق/ دردهای عضلانی/ احساس لرز/ دل پیچه و اسهال/ سکسکه تحمل دارویی: دارد و شخص به ناچار مقدار مصرف خود را افزایش میدهد مصرف پزشکی: عملکرد ترکیبات تریاک همانند کار انتقال دهنده های عصبی ضد درد است (اندروفینها و انکفالینها) که با تاثیر بر سلسله اعصاب مرکزی موجب تخفیف درد میشوند. همچنین در کنترل سرفه و اسهال و درمان افسردگی کاربرد دارد نوع وابستگی: هم جسمی و هم روانی (طارمیان همان منبع – ص17). - داروهای مشتق شده از تریاک جدول (2-4) داروهای مشتق شده از تریاک بصورت قرص و محلول برای تزریق/درمان دردهای متوسط تا خفیف/ تاثیر مهاری بر انتقال دهنده های دوپامین و نورآدرنالین دارد/ موجب سندرم سروتونین می شود.اکثرا افراد باهوش و تحصیل کرده در ایران مصرف می کنند.پتیدین (دمرول)بصورت قرصهای زرد 5 میلی گرمی یا صورتی 2.5 میلی گرمی برای از بین بردن درد.پیرکدانقرصهای کوچک زرد 4 میلی گرمی یا نارنجی 2 میلی گرمی و شیاف زرد 3 میلی و همچنین محلول برای تزریق با تاثیر دراز مدت.دیلاودیدکپسول قرمز –صورتی 100 میلی گرمی برای تسکین درد.دارونقرص سفید محدبی شکل 2.5 میلی گرمی و یا بصورت مایع قرمز رنگ برای آرام کردن دردهای روده ای و از بین بردن اسهال(هنگام ترک اعتیاد به علت اختلالات گوارشی تجویز می شود)دیفن اکسیلاتپودر کریستالی سفیدرنگ که از مورفین بدست میاید. ضد درد و قویتر از مورفین استهیدرومورفینشربت قرمز زرد یا نارنجی رنگ که برای سرماخوردگی و سرفه بکار میرود.هیدرو کدئین 2-13-2- مرفین نام علمی: مورفین طرز تهیه: مورفین از تریاک استخراج میشود و یا مستقیما از ساقه خشخاش بدست می آید.مهمترین ترکیب موثر تریاک است.بین 4 تا 21% تریاک را تشکیل میدهد.و اولین آلکالوئیدی است که در سال 1803 از تریاک خارج شد.از هر 10 واحد تریاک 1 واحد مورفین بدست میاید. شکل ظاهری: مورفین به صورت پودری کریستالی به رنگهای سفید، کرم و گاهی به رنگ قرمز آجری یا قهوه ای روشن دیده می شود. مورفین تلخ مزه و بی بو است و در اشکال قرص، کپسول، پودر یا محلول قابل تزریق عرضه می شود. شیوه های مصرف: مرفین در سه فرم خوراکی (قرص و کپسول)، تزریقی (وریدی، زیرپوستی و عضلانی) و شیاف موجود است. البته مصرف آن از طریف استنشاق (تو دماغی) نیز ممکن است. علائم مصرف: آرام کننده و خواب آور، بیحس کننده و تسکین دهنده درد، تغییر خلق، خواب آلودگی ،تیرگی شعور، یبوست و کند شدن فعالیت مراکز تنفسی مغز. عوارض ناشی از مصرف: کاهش فشار خون/ خماری دائمی/ ضعف بینایی /جنون. و همچنین موجب زوال سریع فیزیکی ، روانی واجتماعی می گردد و افرادی که قدرت ذهنی خود را حفظ کرده اند، رنج فراوان می کشند. زیرا دیگر از ماه عسل خبری نیست، بلکه فقط لحظات پراضطراب و سختی وجود دارد. مدت اثر: آثار مصرف مورفین تا 8 ساعت پس از مصرف باقی می ماند. علائم ترک: تعریق، دردهای عضلانی، استفراغ و تهوع، اسهال و سایر علائمی که ممکن است تا 2 یا 3 روز طول بکشد تحمل دارویی: دارد. مصرف پزشکی: در گذشته مورفین برای تسکین دردهای حاد و شدید و موقت ناشی از عمل جراحی، شکسته بندی، سوختگی و مراحل نهایی بیماریهای غیر قابل درمان به کار می رفت. مورفین به صورت امروزی برای از بین بردن درد از قرن نوزدهم میلادی سابقه دارد و به صورت آمپولهای 10 و 20 میلیگرمی مورد مصرف پزشکی قرار می گیرد. نوع وابستگی: مصرف مورفین به سرعت سبب ایجاد وابستگی جسمی و روانی می شود (مرادی،1390) . 2-13-3- هروئین نام علمی: دی استیل مورفین _گرد –اسماک- هورس- جنس Bigh، Junk Blachtar ،Cabaloo، Dragon، GearSkag ،Brown اصطلاحات عامیانه: طرز تهیه: با عمل تقطیر از مورفین بدست میاید (یا جوشاندن مورفین در اسید استیک) شکل ظاهری: پودر کریستالی سفید رنگی است که طعم بسیار بدی دارد و اشکال بسیار ناخالص آن قهوه ای رنگ می باشد.هروئین را در تکه های پلاستیکی به شکل مخروطی بسته بندی می کنند و سر آن را با آتش می بندند، تا آب در آن نفوذ نکند و در هنگام خطر آنرا ببلعند. هـروئـیـن مـعمولاً با مواد دیگری مانند نشاسته، پودر شکر، پودر تالک، پودر شیر، آرد و گچ ترکیب می گردد. علائم مصرف : هروئين باعث ايجاد حالت نشاط، نشئگي، بي حالي و احساس سالم بودن در فرد معتاد مي شود. معتادان حدود 10 دقيقه بعد از شروع تزريق هروئين، موجي از احساسات نشاط آور، عواطف غريزي، سرخ شدن صورت و بم شدن صدا را تجربه مي کنند. مصرف کنندگان مذکر و مونث، فوران احساسات را به طور يکسان توصيف مي کنند و اغلب موارد، آن را شديدتر از اوج لذت جنسي مي دانند. خـوشـی زیاد، کاهش درد، تـهوع، خـارش شـدیـد، چـرت زدن، کـنـد شـدن تـنـفس، خـواب آلـودگـی، ریـلـکس شـدن. مسـکن درد بسیار قوی و احساس سنگینی. مدت اثر: اثر هروئین از طریق تزریق داخل سیاهرگ با سرعت بیشتری از سایر روشها ظاهر می شود و به طور متوسط اثر آن 4 تا 6 ساعت در بدن باقی می ماند. تحمل داروئی: مصرف هروئین همراه با ایجاد تحمل دارویی است. نوع وابستگی: هروئین وابستگی شدید جسمی و روانی به صورت زیاد ایجاد می‌کند. هروئین اعتیاد شدید فیزیکی را در کمتر از 21 روز در 97 % اشخاصی که آن را مورد مصرف قرار داده بوده اند،به وجود می آور د. - شیوه های مصرف هروئین تدخین: هروئین را روی زرورق سیگار ریخته و از زیر با دستمال کاغذی لوله شده یا مقوای باریک آتش زده کمی حرارت میدهند و دود حاصل را از دهان بالا میکشند.گاهی هروئین را با باربیتوراتها ترکیب کرده وتدخین میکنند که بنام سیگار اژدها معروف است. استنشاقی(دماغی):توسط معتادان غیر حرفه ای استفاده میشود که هروئین را روی کاغذ صاف ریخته و با استفاده از اسکناس لوله شده آن را از طریق بینی بالا میکشند و یا آنرا روی چاله پشت انگشت شصت ریخته و استنشاق میکنند. تزریق: هروئین را با آبلیمو یا جوهر لیمو ویا قرص ویتامین ث در قاشق حل کرده کمی حرارت میدهند، سپس از طریق سرنگ به زیر جلد یا ورید تزریق میکنند. هروئین تزریق شده احساس لذت عمومی و سریع را تولید میکند که متخصصان آنرا در حد انزال توصیف کرده اندو در اصطلاح آنرا فلش مینامند یعنی چیزی شدید و آنی مثل نور فلش دوربین عکاسی(اسلام دوست،1391). - آثار مصرف هروئین اثرات کوتاه مدت: تزريق کنندگان داخل وريدي معمولا حالت راش يا سرخوشي بيش از حد را در 7 تا 8 ثانيه پس از تزريق تجربه ميکنند. در حالي که تزريق عضلاني سرخوشي آهسته تري ( 5 تا 8 دقيقه ) را سبب ميشود. زماني که هروئين استشمام يا تدخين شود، اوج اثر دارو معمولا بين دقيقه 10 تا 15 تجربه ميشود. علاوه بر احساس سرخوشي اوليه ، اثرات کوتاه مدت هروئين مانند فلاشينگ پوست (احساس گرما)، خشکي دهان و سنگيني اندامها نيز محتمل است. اثرات بلند مدت: کاربران مزمن در معرض عفونت آندوکارد و دريچه هاي قلب، آبسه، سلوليت، و بيماري هاي کبدي ميباشند. عوارض ريوي شامل انواع پنوموني، ممکن است ناشي از وضعيت بد سلامتي زمينه اي فرد و يا ناشي از اثرات هروئين بر تضعيف تنفس باشد. علاوه بر اثرات مستقيم مواد مخدر، مواد افزودني به هروئين خياباني ممکن است منجر به لخته هايي در عروق خوني شوند که به ريه ها، کبد، کليه و يا مغز مهاجرت ميکنند. در اينصورت عفونت يا اختلال در کارکرد ارگانهاي حياتي و حتي مرگ قابل پيش بيني است. علائم ترک: علائم سندرم محرومیت 6 تا 8 ساعت پس از آخرین تزریق مواد مخدر به صورت خمیازه کشیدن، ریزش اشک، ریزش آب‌‌بینی و تعریق شروع شده و پس از 12 تا 14 ساعت به صورت خواب ناآرام و ناراحت ادامه می یابد و بعد از 48 تا 72 ساعت تهوع، استفراغ، دردهای استخوانی و عضلانی، افزایش تحریک پذیری مغز بوجود میاید. استفاده پزشکی: در حدود سال (1890) یک دانشمند آلمانی بانام درسر با همکاری چند دانشمند آن را برای معالجه اشخاص مبتلا به سل و سایر بیماریهای تنفسی و همچنین برای ترک اعتیاد به مورفین پیشنهاد کردند اما به علت 5 برابر قدرت مسموم کنندگی آن نسبت به مورفین پذیرفته نشد (سر کاراتی،کنگره 60). 2-13-4- کدئین نام علمی: متیل مورفین اصطلاحات عامیانه: بچه مدرسه شکل ظاهری: ماده سفیدرنگی که بصورت قرصهای خالص یا ترکیب با استامینفون آسپیرین یا شربتهای ضد سرفه است. شیوه مصرف: در سه فرم خوراکی (قرص، کپسول و شربت) مقعدی (شیاف) و تزریقی (زیرجلدی و عضلانی) موجود است. اثرات مصرف: جلوگيري و توقف احساس پاسخ به درد، سرخوشي، خواب آلودگي، سستي كاهش اعمال فيزيكي دربعضي افراد و افزايش اعمال فيزيكي دربعضي ديگر، ترس، بي احساسي، احساس خستگي كردن، تنگي مردمك چشم،‌ ديد در شب توهم و متوقف كردن سرفه. پايين آوردن وكاهش سرعت تنفس تهوع و استفراغ، يبوست، كاهش اشتها ، كاهش حركات معده، خشكي دهان، واكنشهاي آلرژيك، ‌مشكلات تنفسي، ‌تورم لبها و زبان وصورت، تعريق، كاهش ميل جنسي، خارش پوست. طرز تهیه: کدئین حدود ۰٫۳٪ تا ۳٪ تریاک را تشکیل می‌دهد. پیر ژان ربیکه شیمیدان فرانسوی در سال (1832) برای نخستین بار آن را از تریاک جدا کرد. البته با توجه به مقدار ناچیز آن در طبیعت، بیشتر کدئین دنیا از مرفین به دست می‌آید. قدرت تقریبی آن حدود ۸٪ تا ۱۲٪ مرفین است. استفاده پزشکی: بیشترین مصرف پزشکی کدئین در درمان دردهای خفیف تا نسبتا شدید (از جمله دردهای مفاصل، کمردرد، استخوان‌درد،دندان درد سردرد میگرن، دردهای پس از جراحی) و نیز اسهال و سرفه خشک است. تحمل و وابستگی: مانند تمام مخدرها مصرف مستمر کدئین می‌تواند به وابستگی جسمی و روانی و تحمل دارویی بیانجامد. البته علائم قطع مصرف معمولاً شدید نیست و نتیجتا کدئین کمتر اعتیادآور است(اسلام دوست ،1391). 2-13-5- متادون نام علمی: متادون اصطلاحات عامیانه: عروسک _ دولوفین طرز تهیه:متادون یک شبه افیونى (اپیوئید) مصنوعى است، یعنى از مواد شیمیایى در آزمایشگاه به دست مى آید. تاریخچه: متادون در (1937) در آلمان ساخته شد. پس از پایان جنگ جهانی دوم مورد استفاده قرار گرفت و سودمندی آن در کنترل اعتیاد در دهه (1960) کشف شدبنا به یک افسانه مشهور «دولوفین» نام تجاری دارو از نام آدولف هیتلر گرفته شده، اما در واقع این نام از واژه لاتین (دولور) به معنای دردو فین به معنای درد میاید. شكل ظاهري: مايع سبز، آبي و يا كهربايي رنگ، قرص هاي سفيد رنگ و امپول.. مدت اثر: طول مدت اثر آن بسیار طولانی تر از هروئین است، به طوری که مدت اثر یک دوز واحد آن تقریباً ۴۸-۲۴ ساعت است؛ درحالیکه درمورد هروئین ممکن است فقط ۲ ساعت باشد. روشهای مصرف: به صورت قرص ، شربت و آمپول مورد استفاده قرار مي‌گيرد و نوع قرص و شربت آن با دوزهاي مشخص به طور خوراكي مصرف مي‌شود. اين ماده مي‌تواند معمولاً خماري و اشتياق معتادان به هروئين را تا 24 ساعت كنترل كند. بيماران معمولاً از نظر فيزيكي به همان اندازه به متادون وابسته هستند كه به هروئين و يا هر ماده‌مخدر ديگري وابسته بودند. - آثار مصرف متادون علائم ترک: دل پيچه، اسهال و دردهاى عضلانى و استخوانى/ اين علائم در طول يك تا سه روز پس از آخرين دوز شروع شده، در طول سه تا پنج روز به اوج خود رسيده و سپس به تدريج از بين مى روند، استفاده پزشکی: غالبا به عنوان یک داروی نگهدارنده برای مهار اعتیاد به هروئین و مواد مخدر به کار می‌رود. متادون را مؤثرترین درمان هروئین و دیگر مواد مخدر دانسته‌اند. این دارو برای تسکین دردهای مزمن و سرفه‌های غیرارادی نیز تجویز می شود. عوارض مصرف:خواب‌آلودگي ، منگي ، ضعف ، ناخوشي ، خشكي دهان ، اختلال دريچه پروستات و تأخير در روند ادرار طبيعي ، يبوست و يا نوسان تنفسي نام برد . تحمل دارویی: تحمل دارویی نسبت به متادون ایجاد نمی‌شود و میزان ثابتی از آن را می‌توان برای مدت طولانی مصرف کرد. وابستگی: بيماران معمولاً از نظر فيزيكي به همان اندازه به متادون وابسته هستند كه به هروئين و يا هر ماده‌مخدر ديگري وابسته بودند . علائم مصرف بیش از اندازه: خواب‌آلودگي ، گيجي ، رعشه ، تشنج ، منگي كه منجر به كما مي‌شود ، سرماي بدن ، افت فشار خون و كندي نسبي ضربان قلب مي‌باشد . اعتياد به متادون بسيار خطرناك بوده و ترك آن هم بسيار مشكل. در تحقيقات در آمريكا بسياري از افراد رها شده از مصرف هروئين معتقد بودند كه ”وحشت“ ترك هروئين به مراتب كمتر از ”عذاب“ ترك متادون است . در بسياري افراد اعتياد به هروئين, به اعتياد به متادون منتقل مي‌شوند و تنها وحشت عذاب ترك متادون باعث مي‌شود كه طول درمان سال‌ها ادامه يابد(جمعیت احیای انسانی کنگره 60). 2-13-6- ترامادول داروئي ضد درد با اثر مركزي با نام ترامادول ، تدامول ، بايومادول ، ... چند سالي است وارد فارماكوپه داروئي ايران شده است كه از دسته داروهاي مسكن مخدر يا اپوئيد هاي مصنوعي مي باشد . اين دارو بر اساس همانند سازي ساختار ملوكولي نارسئين كه يكي از آلكالوئيد هاي ترياك مي باشد ساخته شده است . عمده مصرف اين دارو در پزشكي براي كاهش درد هاي مفصلي ، جراحي ، زايمان با ميزان درد متوسط تا شديد است و از اين جهت ضعيف تر از مورفين ، پتدين و قوي تر از مسكن هائي نظير پروفن استامينوفن مي باشد و همواره توصيه مي شود مصرف اين دارو بيش از دو هفته مجاز نمي باشد و باعث وابستگي داروئي و اعتياد ميگردد . طرز عمل : اگر چه طريقه اثر ترامادول كاملاً شناخته شده نمي باشد اما مشخص شده كه با اتصال ملكول اصلي دارو به گيرنده هاي اپيوئيدي ، بازجذب نور اپي نفرين و سروتونين به صورت ضعيف مهار مي شود و به سرعت و تقريباً به طور كامل جذب مي شود . ترامادول به صورت وسيع پس از خوراكي متابوليزه شده و تقريباً 30% دارو همراه ادرار دفع مي شود .   عوارض جانبي : خستگي و ضعف عمومي ، گشاد شدن رگ ها ، نگراني ، گيجي ، اختلالات تعادلي ، حالات عصبي ، اختلالات خواب ، درد شكمي ، بي اشتهائي ، افزايش حركت روده ها يا يبوست ، راش جلدي ، اختلالات بينائي ، تكرر ادرار موارد مصرف : درد هاي متوسط تاشديد پس از اعمال جراحي ، زايمان ، مفاصل و دردهاي استخواني موارد منع مصرف : مصرف اين دارو در موارد مصرف همزمان با الكل ، خواب آورها ، ضد دردها اپوئيد ها و دارو هاي سايكو تروپيك مجاز نيست . 2-13-7- بوپره نورفین نام‌هاي عاميانه: تيمجيزك / تيدي‌جيزك / اورجيزك /نورجیزک. عوارض اعتياد: علاقه شديد به تزريق و شرطي شدن نسبت به آن ، بي‌قراري شديد و تشنج ، كمر درد ، بي‌خوابي ، ضعيف شدن و پوكي استخوان به گونه‌اي كه با كوچكترين ضربه منجر به شكستگي استخوان مي‌گردد ، لكه‌هاي پوستي ناشي از آسيب‌هاي كبدي ، پرخاشگري ، بي‌حسي بدن و خواب رفتن اعضاي بدن ، فراموشي ، برخورد با ديوار و عدم تشخيص موانع و به دليل قدرت بالاي اين دارو شخص مصرف‌كننده بعد از چندبار استفاده طوري نشئه مي‌شود كه با مقادير بسيار زياد ترياك و حتي هرويين به آن نشئگي نمي‌رسد. در روزهای اول به اشتباه از این دارو به عنوان داروی ترک ‏اعتیاد استفاده می شد که به دلیل شکل تزریقی داور و استفاده از نادرست برخی از ‏پزشکان و خود درمانی که معتادان انجام می دادند اغلب افراد به این ماده معتاد شده‌اند. با توجه به گران بودن آمپول ‏تمجیزک، گروهی از قاچاقچایان دارو در ایران اقدام به تهیه آمپولی به نام نورجیزیک ‏نموده این آمپول ها ممکن است ترکیبی از از هرویین، کراک، مورفین و‏ يك كورتون مانند هيدرو كورتيزن را به آن افزوده اند كه داراي نقش بسيار حساس در غدد فوق كليوي مي باشد و با ورود آن به سيستم داخلي بدن تعادل متابوليسم قند ها بهم خورده و چنين اختلالاتي سبب مي گردد مايع بين سلول ها جذب شده به زير پوست انتقال يافته و سبب چاقي كاذب افرادي گردد مصرف توامان و تداخل داروئي كورتن با شبه مرفين موجود در نورجيزك و تمجيزك ، سبب عوارضي مانند چاقي كاذب ، تجمع چربي پشت گردن ، فشار خون و تضعيف سيستم ايمني بدن و اختلالات كبدي مي گردد . تضعيف سيستم ايمني يكي از خواص شايع كورتن هاست و به علت مصرف تزريقي نورجيزك و غير استريل بودن آن به دليل تهيه و ساخت آن در شرايط كاملاَ غير مساعد و زير زميني باعث مي گردد ، عفونت سريع در بدن شخص كسترش يافته و از محل تزريق به نقاط ديگر بدن شخص سرايت كرده و به علت وجود نقص در سيستم ايمني و عدم مراجعه به موقع به پزشك ، بافت ها دچار تخريب و آسيب جدي شديد مي شود بطوريكه در مواردي مشاهده شده است اندام ها سست و با فشار كوچكي فرو مي رود يا كنده مي شود و يا در مواردي كرم گذاشته و محل تجمع انواع باكتري ها و ميكروب مي گردد . ماده موثر در آمپول هاي نورجيزك 23 برابر قوي تر از مرفين است ، بطوريكه شخص پس از چند بار مصرف مكرر به آن وابسته شده و مجبور است هر چند ساعت مصرف خود را تكرار كند و در صورت قطع هيچ ماده ديگري جايگزين علائم خماري آن نمي باشد. قابل ذکر است که حداکثر نیاز بیمار به ‏داروی بوپره نورفین در 24 ساعت 3 عدد آمپول می‌باشد ولی آمپول نورجیزک به دلیل داشتن محلول هرویین هر دو الی سه ساعت بیمار نیاز به تزریق مجدد دارد(اسلام دوست،1391). 2-14- داروهای توهم زا 2-14-1- ال اس دی نام علمی : اسید لیزرژیک دی اتیل آمید اصطلاحات عامیانه: اسيد، حبه قرص، سفر، نقطه هاي ريز، شيشه پنجره، آسمان آبي، كاغذ خشك كن . شکل ظاهری: ال. اس. دی به صورت گرد سفید رنگ، قرص، کپسول و همچنین مایعی صاف و روشن و بدون رنگ و بو که گاه برروی کاغذ چکانده می‌شود یافت می‌شود. منشاء: از قارچی انگلیسی به نام ارگوت که بر روی گیاه چاودار زندگی می‌کند، به دست می‌آید. شیوه های مصرف: اين ماده غالباً درفرم قرص و يا كاغذ خشك كن يافت مي‌شود كه غالباً همراه الكل و يا آب بلعيده مي‌شود.همچنین بصورت جذب شده در قند آب نبات یا بسکوئیت و یا به شکل تمبر که در دهان یا نقاطی از بدن که با چاقو برش دادند میگذارند. مکانیسم عمل: اثرات آگونیستی و آنتاگونیستی در سطح گیرنده‌های سروتونینی از خود نشان می ‌دهد، همچنین موجب افزایش فعالیت در غشاء مغزی و قسمتهای جلوی مغزی می شود. پس از مصرف فرد دچار توهمات زیاد می گردد. مدت اثر: تاثيرات رواني 60-30 دقيقه پس از مصرف ماده شروع مي‌شود و حدوداً 12 ساعت باقي مي‌ماند. اوج اين تاثيرات حدوداً 5 ساعت پس از مصرف ال اسي دي مي‌باشد. تاثيرات رواني اين ماده وابسته به وضعيت جسمي‌فرد مصرف كننده و نيز محيط فيزيكي كه فرد در آن قرار دارد مي‌باشد. وابستگی و تحمل : مصرف ال اس دی وابستگی روانی و جسمانی به دنبال ندارد. تحمل دارویی نسبت به ال. اس. دی خیلی سریع و پس از 3 تا 4 روز مصرف مستمر پدید می آید.   - آثار مصرف ال اس دی تاثیرات فیزیکی اولیه: شامل سرگيجه، بي حسي، خستگي، ضعف عضلات و لرزش، رفلكس هاي سريع، افزايش فشار خون، ضربان قلب و دماي بدن، آسيب ديدن مهارت هاي حركتي (اختلال تعادل)، تهوع و تشنج مي‌شوند. مهم ترين علايم فيزيكي آن قهقهه هاي ناگهاني است. اين قهقهه ها ممكن است در برابر اتفاقاتي كه معمولاً خنده دار نيستند؛ پيش بيايد و اغلب هم قابل كنترل نيستند. تاثیرات ثانویه: توهمات ديداري و شنيداري واضح كه مصرف كننده از غير واقعي بودن آن آگاه است./دچار نقصان شدن درك زمان، فواصل و وزن (احساس معلق بودن با تحت فشار بودن) و فاصله بين اشياي محيط. اين مسئله به برخي از افراد نوعي احساس يگانگي با محيط مي‌بخشد؛ در حالي كه برخي ديگر را دچار وحشت مي‌كند./ درآميختگي احساسات كه اغلب به صورت شنيدن رنگ ها و ديدن صداها توصيف مي‌شود. /كاهش كنترل بر روي روند افكار كه باعث تركيب خاطرات با واقعيت مي‌شود يا به چيزهاي كم اهميت معناهاي بزرگي مي‌بخشد. احساس پيشرفت و موفقيت در موضوع هاي واقعي شايع است. جدا كردن يك موضوع از ديگري و خود از ديگران مشكل مي‌شود و زوال شخصيت پيشرفت مي‌كند./ اگر مصرف بيشتر شود؛ مصرف كننده دچار توهمات بصري لذت بخشي مي‌شود./ درك مصرف كننده از زمان و از خودش تغيير مي‌كند. گاه ممكن است به نظر برسد حواس پنج گانه با هم مخلوط شده اند. حس لامسه بيشتر مي‌شود./ مصرف كننده ممكن است حس كند رنگ ها را مي‌شنود و يا صداها را مي‌بيند. به اين حالت حس آميزي مي‌گويند./ در بسياري افراد، اين تغييرات حواس باعث ايجاد ترس و وحشت مي‌شوند. /اگر مصرف يك "سفر خوب" باشد مصرف كننده احساس سرخوشي و پرواز مي‌كند و اگر يك "سفر بد" باشد، مصرف كننده دچار حس بدي مي‌شود. معمولاً اثرات مصرف پس از 12 ساعت رو به تحليل مي‌رود(کنگره 60، اعتیاد و سبب شناسی و درمان). اثرات جانبي مصرف عبارتند از : گشادي مردمك چشم ها، بالا رفتن دماي بدن، افزايش فشار خون و ضربان قلب، عرق كردن، كم اشتهايي، بي خوابي، خشكي دهان و لرزش. تجربه هاي نا خوشايندي كه اغلب مصرف كنندگان آنها را تجربه مي‌كنند جدي بوده و عبارت اند از : احساسات و افكار وحشت انگيز، ترس از دست دادن كنترل خود، ترس از ديوانگي و مرگ، نااميدي. بازگشت ها يك ناهنجاري عادي مصرف است كه هنگام عدم مصرف شخص مصرف كننده پديد مي‌آيند. بازگشت ها ممكن است ناگهاني و اغلب بدون هيچ پيش درآمدي باشند و ممكن است چند روز يا حتي چند سال پس از مصرف به وجود بيايد. بازگشت ها تصاويري خيالي هستند كه از رنگ هاي بي شكل تا توهمات وحشت انگيز را در بر مي‌گيرند. اگر در مصرف زياده روي شود، باعث بروز سايكوز درازمدت مانند اسكيزوفرني شده و گاهي توليد افسردگي شديد هم مي‌كند (ارکانی،1391). 2-14-2- فن سیکلیدین PCP نام علمی: فن سيكليدين - اصطلاحات عامیانه: گرد فرشتهHogcrestal ،Zoot طرز تهیه : در اواخر دهه (1950) به عنوان يك داروي بيهوشي ساخته شد ولي به دليل عوارض جانبي همچون روان آشفتگي و گمگشتگي مصرف آن در اواخر دهه (1960) به عنوان مواد مخدر تحت سو مصرف قرار گرفت. مواد شيميائي مورد نياز براي ساخت آن بسيار ارزان و قابل دسترس مي باشند. شکل ظاهری : در حالت خالص پودر كريستالي سفيد رنگي است كه به راحتي در آب قابل حل مي باشد اما امروزه تركيب آن با مواد ديگر باعث تغيير رنگ از آجري تا قهوه اي و تغيير شكل از پودر به آدامس شده است و به رنگهای مختلف، مایع، کپسول و قرص دیده می شود. روشهای مصرف: پی. سی. پی را میتوان تزریق کرد، با توتون سيگار يا گراس مخلوط کرده و تدخين کرد .مي شود آنرا انفيه كرد و يا از هر غشا مرطوبي ( واژن ، ركتوم ، چشم ) قابل حل است . علائم مصرف: اين ماده بسيار سريع و در مدت چند ثانيه اثر مي كند . در دوز هاي پائين تر احساس آرامش كاذب ، مورمور شدن و كرختي ايجاد مي كند و بتدريج تبديل به احساس جدائي ، دوري و بيگانگي نسبت به محيط پيرامون مي شود . بريده بريده حرف زدن ، عدم تعادل و هماهنگي در اندام ها همراه باحس قدرت و احساس شناور بودن مي شود كه از 4 تا 6 ساعت ادامه دارد . افسردگي متعاقب دوز حاد آن تا 24 ساعت ادامه مي يابد . در دوزهاي بالاتربرخي افراد دچار گيجي ،محبت، حالت آزار رساننده و اضطراب شديد مي شود و در اين مرحله منجر به خشونت هاي شديد رفتاري مي گردد كه يكي از خطرناك ترين عوارض سو مصرف مي باشد و به مرگ فرد مصرف كننده و يا هر شخص ديگري منجر مي شود . مدت اثر : آثار مصرف فن سیکلیدین 5 دقیقه پس از مصرف ظاهر شده و در مدت 30 دقیقه به حداکثر خود می رسد. وابستگی و تحمل : تدریجاً نسبت به آثار پی. سی. پی تحمل به وجود می آید، اما وابستگی فیزیکی به طور کلی ایجاد نمی شود، وابستگی روانی آن شایع تر است.  عوارض مصرف مداوم: خيرگي بدون هدف ، حركات سريع چشم ، راه رفتن نا متعادل ، توهمات شنوائي ، تغيير اشكال هندسي ، اختلالات رفتاري و فراموشي ظاهر مي شود (اسلام دوست ،1391). 2-14-3- مسکالین نام علمی: پیوت Lophophora williumsii طرز تهیه: تکه‏ هایى از قسمت فوقانى این گیاه را بریده و پس از خرد کردن می ‏جوند و یا با ساییدن آن را به صورت پودر درآورده و با ریختن به داخل کپسول، مورد استفاده قرار می‏دهند. مدت اثر:  دوز توهم زایی مسکالین 5/0 – 3/0 گرم بوده که اثر آن تا 12 ساعت باقی می ماند. علایم مصرف : گشادی مردمک /تعریق زیاد/ یاوه گویی و سردرگمی. عوارضی عمومی : خیال بافی با درجه های مختلف، توهم، سردرگمی،ناهماهنگی و گیجی /افزایش ضربان قلب، افزایش فشار خون و افزایش درجه حرارت بدن. نحوه مصرف: از راه دهان به صورت کپسول یا به شکل جوانه‌های کاکتوس است که تازه یا خشک شده آن را می‌خورند یا به صورت چای می‌نوشند یا همراه با ماری جوانا دود می‌کنند.  قدرت اعتیادآوری: موجب وابستگی فیزیکی نمی‌شود و معمولاً وابستگی  روحی و روانی  دارد . بعد از چند روز مصرف مسکالین، شخص مصرف کننده نسبت به مقدار بیشتر آن مقاوم میشود و بدین ترتیب برای استعمال منظم و روزانه آن بی‌میل میشود. و به دلیل بروز ناراحتی گوارشی شخص از مصرف مداوم ان خود داری می کند و نوعی تنفر از ان پیدا می شود . تاریخچه: سرخپوستان مکزیکی بیش از ۲۰۰۰ سال پیش جوانه‌های کاکتوس را مصرف می‌کرده‌اند. مصرف این ماده یک نوع رسم مذهبی بود ودارویی برای شفای بسیاری از زخم‌ها و برونشیت گرفته تا ضعف دید به شمار (ستاد مبارزه با مواد مخدر _ 1389). 2-14-4- پسیلوسیبین نام علمی: قارچ پسیلوسیبین (مجیک مشروم) طرز مصرف :به صورت خوراکی و یا مثل چای دم میکنند شکل ظاهری: تقریبا تمام قارچهای حاوی سیلوسیبین، قارچهای کوچک قهوه ای یا زرد رنگ هستند که براحتی می توانند با بسیاری از انواع قارچهای وحشی غیر قابل خوردن و سمی اشتباه گرفته شوند. مکانیسم عمل: عمده تاثیرات قارچها از ترکیبات آلکالوئیدی فعالی که در آنها موجود است، ناشی می شود. رایج ترین این آلکالوئید ها سیلوسیبین، سیلوسین و تریپتامین های روانگردان دیگر است که ساختاری مشابه سرتونین دارند. سرتونین یک تنظیم کننده قدرتمند حال، وضعیت ذهنی و آگاهی است که بطور طبیعی در بدن تولید می شود. علائم مصرف: تاثیرات خوردن آنها مشابه یک پرواز کوتاه مدت ال اس دی است و تغییرات عمده فیزیکی، بصری و ادراکی را موجب می شود.  استفاده پزشکی: کاهش شدت علائم بیماری سرطان در مراحل آخر زندگی و درمان افسردگی. وابستگی: نه از نظر جسمی و نه از لحاظ روانی اعتیاد و وابستگی ایجاد نمی کنند. تحمل: قارچها دوره تحمل کوتاهی دارند و استفاده از آنها تا دو روز پس از استفاده اول، منجر به تجربه ای کاهش یافته و ضعیف می شود. ولی این اثر تحمل در عرض یک هفته از بین می رود. 2-14-5- شاه دانگان یا کانابیسها درختچه‌اي به نام شاهدانه و يا كانابيس : موادي‌كه از قسمت‌هاي مختلف اين گياه به‌دست مي‌آيد، نام‌هاي مختلفي دارند؛ مثل بنگ ، حشيش، گرس ، علف یا ماري‌جواناكه بسته به مقدار (تی اچ سی) يا تترا هيدرو كانابينول موجود در آنها از قدرت كمتر و يا بيشتري برخوردار هستند، (تی اچ سی )ماده اصلي اين خانواده است كه مقدار آن در قسمت‌هاي مختلف گياه متفاوت است و در بافتهای مغز و غددآدرنال وکبد وتخمدان وبیضه ها جذب میشود. مصرف اين مواد و به خصوص تکرار مصرف آنها احتمال مصرف مواد قوي تر مانند کوکايين يا هرويين را در سنين بالاتر افزايش مي‌دهد.. - حشيش : بيشترين مقدار (تی اچ سی) در صمغ يا شيره‌اي است كه از سطح برگ‌هاي اين گياه تراوش می‌شود.كه از جمع‌آوري آنها، حشيش بدست مي‌آيد. - ماري‌جوانا: یا علف يا گرس كه از خشك‌ كردن و پودر كردن برگ‌هاي گياه شاهدانه بدست مي‌آيد. - بنگ: كه از جوشاندة تركيب ساقه و برگ‌هاي اين گياه بدست مي‌آيد كه به آن روغن حشيش نيز مي‌گويند. - شیوه های مصرف کانابیسها تدخین: به روش سیگاری که حشیش را گرم کرده تا بصورت پودر دربیاید سپس با توتون سیگار مخلوط می کنند و میکشند. و یا بوسیله پایپ قلقلی و قرار دادن روی قاشق داغ دود حاصل را استنشاق میکنند.آثار آن فوراً ظاهر شده و 3 تا 4 ساعت باقی می ماند.کشيدن کانابيس سرخوشي ناشي از مصرف کوکايين از راه بيني را افزايش مي‌دهد. خوراکی: با شیرینی یا نوشابه مخلوط کرده و آنرا میخورند میجوند یا می نوشند. همچنین پختن آن و مصرف به همراه غذا، و یا با چای نیز دم می کنند. که در روش خوراکی اثرات آن ديرتر ايجاد شده و طولاني تر باقي مي‌ماند.ممکن است تا 24 ساعت باقی بماند. اسهال، اضطراب و حملات هراس بيشتر مي‌شود و اثرات مستي و آسيب‌هاي رفتاري را زيادتر مي‌کند. - آثار مصرف کانابیسها اثرات آنی : از جمله اثرات آنی می توان گفت که حواس شنوایی و بینایی «به خصوص رنگها؛ درک قویتر صدا و موسیقی» قویتر می گردنـد، افزایش اشتهاء، فرد حراف و یا منزوی می گردد، واکنش به محرکها کند می شود، دقیقه ها طولانی شده و زمان دیر می گذرد، اجسام عادی عجیب به نظر می رسند، همچنین می توان به تغییرات رفتاری یا روانی، سرخوشی و خنده خود به خود، اختلال توجه و تمرکز و حافظه و قضاوت، اضطراب و افسردگی، توهم و هذیان، قرمز شدن چشمها، و افزایش ضربان قلب اشاره کرد. معمولاً فرد پس از مصرف حشیش احساس آرامش و راحتی می کند احساس طرد شدگی، ترس و وحشت، اختلال در هماهنگی و تعادل در راه رفتن، احتمالاً اوهام که اغلب توأم با حالت پارانویایی به خصوص در مصرف مقدار زیاد آن همراه است». خطرات کوتاه مدت : «احسـاس سـردرگـمـی، اضــطراب، احساس ترس، بد گـمـانـی، تـوانـایـی یادگیری کاهش می یابد و هماهنگی حرکات مختل می شود» اشاره کرد خطرات بلند مدت : «پارانوئید، اسکیزوفرنی، جنون، روانپریشی، افسردگی و اضطــراب، استعمال آن همراه با سیگار سبب آسیب جدی به ریه ها می گردد» اشاره کرد. بیماری هایی مانند : «برونشیت، آسم، رینوفارنژیت و سینوزیت» در افراد وابسته به حشیش دیده می شود. همچنین به علت کشیدن حشیش زبان کوچک که در انتهای دهان قرار دارد متورم شده و فرد را دچار اختلال تنفسی می نماید که این حالت 12 تا 24 ساعت پس از مصرف ادامه دارد. استفاده پزشکی : در شرق از حشیش برای بیهوش کردن افراد استفاده می شود. حشیش در درمان بی اشتهائی افراد مبتلاء به ایدز، تهوع شدید ناشی از درمان با داروهای شیمی درمانی و درمان میگرن و به عنوان مسکن و ماده رفع بیخوابی که ایجاد آرامش می کند مورد استفاده قرار می گیرد. همچنین مشتقات آن برای درمان برخی از بیماریها از جمله : «آسم و صرع» مورد استفاده قرار می گیرد و باعث عدم رشد بعضی از تومورهای سرطانی و کاهش فشار محسوس چشم در آب سیاه و خاصیت درمانی در ام اس.  تحمل دارویی : در مورد کانابیسها پدیده تحمل وجود دارد و گاه پدیده تحمل معکوس نیز دیده می‌شود، یعنی در مصرف ‌کنندگان مزمن مقادیر بسیار کم نیز موجب بروز علائم می‌شوند. مکانیسم اثر: در متابولیسم اسیدهای ‌نوکلئیک تداخل ایجاد کرده و در متابولیسم گلبول قرمز و لیزوزوم ‌ها و فونوکسیون غدد جنسی و سلول های سرطانی تاثیر می گذارد(طارمیان و اسلام دوست،1391). 2-14-6- کتامین داروی برای تضعیف سیستم اعصاب مرکزی که در فرم تزریقی تولید می‌شود. کاربرد اصلی آن هوشبری دراتاق عمل به خصوص القای بیهوشی است ولی در درمان افسردگی نیز به کار رفته‌است اين دارو به عنوان داروي بيهوشي بچه ها ساخته شد و در حال حاضر در دامپزشكي كاربرد دارد . مکانیسم عمل: مانند فن سیکلیدینها عمل می‌کند. کتامین با بلوک گیرنده‌های گلوتامات ناحیه تالاموس مغز مانع انتقال پیام درد به سیستم لیمبیک می‌شود. تاثیرات : تغییر خلق و تغییر برداشت از وضعیت فیزیکی بدن، دلیریوم آشکار، احساس انفکاک، احساس غوطه‌ورشدن، رویاهای واضع یا خطاهای ادراک و بینائی. 2-15- محرک ها اين گروه از داروها به عنوان محرك، ايجاد كننده هيجان و انرژي است و موجب تحريك فعاليت سلسله مركزي اعصاب مي گردد. اين داروها معمولا براي افزايش هشياري، ايجاد تحمل زياد براي بيدار ماندن به مدتي طولاني، جهت كاهش اشتها و ايجاد احساس نشاط به كار مي رود. اين گروه داروها در پزشكي مصرف محدودي دارند. محرك ها مي توانند ايجاد وابستگي شديد رواني كنند. مشهورترين مواد و تركيبات اعتياد آور اين گروه، آمفتامين ها و فرآورده هاي كوكا است. مکانیسم اثر: مهار آنزیم مونوآمین اکسیداز و جلوگیری از جذب مجدد (دوپامین و نور اپی نفرین) باعث افزایش فعالیت این مواد و افزایش فعالیت مغزی و کاهش خواب‌آلودگی می‌شود. اثرات آنی و عوارض جانبی: اعتماد به نفس بالا، هیجان زدگی، افزایش هوشیاری، پرانرژی بودن، بیخوابی، اختلال در بینایی و شنوایی، خستگی، کاهش اشتهاء و عصبانیت قدرت زیاد و توانایی کاذب بوده که گاهی با دلشوره و بیقراری همراه است. به تدریج که تأثیرات موقت این ماده از بدن محو میشود تمامی آن احساسات جای خود را به افسردگی شدید و خمودگی خواهد داد. بی‌قراری، بی‌خوابی، سرگیجه، سردرد، بی‌حوصلگی، در طولانی‌مدت افسردگی شدید و سایکوز. بی اشتهائی، خشکی دهان، کاهش وزن، اسهال، یبوست، کرامپ شکم. قلبی - عروقی: افزایش فشارخون، دیستونی سر و گردن، افزیش فشار داخل چشم، ناتوانی و افت و افزایش میل جنسی. استفاده پزشکی : این گروه از داروها از سالهای 1930 مورد استفاده طبی و پزشکی قرار می گرفته است و امروزه علم پزشکی مصرف آمفتامین ها را فقط برای مواردی مانند : کم کردن اشتهاء برای مدتی کوتاه، برخی از اختلالات و نارسائیهای رفتاری در کودکان پرتحرک، نارکوپسی چاقی، درمان اختلالات عصب شناختی خاص و رفتاری و در برخی موارد افسردگی «ناراحتیهای ناشی از افسردگی خفیف»، کسالت و ضعف ناشی از سرماخوردگی و نیز به منظور افزایش بازدهی فعالیت بدن به عنوان نوعی درمان، مفید می داند و از آن استفاده می نمایند. علائم ترک: ا فسردگی، اضطراب، خستگی، سوء ظن، پرخاشگری و اشتیاق شدید برای مصرف مجدد ماده - مواد محرک با وابستگی شدید 2-16-1- آمفتامینها اشکال رایج دارویی : حدود 50 نوع ترکیب آمفتامین یا مشابه آمفتامین در دسترس و موجود می باشد که اولین آنها بنزدرین است که به عنوان یک محرک سلسله اعصاب مرکزی ارائه گردیده است. علاوه بر بنزدین مشتقات آمفتامینی دیگر از جمله شیشه یا کریستال، دکسدرین دکسترو آمفتامین و متدرین متیل آمفتامین، آمفتامین سولفات، متیل فنیدیت «ریتالین» . شکل ظاهری : آمفتامین ها به صورت گرد سفید رنگ و یا خاکستری رنگ، کپسول و قرص دیده می شوند. بـرای آنکه اسپید آمفیتامین قابل دود کردن گردد آن را کریستالیزه می کنند که در این صورت به آن یخ یا شیشه می گویند. اثرات آنی : اعتماد به نفس بالا، هیجان زدگی، افزایش هوشیاری، پرانرژی بودن، بیخوابی، اختلال در بینایی و شنوایی، خستگی، کاهش اشتهاء و عصبانیت از اثرات آنی مصرف آمفتامین هاست. مصرف مداوم آمفتامین سبب بروز حالتهای پسیکوتیکی می گردد، که با قطع ماده خود به خود از بین می رود. مکانیسم اثر: آمفتامین با مهار آنزیم مونوآمین اکسیداز و جلوگیری از جذب مجدد (دوپامین و نور اپی نفرین) باعث افزایش فعالیت این مواد و افزایش فعالیت مغزی و کاهش خواب‌آلودگی می‌شود. عوارض جانبی: بی‌قراری، بی‌خوابی، سرگیجه، سردرد، بی‌حوصلگی، در طولانی‌مدت افسردگی شدید و سایکوز. بی اشتهائی، خشکی دهان، کاهش وزن، اسهال، یبوست، کرامپ شکم. قلبی - عروقی: افزایش فشارخون، دیستونی سر و گردن، افزیش فشار داخل چشم، ناتوانی و افت و افزایش میل جنسی. استفاده پزشکی : این گروه از داروها از سالهای 1930 مورد استفاده طبی و پزشکی قرار می گرفته است و امروزه علم پزشکی مصرف آمفتامین ها را فقط برای مواردی مانند : کم کردن اشتهاء برای مدتی کوتاه، برخی از اختلالات و نارسائیهای رفتاری در کودکان پرتحرک، نارکوپسی چاقی، درمان اختلالات عصب شناختی خاص و رفتاری و در برخی موارد افسردگی «ناراحتیهای ناشی از افسردگی خفیف»، کسالت و ضعف ناشی از سرماخوردگی و نیز به منظور افزایش بازدهی فعالیت بدن به عنوان نوعی درمان، مفید می داند و از آن استفاده می نمایند. وابستگی و تحمل: مصرف آمفتامین با ایجاد پدیده تحمل همراه است. ایجاد وابستگی روانی سبب می شود که افراد مصرف کننده با استفاده مکرر از آمفتامین به آنها عادت نمایند. 2-16-1- مت آمفتامین نام تجاری: دکسیرین‚ بیپریدین, ‚کریستال شیشه ,یخ ‚اسپید شکل ظاهری: آن به صورت پودر سفید و شفافی است که بو نداردو مزه ان تلخ است و به سادگی در آب یا مشروبات الکلی حل می شود مدت آثار: این ماده بین 6 تا 8 ساعت طول می کشد. بعد از سرخوشی شدید اولیه(حالت تحریک پذیری پیش می آید که در برخی افراد می تواند منجر به رفتارهای پرخاشگرانه شود. طریقه مصرف: به شکل تدخینی، کشیدن در بینی، خوراکی و تزریقی مصرف می شود. این ماده می تواند باعث تغییرات خلقی شود که البته به روش مصرف بستگی دارد. بلافاصله پس از دود کردن یا تزریق آن در رگ، افرادمصرف کننده حالت سرخوشی و نشئگی شدیدی را برای چند دقیقه تجربه می کنند که به اعتقاد آنان حالت بسیار لذت بخشی است. کشیدن در بینی یا خوردن آن سبب حالت سرخوشی خفیف تری می شود. حالات روانی ناشی از کشیدن در بینی 3 تا 5 دقیقه طول می انجامدولی مصرف خوراکی آن حالات روانی ای ایجاد می کند که 15 تا 20 دقیقه طول می کشد. آثار کوتاه مدت مصرف : افزایش دامنه توجه وکاهش خستگی2- افزایش فعالیت3- کاهش اشتها4- سرخوشی ونشئگی5- تنفس تند6- افزایش شدید دمای بدن7- پرحرفی8- افزایش انرژی9- تهوع و استفراغ10- خشمگین شدن11- اضطراب و تنش12- اختلال قضاوت13- تند شدن، کند شدن یا بی نظمی ضربان قلب14- ضعف عضلانی15- تشنج16- کاهش یاافزایش فشار خون آثار بلند مدت : رفتار پرخاشگرانه،اضطراب،اغتشاش و آشفتگی ذهنی و بی خوابی است. علاوه بر این فرد مصرف کننده ممکن است رفتارهایی حاکی از جنون(روان پریشی) ازخود نشان دهد نظیر سوء ظن و بدگمانی شدیدع توهمات شنوایی، بی نظمی و اختلال در خلقو بروز توهم(برای مثال احساس حرکت حشرات بر روی پوست). بدگمانی و سوءظن فرد مصرف کننده در مواقعی می تواند منجر به اقدام به قتل و یا اقدام به خودکشی شود. علائم ترک:افسردگی، اضطراب، خستگی، سوء ظن، پرخاشگری و اشتیاق شدید برای مصرف مجدد ماده. 2-16-2- متیلن دیوکسی متا مفتامین اسامی عامیانه: آدام ای/ اکس پارتی/ دیسکو دنس/ میتسوبیشی شکل ظاهری : در حالت خام این ماده حالت پودر سفید رنگ و کریستالی دارد که بویی مانند کپک دارد. این ماده هر چه ناخالص تر باشد به رنگ قرمز یا قهوه ای نزدیکتر می شود. اما گونه هایی که در بازار یافت می شود معمولاًبه صورت قرصهای خوراکی و جویدنی به اشکال و اندازه و رنگهای گوناگون،کپسول، مایع، مواد تدخینی و تزریقی است و معمولاً با نشاسته، پودر تالک،کافئین، آمـفیتـامین و اِفدرین ترکیب می گردد تا مصرف کننده بتواند آن را به سادگی مصرف کند. نحوه استعمال :  به صورت خوراکی، دود کردنی، استنشاق و تزریق مورد استفاده قرار می گیرد. در گونه های اعتیاد پیشرفته به این ماده مشاهده می شود که، مصرف کننده آن را با آب مخلوط کرده محلول به دست آمده را تزریق می کند. اثرات آنی : افزایش دمای بدن، فشار خون بالا و همچنین افزایش فزاینده توان بدنی افزایش ضربان قلب، افزایش اعتماد به نفس، احساس تهوع، اضطراب، احـساس صمـیـمیت بـا دیـگران، سـائیدن دنـدانـها بـه یکدیگر، کاهش اشتهاء، تعـریـق، احــساس شدید لذت، گرمی و شادی. . مدت اثر : پس از مصرف اکستاسی اثرات آن پس از 20 تا 90 دقیقه ظاهر می گردد و حدود 2 تا 3 ساعت در یک حد حفظ شده و سپس اُفت می کند و از 3 تا 24 ساعت باقی می ماند. آثار طولاني مدت : مصرف طولاني مدت اكستازي ممكن است باعث تغييرات شيميايي در مغز شود. اين دگرگوني شيميايي باعث تغييرات خلقي و به هم خوردن نظم خواب مي‌شود. مصرف پي در پي آن باعث بدخلقي، افسردگي و سوء ظن مرضي شده و ممكن است باعث بروز علايم سايكوز شود. استفاده مكرر مي‌تواند سبب تخريب زندگي (مشكلات شغلي، تحصيلي، قانوني و غيره) شود. افزايش درجه حرارت بدن مهم ترين اثر زيانبار مصرف است كه به سندرم سروتونين.مرتبط است. اين سندرم با تغييرات ناگهاني دماي بدن و با بي ثباتي سيستم خود كنترلي داخلي بدن همراه است و باعث ولع نوشيدن آب مي‌شود.سبب تأثيراتي بر روي وضعيت رواني-عصبي فرد مي‌گردد. آشفتگي رواني، هذيان، بدبيني، سردرد، بي اشتهايي، افسردگي، بي خوابي، نيستاگموس .از جمله مواردي است كه مي‌تواند براي چندين هفته ادامه پيدا كند. هم چنين مصرف مكرر .بر روي توانايي هاي شناختي به ويژه حافظه بلند مدت فرد تأثير مي‌گذارد. . . 2-16-3- فن فنیدیت (ریتالین) قرص های ریتالین در وهله اول برای درمان اختلال پرحركتي در كودكان بكار مي‌رود. در مواقعی نیز توسط پزشکان برای درمان بیماران مبتلا به ” حمله خواب” تجویز می شود. روش استفاده: اين دارو به شكل خوراكي و يا تدخين استفاده مي‌شود. عوارض سوء مصرف ريتالين: - عصبی شدن و بی خوابی حالت تهوع و استفراغ - احساس سرگیجه و سردرد -تغییرات ضربان قلب و فشار خون(که معمولا به صورت افزایش است ولی در مواردی نیز به شکل کاهش دیده می شود- خارش و جوش های پوست - دردهای شکمی, کاهش وزن و مشکلات معده - مصرف دایمی و اعتیاد(وابستگی) - بروز حالت های روان پریشی (جنون) و علایم وابستگی به ریتالین - بروز افسردگی پس از قطع مصرف عوارض مصرف مقادیر زیاد ریتالین: از دست دادن اشتها و سوء تغذیه - لرزش و پرش عضلات - تب,تشنج و سردرد - نامنظم شدن ضربان قلب و تنفس که در مواردی می تواند به شکل خطرناکی ادامه پیدا کند - تکرار حرکات و اعمال بی هدف- بروز حالت های پارانویید(سوء ظن), توهم و هذیان- احساس حرکت و جنبش حشرات در زیر پوست علائم ترك: علائم ترك مصرف اين دارو بصورت دردهاي عضلاني، خواب آلودگي و افسردگي بروز مي‌كند.(تاکنون در چند مورد سوء مصرف ریتالین منجر به مرگ شده است) مکانیسم اثر: اثر بر قشر مغز و تالاموس و جلوگیری از بازجذب دوپامین در سلولهای عصبی. 2-16-4- کوکائین اسامی عامیانه Stardust Flake, Whith ، Snow Rock ،Charlie،Coke ،Happy، Dust Nose Candy ،Base، Blow ،Toot شکل ظاهری : کوکائین پودر سفید نرم شفاف کریستالی با طعمی تلخ است که از برگهای خشک شده گیاه کوکا به دست می آید و اغلب با پودر تالک یا ملین ها و شکر مخلوط می شود. نحوه استعمال : این ماده معمولاً از طریق خوراکی، استنشاق از راه بیـنـی، تزریق و دود کـردن تـوسط پیپ و گاهی هم به طریق پاشیدن روی دستگاه تناسلی مصرف می گردد. جویدن برگها، به کار بردن در غشاء مخاطی دهان به سرعت سطح خونی را افزایش می دهد. تزریق وریدی کوکائین دردناک بوده و اثر آن بسیار زودگذر است و به طور متوسط روزانه 1 تا 5 گرم آن مصرف می‌شود. مصرف کوکائین از طریق انفیه : مقدار معینی را روی کاغذ ریخته، کاغذ را نزدیک بینی گرفته استشمام می کنند. مکانیسم اثر: مصرف کوتاه مدت کوکائین سبب مهار جذب مجدد دوپامین می گردد که میزان تمرکز و زمان انتقال دوپامین را افزایش می دهد و مصرف طولانی این ماده سطح خونی دوپامین- سیترونین و نوراپی نفرین را در مغز کاهش می دهد. وابستگی جسمی و روانی : هرچند کوکائین از نظر فیزیولوژیک اعتیادآور نیست، اما از لحاظ روانی شخص را به دنبال خود می‌کشاند. مدت اثر : آثار مصرف کوکائین بلافاصله بعد از مصرف ظاهر شده و 30 تا 60 دقیقه بعد رفع می گردد. کوکائین حـتی بـا یکـبـار مـصرف وابستگی ایجاد می کند. - آثار مصرف کوکائین اثرات آنی: از آنجایی که یک محرک می باشد، سبب ایجاد احسـاس نیـرومنـدی و هـوشـیـاری می گـردد، افزایش انرژی و افزایش هوشیاری حسی «جنسی، شنیداری، بصری»، کاهش اشتهاء، کاهش نیاز به خواب، افزایش اعتماد به نفس، هذیانات، افزایش ضربان قلب، فرد حراف و یا کم حرف می شود، سریع و چابک، از مـیـان رفتـن تـمرکـز، افزایش میل جنسی، تنفـس کـم عـمـق و نامـنـظـم، رفـتـار خشونت آمیز، رعشه و تشنج که اثرش بسیار زود ایجاد می گـردد «10 ثـانـیـه پـس از اسـتـعـمـال» و ترشح دوپامین در مغز از جمله اثرات آنی مصرف کوکائین است. تأثیرات روانی: این ماده شامل احساس سلامتی، قدرت زیاد و توانایی کاذب بوده که گاهی با دلشوره و بیقراری همراه است. به تدریج که تأثیرات موقت این ماده از بدن محو میشود تمامی آن احساسات جای خود را به افسردگی شدید و خمودگی خواهد داد. این بی حوصلگی و سستی باعث میشود که مصرف کنندگان روزهای متمادی در خواب به سر برند. تأثیرات جسمی اعتیاد به کوکائین - نوسان در فشار خون، ضربان قلب و میزان تنفس - حالت تهوع و دل آشوبه- استفراغ - اضطراب - بی خوابی- از دست دادن اشتها که باعث سوء تغذیهو کاهش وزن میشود - تورم و خون ریزی غشای مخاطی - بیقراری و اضطراب - آسیب به مجاری بینی - صدمه به شش ها - احتمال سکته قلبی، مغزی و تشنج تأثیرات درازمدت : - تندخویی - اغتشاشات خلق و خویی - بیقراری - مالیخولیا یا پارانویا - توهمات سمعی و شنیداری مکانیسم اثر: کوکائین بر سه قسمت مغز تأثیر می گذارد : قشر مخ، که حافظه و استدلال را تحت کنترل دارد؛ هیپوتالاموس، که اشتهاء، حرارت بدن، خواب و هیجانهایی مانند : ترس و خشم را منتقل می کند؛ و مخچه که فعالیتهای حرکتی مانند راه رفتن و تعادل را تنظیم می کند. کوکائین دارای سه خاصیت اصلی است : «بیحس‌کننده‌ ی موضعی، محرک دستگاه سمپاتیک مرکزی با تحریک نواحی حسی- حرکتی مغز و مقلد سمپاتیک». علائم ترک : می تواند از چند روز تا 10 هفته ادامه یابد که عبارتند از : افسردگی، تمایل به مصرف مجدد، فقدان لذت و کاهش انرژی. مرحله خاموشی از 3 تا 12 ماه پس از آخرین مصرف بوده که پرخطرترین دوره برای بازگشت بیماری می باشد. علائم ترک کوکائین نسبت به ترک مواد افیونی خفیفتر است و در حالت قطع ماده نیز افسردگی شدید حادث می شود(سروستانی ،1389 ). 2-16-5- کراک طرز تهیه : از تصفیه کوکائین به دست می آید .اما کراکی که در ایران رایج است از مشتقات هروئین است و در صورتی که بصورت علمی تولید شود  از تصفیه هروئین به دست می آید . این ماده شیمیایی خشک که در ترکیب آن به جای کوکائین و هروئین از قرصهای فاسد استفاده می شود. وبه سبب اینکه فاقد هر گونه بوی نامطبوع و خاص بوده مصرف را راحت کرده وموجب شده روند گرایش افراد به این ماده افزایش یابد. تولیدکنندگان برای سود بیشتر انواع مواد دیگر (هر نوع داروی آرام‌بخش و کورتن )  را  به این ماده اضافه می کنند . بنابراین عوارض ناشی از مصرف کراک با انواع‌ مختلفش، در هرد فرد می تواند بسیار متفاوت از دیگران باشد. طریقه مصرف: بوسیله پیپ های شیشه ای تدخین و دود آن استنشاق می شود و یا به ‌اندازه یک عدس حتی یک دانه ماش را به نوک سنجاق می‌چسبانند و همین اندازه می‌تواند بارها با یک سنجاق داغ دیگر مورد استفاده قرار گیرد. تزریق کراک آخرین مرحله برای کسب خوشی بیشتر است که عوارض جسمانی و روانی جبران‌ ناپذیری برای معتاد به همراه دارد. تزریق به شدت مغز، کبد و قلب را تحت‌تاثیر قرار داده و موجب التهاب این اعضا می‌شود. مدت اثر: اثر کراک بعد از 10 دقیقه به اوج خود می رسد و تا 24 ساعت باقی می ماند. کراک به سرعت لایه های چرب مغز را طی کرده و فعالیت های بدن را از حالت طبیعی خارج می سازد و حرارت بدن شخص را بالا برده و وی را هیجان زده می نماید به طوری که شخص پرحرف شده و تمایل به غذا نشان نمی دهد و هشیاری وی کم و ضربان قلبش زیاد می شود. - آثار مصرف کراک ثرات کوتاه مدت: افزایش ضربان قلب، نبض، تنفس، درجه حرارت بدن، فشار خون، گشادگی مردمک چشم، پریدگی رنگ، کاهش اشتها، تعرق شدید، تحریک و هیجان، بی قراری، لرزش به خصوص در دستها، توهمات شدید حسی، عدم هماهنگی حرکات، اغتشاش دماغی، گیجی، درد پا، فشار قفسه سینه، تهوع، تیرگی بینایی، تب، اسپاسم عضله، تشنج و مرگ. اثرات بلند مدت: از دست دادن وزن بدن، یبوست، بی خواب، ضعف جنسی، دپرسیون تنفسی، اشکال در ادرار کردن، تهوع، کم خونی، رنگ پریدگی، تعرق شدید، دردهای شکمی و اسهال، اختلالات در هضم و دستگاه گوارشی، سردرد، لرزش دست ها، لرزش و تشنج، پریدن عضلات و سفتی آنها، هپاتیت، آب ریزش دائمی بینی، ایجاد زخم، آماس و جوشهای پوستی به خصوص اطراف مخاط گوش و بینی، زخم مخاط بینی (در مصرف به صورت انفیه)، اضطراب، بی قراری، تشنج پذیری شدید، سوء ظن، گیجی، اختلالات درک زمان و مکان، رفتار تهاجمی، تحریک پذیری شدید، افسردگی، پرخاشگری، تمایل به خود کشی، توهمات و اختلال در حواس (به خصوص بینایی، شنوایی، و لامسه)، افکار هذیانی، و گاهی اشتهای کاذب و سرانجام ناراحتی جدی دماغی و روانی به نام سایکوز و کوکایین. عوارض ناشی از مصرف: مصرف کراک باعث می‌شود که فرد هیچ دردی را حس نکند و در نتیجه بیماری‌های مختلف در بدنش به راحتی پخش شود. علاوه بر آن، مخدرها سیستم ایمنی را تضعیف می‌کنند و راه برای ورود عوامل عفونی باز می‌شود. در نتیجه، یک شخص معتاد به کراک احتمالا دچار چند بیماری مختلف هم خواهد بود. تحت‌تاثیر عوارض منفی کراک تمام اجزایی که در تماس مستقیم با دود کراک هستند ذره‌ذره نابود شده و می‌پوسند. اجزای داخلی بدن عفونت می‌کند و در برخی موارد دیده شده مصرف‌کنندگانی که به مدت طولانی از این ماده استفاده می‌کنند، میزان عفونت به اندازه‌ای است که اجزای بدن از هم جدا می‌شوند، یعنی گوشت زیر پوست دچار عفونت شده و به اصطلاح «کرم» می‌زند. حالا اگر این شخص، کارتن‌خواب باشد قطعا عوامل عفونت‌زا در جسم او خانه کرده‌اند. ولی به دلیل بی‌حس بودن ناشی از مصرف مخدرها درکی از وضعیت خود ندارد.معمولا هیچ‌کس  بیش از ۵ سال به کراک اعتیادنخواهد داشت . زیرا دورة کشتار آن از ۲ سال پس از شروع مصرف آغاز می‌شود و در نهایت تا ۵ سال پس از آن، فرد را از زندگی خلاص می‌کند. 2-16- مواد محرک با وابستگی کم 2-16-1- کافئین شکل ظاهری : کافئین معمولاً به صورت پودر قهوه ای رنگ دیده می شود. کافئین خالص، به شکل پودرسفید تلخ مزه است. نحوه استعمال : کافئین به صورت خوراکی مصرف می شود و در انواع شکلات، نوشابه های غیرالکلی و داروها موجود می باشد. کافئین همچنین در چای، پوست کاکائو و فرآورده های شکلاتی و کاکائویی و در جوزکولا که در تهیه نوشابه های کولادار به کار می رود موجود است و گاهی هم به شکل قرص یافت می شود.  اثرات آنی : مصرف کافئین سبب می شود که خواب کوتاه تر و عمق آن کمتر شود. کافئین شما را هشیارترمی کند، اما تطابق و تمرکز شما همچنان مختل باقی می ماند. استفاده پزشکی : از کافئین در مصارف پزشکی هم بهره برده اند. انواع گوناگونی از داروهایی که با نسخه و یا بدون نسخه پزشک به فروش می رسند، مانند داروهای ضد سرفه، سرماخوردگی و ضد درد حاوی کافئین هستند. تحمل داروئی : مصرف کافئین همراه با تحمل داروئی است مدت اثر : اگر به شکل نوشیدنی کافئین را مصرف می کنید، اثرات کافئین طی پنج دقیقه آغاز شده و در مدت نیم ساعت به اوج خود می رسد. متابولیسم نیمی از کافئین دریافتی، چهار ساعت به طول می انجامد ترک : قطع کافئین خستگی، افسردگی، اضطراب را در پی دارد. قطع ناگهانی مصرف فرآورده های حاوی کافئین می تواند باعث احساس عصبیت و خستگی شود و فرد مصرف کننده دچار سردرد بشود. این علائم معمولاً ۱۸ تا ۲۴ ساعت پس از دریافت آخرین دوز کافئین شروع شده و به تدریج در طول یک هفته از بین می روند. خطرات: مصرف خوراکی بیش از ۵۰۰۰ میلیگرم کافئین، یعنی معادل ۴۰ فنجان قهوه غلیظ در زمان بسیار کوتاه، می تواند منجر به مرگ یک فرد بالغ شود. مصرف طولانی مدت قهوه و سایر اشکال کافئین می تواند با کاهش دانسیته استخوانی در خانمها همراه بوده و خطر پوکی استخوان را بالا ببرد. 2-16-2- نیکوتین ویژگیها: یک ترکیب آلی نیتروژن‌دار است که بیشتر در گیاهانی مانند تنباکو و در اندازه‌های کمتر در گوجه فرنگی، سیب زمینی، بادنجان و فلفل سبز یافت می‌شود.نيکوتين سبب ترشح فوري آدرنالين مي‌شود. آثار آدرنالين شامل: افزايش ضربان قلب،افزایش خون ، تنفس سريع و عميق، افزايش قند خون و کاهش اشتها است. نيکوتين در واقع يک محرک سيستم عصبي مرکزي است. بالا رفتن چربي خون و افزايش چسبندگي پلاکت‌ها (ايجاد لخته خوني) . همچنين اين ماده با تاثير بر روي هورمون‌هاي جنسي مانند استروژن، سبب یائسگی زودرس مي‌‌شود. شیوه های استعمال: سیگار / قلیان / پیپ. نيکوتين ماده اي بسيار سمي و روغن مانند است که داراي ويژگي‌هاي زير مي باشد: - نيکوتين داراي آثار متضاد و متناقصي است، يعني هم نيرو بخش و محرک است و هم سرکوب گر و آرام بخش. - اعتياد به نيکوتين، يکي از موانع اصلي افراد سيگاري براي رهايي از هر نوع دخانيات است. - جذب نيکوتين از طريق پوست، ريه و غشاهاي مخاط بيني و دهان انجام مي شود. - نيمه عمر نيکوتين در بدن يک ساعت است، يعني يک ساعت طول مي‌کشد تا مقدار آن در بدن به نصف برسد. - 80 درصد نيکوتين در کبد و توسط آنزيم‌هاي آن تجزيه شده و از بين مي‌رود. - نيکوتين در ريه‌ها نيز تجزيه شده و توسط ادرار دفع مي‌گردد. - نيکوتين با تاثير بر روي لوزالمعده و جلوگيري از ترشح هورمون انسولین، باعث مي‌شود تا قند خون بالا رفته و فرد احساس سيري کند. - 7 ثانيه پس از استعمال دخانيات، به دليل عبور آسان آن از سد خوني- مغزي، نيکوتين خود را به مغز مي‌رساند. - نيکوتين تقريبا روي تمامي سيستم‌هاي عصبي و غددي بدن موثر است. علايم قطع وابستگي به نيکوتين : اضطراب خواب ناکافی و گاهي خواب آلودگی جبراني، افزايش اشتها و وزن، احساس افسردگي و درماندگي، اختلالات گوارشي از جمله یبوست ، کم‌حوصلگي و بي‌صبري، اختلال در تمرکز و هوشياري، اختلال در قضاوت و اختلالات حرکتي، سردرد ، وسوسه کشيدن سيگار، کاهش ضربان قلب،کاهش فشار خون ، بي‌قراري، خشکی دهان خستگی ، گرفتگي عضلات، سرفه ‌هاي تحريکي و افزايش خلط. همچنين سم نيکوتين با تاثير بر اعصاب دستگاه گوارش، باعث افزايش حرکت روده‌ها مي‌‌شود، در نتيجه با مصرف سيگار عوارضي چون تهوع، استفراغ و اسهال شايع است. استفاده پزشکی : ساده‌ترین خاصیت دارویی نیکوتین به کارگیری آن برای معتادان نیکوتین به جای سیگار است. اندازه‌های گوناگون نیکوتین به شکل آدامس، پوشش‌های پوستی و افشانه‌های دماغی به بیماران برای ترک وابستگی به سیگار داده می‌شود. 2-16-3- ناس شکل ظاهری و طرز تهیه :یک ماده گیاهی اعتیادآور سبزرنگ است و از برگ تنباکو گرفته می‌شود. ناس از برگ های خشک شده درخت بتل و تنباکو که با آهک مخلوط و کوبیده شده تهیه می شود .استفاده از نسوار را نسوار انداختن می‌گویند مصرف ‌کننده ناس را نیز ناس‌کش گویند طریقه مصرف: ناس به صورت زیر زبانی و مکیدنی استعمال می شود که به دلیل تحریک ترشحات بزاقی، فرد مصرف کننده را مجبور به دفع مرتب این ترشحات به خارج می کرد که خود عامل انتقال بیماری های عفونی مثل سل و هپاتیت می شود . عوارض استفاده: زخم شدن لثه‌ها و در نهایت عادت کردن سیستم بدن به این ماده است. حال آن كه مصرف کننده برای رسیدن به حالت قبل، دنبال ماده مخدر قوی‌تر می‌رود و قدم به قدم در دام اعتیاد گام برمی‌دارد؛ به همین دلیل نیز لقب دروازه اعتیاد به این ماده نشاط‌آور داده شده است.هر چند که ناس به دلیل نداشتن مرفین، جزو مواد مخدر محسوب نمی‌شود اما بدون شک این ماده مي‌تواند گام نخست در راه اعتیاد و مصرف مواد مخدر دیگر باشد. عوارض جسماني: نیکوتین موجود دراين ماده از طریق مخاط دهان جذب وباعث رنگ قرمز و رنگهای گوناگون وابسته به فلزات سنگین موجود در آن می شود . تغییر رنگ دندان ها.پان مانند هر روانگردان دیگر آسیب های جدی به مغز می رساند. افزايش احتمال سرطان هاي دهان (حنجره و لثه) و سرطان هاي گوارشي مثل روده بزرگ . ضعف شدید سیستم ایمنی وعفونت هاي مكرر و وسيع بخصوص در دهان ،لثه ها - ترشح مقادیر بسیار زیاد بزاق - اولین عوارض ناشی از مصرف پان به شکل دل درد، سرگیجه ،تعريق ،تكرر ادرارتهوع واستفراغ البته این عوارض پس از چند بار مصرف از بین می رود عوارض رواني: وابستگي (اعتياد )) تحريك و سر خوشي / گيجي و احساس خارج شدن بخار سرد از مغز/ از دست دادن تعادل روحي و رفتاري . 2-16-4- پان پراک اسامی عامیانه: «راجا»،«تایتانیک»،«پان عربی»،«ویتامین»«ملوان زبل» «پان اسفناج» «گوتکا» «ناس خارجی»و «پان پاکستان»شیوع یافته است . شکل ظاهری: نوعی آدامس و پاستیل (مکیدنی)که خاصیت توهم زایی دارد طرز تهیه: در واقع همان ناس است که ظاهری لوکس پیدا کرده. دانه‌های قرمز و درشت درخت بتل را در برگ درخت پیچیده و ترکیبی از تنباکو،آهک ،ادویه های معطر،ساخارین خاکستر و اسانس های غیرمجازاست ضمن آنکه ترکیبات دیگری نیز مانند آرستیک سرب و منیزیم در آن دیده می شود .حتی در بعضی از انواع جهت افزایش قدرت گیرایی و نئشه کنندگی و سرخوشی،ترکیبات مخدر یا توهم زای دیگری از جمله تریاک و حشیش و در مواردی ترکیبات شیمیایی دیگری به آن افزوده می شود .همان پان هندی و از انواع مدرن شده ناس است. عوارض مصرف : این ماده در دو بعد جسمی و روانی گسترده است نیکوتین موجود در این ماده از طریق دهان ، جذب و باعث بدرنگ شدن دندان ها می شود و سپس به مغز آسیب می رساند باعث سرطان دهان و حنجره می شود و گفته می شود به همین خاطر است که کشور هندوستان مقام دوم سرطاان دهان را در سطح جهان دارد مخدری عقیم کننده است ضمن آنکه حداقل عوارض ایجاد شده توسط این ماده تضعیف قدرت دفاعی سلول های بدن در مقابل باکتری ها یا ایجاد بیماری های لثه است و ساخارین موجود در آن هم عامل بیماریهای کلیه و سرطان روده بزرگ است.اما مهمترین عارضه «پان پراگ»ایجاد وابستگی و اعتیاد به این ماده و تمایل فرد به استفاده از موادمخدر قوی تر است به بیان دیگر مصرف این ماده مشوقی برای رجوع به مواد مخدر دیگر است . 2-17- داروهای کند ساز و آرام بخش ها شامل آن گروه داروها و مواردي است كه موجب كندي فعاليت سلسله اعصاب مركزي مي گردد و بر شعور و حس هوشياري فرد اثر مي گذارد. اين گروه داروها معمولا به عنوان مسكن براي بر طرف كردن درد يا ايجاد خواب و آرامش، از بين بردن كششها و اضطراب و عصبانيت مورد استفاده قرار مي گيرد. اندازه مصرف زياد آن ايجاد مسموميت شديد، بيهوشي (كما) و سرانجام مرگ مي كند. اين مواد در اثر مصرف مداوم و منظم ايجاد وابستگي مي نمايند. آرام بخشها تضعيف كننده سيستم مركزي اعصاب و جزو آن دسته از داروهايي هستند كه مانند مسكن ها و خواب آورها با مصرف كم آنان ايجاد حالت آرامش مي نمايد. اندازه مصرف زيادشان مي تواند اثراتي مشابه مسكن ها و خواب آورهاي قوي از جمله بيهوشي و كما داشته باشد. به ندرت مصرف بيش از حد آن ايجاد خطرات جدي مي نمايند مگر اينكه همراه با ديگر داروها و مواد مورد استفاده قرار گيرد. آرام بخشها به طور معمول براي ناراحتي هاي خفيف رواني از جمله عصبانيت، اضطراب، بي خوابي و هم چنين شل كردن عضلات به كار مي روند. شناخته شده ترين داروهاي اين گروه دياز پام، كلردياز پوكسايد، اگزاز پام و مپروبامات مي باشند. 2-17-1- الکل طرز تهیه: الکل می تواند از تقطیر یا تخمیر میوه ها، سبزیجات یا غلات ساخته شود و در حالت خالص بی رنگ و تلخ است. الکل نقطه جوش پائینی دارد، زودتر بخار شده و بخار سرد شده چندین بار تقطیر می شود تا الکل خالص به دست آید. (25 تا 50 درصد الکل.) اشکال رایج داروئی : سه گروه اصلی از نوشیدنی های الکلی :  آبجو : از تخمیر سمنوی جو یا دیگر غلات حاصل می شود و معمولاً 5% الکل خالص دارد. برخی آبجوها می توانند 8 % الکل داشته باشند مانند : «نوشابه مالت»  شراب : از تخمیر آب انگور و گاهی میوه های دیگر به دست می آید و حاوی 6% تا 14% الکل خالص است.  شراب رقیق شده : «مخلوطی از شراب و آب میوه» حدود 4% تا 8% الکل خالص دارد.  شراب های غنی شده : شراب های غنی شده آنهایی هستند که الکل به آنها افزوده شده است. شراب سفید و پورت، نمونه هایی از شراب های غنی شده و با کیفیت بالا هستند. مدت اثر: آثار مصرف الکل 30 تا 90 دقیقه پس از مصرف ظاهر می شوند. پس از 8 تا 12 ساعت که از مصرف آن بگذرد، سردرد، تهوع، لرزش و استفراغ ایجاد می شود. اثر الکل بستگی به میزان نوشیدن، اندازه، وزن بدن، وضعیت سلامت جسمی و روحی فرد مصرف کننده، تجربیات فرد از جمله درجه تحمل و وابستگی، خلق و خوی و درجه خلوص نوشیدنی محتوی الکل دارد. نشانه های ترک : را به صورت تحریک پذیری زیاد، تشنج، دلیریوم ترمنس، حالات بیقراری یا عصبانیت، بیخوابی، بی اشتهائی، تعریق و استفراغ ظاهر می سازد. الکل به عنوان داروی اعتیاد آور، قدرت ایجاد وابستگی جسمی و روانی را دارد. - آثار مصرف الکل اثرات آنی : پرحرفی یا کم حرفی، بی ربط حرف زدن، معاشرتی شدن یا گوشه گیری، پرخاشگری، رفتارهای نامناسب جنسی، تغییرات خلقی، اختلال در قضاوت و برداشته شدن مهارها، ناتوانی در انجام حرکات دقیق و ظریف، تلوتلو خوردن به هنگام راه رفتن، اشکال در به خاطر سپاری وقایع، حرف زدن مستانه، نیستاگموس و اختلال در حافظه . اثرات بلند مدت : سندروم کورساکف «کمبود ویتامین ب، آسیب مغزی، کاردیو میوپانی «بی نظمی ماهیچه قلب»، سرطان زبان، دهان، پانکراس، مری، کبد، هیپولارنیکس «بخشی از حلق که حنجره را در بر می گیرد»، کاهش گلبول های سفید خون، تضعیف سیستم ایمنی، آسیب کبدی و سیروز، کمبود ویتامین ها و مواد معدنی، کاهش سطح هورمون ها که منجر به ناهنجاری جنسی می شود، سندروم الکل کشنده «آسیب جدی به کودکان و نوزادان مادران الکلی». علائم و نشانگان پسیکوتیک حاصل از استعمال دراز مدت الکل:  حمله الکلی(دلیریوم ترمنس) ، توهمات الکلی ، نشانگان ورنیک، نشانگان کورساکف و زوال مزمن الکلی استفاده پزشکی : مصرف متعادل الکل «یک گیلاس یا دوگیلاس در روز» ممکن است احتمال حمله قلبی را کاهش دهد. ا فشار روانشناختی را کاهش می دهد و اجازه شکل گیری موادی را می دهد که از انسداد رگهای قلبی جلوگیری می کنند، پلاکتهایی را که امکان انسداد رگهای قلب را میسر می سازند از بین می برد. در دردهای بسیار شدید مانند دردهای سرطانی یا تخفیف اسپاسم های شدید عضلانی مؤثر است. به صورت بخار در ماسکهای اکسیژن برای افرادی که دچار برخی ناراحتی های آسم، ریوی و اختلالات تنفسی هستند، استفاده می شود. الکل همراه با مورفین در اعمال جراحی قلب باز و نیز در ضد عفونی و پانسمان جراحات مختلف پوست به کار می رود. مصرف الکل بین 5 تا 30 گرم الکل خالص می تواند با افزایش سطح لیپوپروتئین ها «کلسترول سودمند» به پاک شدن سرخرگهای ذخایر چربی کمک کند و خطر سکته قلبی را تا حدی کاهش دهد. 2-17-2- داروهای خواب آور 1- بنزو ديازپين ها (ديازپام ها ،اگزازپام ،كلونازپام ،لورازپام ،قلورازپام ،كلروديازپوكسايد ....)2- باربیتيورات ها (فنوباربيتال .سكوباربيتال ) افرادي كه به اين مواد وابسته مي شوند معمولاً در يكي از سه گروه زير قرار مي گيرند 1- بيماران مبتلا به افسردگي يا اختلالات رواني كه دوز بالائي از اين دارو ها براي مدت طولاني براي آنها تجويز شده است . 2- افرادي كه بطور خودسر براي درمان بي خوابي و كاهش اضطراب ازاين داروها استفاده مي كنند .3- افراد وابسته به انواع  مواد مخدر كه براي رفع عوارض ناشي از ترك ماده مخدر توسط پزشك يا خودسر  با اين دارو ها آشنا شده و پس از عود مجدد اعتياد قادر به قطع دارو ها نبوده  و اكنون بالاجبار دارو را همراه ماده مخدر مصرف مي كند كه در ميان این سه گروه  ازعوارض بسيار شديدتر و خطرناكتري  برخوردار هستند مكانيسم اثر داروها : اين دارو ها از طريق گيرنده گابا در بدن عمل مي كند . نتيجه مطالعات نشان داده كه گيرنده هاي اختصاصي براي بنزو ديازپينها در مغز بصورت پيش سينا پسي وجود دارند و اين ها از طريق گيرنده گابا باعث باز شدن كانال كلر شده و ورود كلر منفي به نرون مي شوند و با اتصال دارو سبب تسهیل اثرطبيعي گيرنده گابا شده و اثرات خود را نشان مي دهند . در هنگام مسموميت دارویی علائم زير ظاهر مي شود :گيجي ،افت علائم حياتي و ضعيف شدن رفلكس ها ، كه در اين گونه موارد وادار كردن بيمار به استفراغ و تخليه معده قبل از رسيدن به پزشك ضروري است . علائم محروميت 24 ساعت پس از آخرين مصرف شروع شده و تا 72 ساعت بعد به اوج خود مي رسد كه شامل مواردي نظير : لرزش ، بي خوابي ، بي اشتهائي ، تهوع ، استفراغ ، كاهش فشارخون ، تشنج و تب بالا و در قطع ناگهاني و به يكباره اين دارو در اغلب موارد منجر به اغما و مرگ مي شود. 2-17-3- داروهای استنشاقی شکل ظاهری : انواع حلال ها، چسبها، بنزین، تینرهای نقاشی و رنگ، گازوئیل، جوهر مرکب، اسپری مـو، اسپری رنگ، اسپری شوینده، مایع سوخت «گاز» فندک، فریون، نیترو اکسیدها، اتر،مایع خشک شویی، استون، شیشه شور، واکس کفش، غلط گیرها، مواد پاک کننده و چسب و . . . می شوند. نحوه استعمال : برای استعمال برخی از این مواد مصرف کننده ابتدا یک دستمال یا تکه ای پارچه را به آن آغشته نموده، سپس آن را در مقابل دهان یا بینی گرفته استنشاق می نماید. برخی دیگر از این مواد مستقیماً از ظرف مربوطه استنشاق می شوند و یا این ماده را گرم می‌کنند و بخار آن را از راه دهان یا بینی استنشاق می‌کنند.. اثرات آنی : احساس سرخوشی، سبک حالی، بی باکی و بی پروایی دست می دهد و خیالها روشن و واضح می شوند. پس از مصرف این مواد فرد دچار نشئگی, سردرد, تهوع, پرخاشگری , اختلال تکلم و افزایش تعداد ضربانهای قلب می شود. اثرات کوتاه مدت : سبب تهوع، سرفه شدید، لکه اطراف دهان، خفگی اثرات دراز مدت: سبب سردرد، خونریزی بینی، کاهش حس بویایی، کـاهـش رسیدن اکـسیـژن به مغز و آسیب به مغز، آسیب به کلیه ها، کبد و سیستم عصبی و ششها می گردد. استفاده پزشکی : اثر بیحس کنندگی اتر برای اولین بار توسط لانگ در پزشکی مورد استفاده قرار گرفت، اما در حال حاضر از مواد استنشاقی استفاده پزشکی نمی شود. تحمل دارویی و وابستگی: مصرف دائمی و مکرر موجب تحمل و نیاز فرد به افزایش مصرف برای ایجاد اثر مطلوب می گردد و می تواند وابستگی روانی و جسمی ایجاد کند. مدت اثر : مواد استنشاقی به سرعت از ریه ها جذب شده و به مغز می رسند. اثرات آنها چند دقیقه پس از مصرف ظاهر شده و بسته به نوع و مقدار ماده مصرفی 30 دقیقه تا چند ساعت باقی می ماند. ترک : احساس سرما، لرزش بدن، توهمات، سردرد، دردهای شکمی، گرفتگی و اسپاسم عضلانی از جمله این علائم هستند.  این مواد تضعف کننده سیستم اعصاب مرکزی هستند. 2-18- مواد مخدر جدید «تسبیح» : این ماده مخدر جدید همان آمفتامین است که پایه اولیه برای ساخت شیشه است و در فرایند جدید فقط شکل و نام آن عوض شده است . این ماده از دانه های گرد که به وسیله رشته هایی از جنس خود به هم پیوسته درست شده مخلوطی از آمفتامین و شیشه است که با 2 یا 3 اسید بسیار خطرناک ترکیب شده و به این شکل تسبیح مانند درآمده است . اين ماده مخدر به شکل دهانی و کشیدنی مصرف می شود و استفاده دهانی آن موجب تاثیر فوری بر مغز خواهد شد که این شیوه مصرف عوارضی مانند سکته مغزی، فراموشی، کاهش شدید نور چشم و از بین رفتن حس چشایی را در پی خواهد داشت  «برنز» و «نخ» : برنز و نخ دو ماده‌ای هستند که اخیرا وارد ایران شده‌اند و با ساختمانی ناشناخته به‌طور مستقیم به مغز و اعصاب اثر می‌گذارند. برنز را روی یخ می‌گذارند و تبخیر می‌شود و سپس آن را استشمام می‌کنند. نخ نیز باید روی خراشیدگی‌های بدن قرار گیرد که در این صورت عمقی به عرض یک الی 2 سانتی متر و طول 6 الی 7 سانتی متر در بدن ایجاد می‌کند. گفته می‌شود شکل ظاهری ماده مخدر نخ شبیه «برنج خوراکی سوخته» است. تکه‌های بزرگ ماده مخدر نخ با پیچیدن دور سیگار نیز توسط معتادان استعمال می‌شود. خروج از هوشیاری، اختلال در شناسایی، نزدیک دیدن بلندی‌ها و فاصله‌های دور یعنی کوتاه دیدن ارتفاعات و تشخیص ندادن خانواده از دیگران از ابتدایی‌ترین آثار این دو ماده هستند. «بی‌تی» : اين ماده مخدر در بسته‌هايي سبز رنگ و با طعم انواع ميوه‌ها به مردم خصوصاً جوانان عرضه مي‌شود.محصول كشور هندوستان است و نحوه استعمال و اثرات آن نيز همانند ماده مخدر «ناس» است. اين ماده مخدر بيشتر در اطراف مدارس و دانشگاه‌ها به فروش مي‌رسد .اعتياد، تحريك و سرخوشي، گيجي و احساس خارج شدن بخار سرد از مغز، از دست دادن تعادل روحي و رفتاري از عوارض رواني اين ماده مخدر است. «جیب» و «تینا» : محرک‌هایی با نام «جیب» و «تینا» با هدف بیدار ماندن برای ساعات طولانی و تخلیه انرژی بدون وقفه با انجام حرکات موزون مورد توجه برخي از جوانان و نوجوانان قرار می‌گیرد. این مواد که صورت تدخینی و با دود کردن استعمال می‌شود، شکلی از مت‌آمفتامین متبلور است که بدون بو و رنگ و مثل یک تکه یخ، سنگ نمک یا سنگ کوارتز است و عوارض مصرف آن‌ها مشابه آمفتامین‌ها مي باشد . پس مي توان گفت هر ماده‌ای که با مصرف شدن، مصرف‌کننده بی‌خودی شاد و شنگول می‌شود و حس می‌کند که به طور ناگهانی، روحیه‌اش از این رو به آن رو شده، و افزايش توان پيدا نموده و غم و غصه‌هایش به طور لحظه‌ای فراموش می‌شود، یک ماده اعتیادآور است و جيب و تينا نيز از اين دسته مواد مي باشند. «پودر شربت» : پودر شربت که از مرزهای پاکستان به کشور وارد شده خطراتی به مراتب بیشتر از قرصهای روانگردان دارد. این ماده به صورت پودر بوده و پس از حل کردن در چای داغ مصرف می‌شود. این ماده مخدر که اثراتی شبیه روانگردان‌ها دارد، بدون هیچ مکملی و فقط همراه چای مصرف می‌شود و ظاهری شبیه پودرهای شربت دارد و در بسته بندیهای مشابهی نیز به کشور وارد شده است. اثرات زیانبار این ماده مخدر بسیار بیشتر از سایر روانگردان‌ها ست و باعث می‌شود که حالات عصبی و روحی شدیدی در مصرف کننده ایجاد می‌کند. «کروکودیل»: از تركيب “قرص كدئين” با “بنزين”، “تينر”، “يد”، “اسيد كلريدريك” يا همان “جوهر نمك” و “فسفرقرمز” توليد مي‌شود. اين ماده مخدر خطرناك به عنوان جايگزيني براي مصرف هروئين بكار مي رود و قيمت آن به مراتب پايين‌تر از اين ماده مخدرمي باشد و به دليل مواد خطرناكي كه در توليد آن بكار مي رود از هروئين كشنده‌تر است. مواد مخدر كروكوديل باعث مي‌شود تا “پوست بدن” به رنگ سبز درآيد و پس از مدتي گوشت بدن به طور كامل پوسيده شده و از بين برود. توليدكنندگان از بنزين به عنوان ماده حلال و از ساير مواد تركيبي به عنوان واكنش دهنده استفاده مي‌كنند تا قرص دارويي كدئين به اين ماده مخدر تبديل شود.  «اسپایس» : اسپایس نیز که خطرناک‌تر از حشیش و کوکایین است از مخدرهای تازه مصرفی بازار ایران به حساب می‌آید. تاثیر این ماده مخدر ۲۰۰ برابر ماری جوانا ارزیابی شده است. مصرف این ماده در مواردی منجر به مرگ شده است. مصرف بیش از حد آن باعث نارسایی تنفسی، کما و تشنج، ضربان قلب کند و فشار خون پایین و ایست قلبی و مرگ می‌شود ال سي من : اين ماده مخدر از راه پوست به بدن نفوذ مي نمايد و فرد را دچار اعتياد مي گرداند . نحوه مصرف اين مواد بيشتر از طريق دستمال‌های مرطوب مي باشد كه بصورتهاي مختلف از قبيل آرايش خانمها استفاده شده و يا براي از بين بردن جوشهاي صورت خصوصاً  در خانمها ، توزيع وپخش و در نتيجه عدم آگاهي كافي مورد استفاده قرار مي گيرد . براي تهيه اين مواد از نوعي ماده مخدر سوئيسي استفاده مي شود و از عوارض مهم آن مي توان به بي قراري و بيحوصله بودن شخص ، همراه با خماري نام برد ( آسیب شناسی اجتماعی). 2-19- پیشگیری سازمان جهانی بهداشت ، پیشگیری را در سه سطح ، این گونه تعریف کرده است : ۱) پیشگیری نوع اول : هدف .، اطمینان حاصل کردن از عدم بروز یک بیماری ، فرایند یا مشکل است .۲) پیشگیری نوع دوم : هدف .، شناسایی یا تغییر و اصلاح یک بیماری ، فرایند ، یا مشکل در کوتاه‌ترین مدت بعد از بروز آن می‌باشد . ۳) پیشگیری نوع سوم : هدف .: متوقف ساختن یا کند کردن جریان پیشرفت یک بیماری ، فرایند یا مشکل و پیامدهای آن است ، حتی اگر حالت و وضع اصلی همچنان ادامه یابد. با توجه به این تعریف ، اصول اساسی پیشگیری از سوء مصرف مواد که عمدتاً مبتنی بر پیشگیری نوع اول هستند در بین کودکان و نوجوانان را می توان به شرح زیر در نظر گرفت : ▪ اصل اول) برنامه‌های پیشگیری باید عوامل محافظت‌کننده را افزایش و عوامل خطرساز را کاهش دهند .▪ اصل دوم) برنامه پیشگیری باید تمام انواع سوء مصرف مواد را تحت پوشش قرا ردهد.▪ اصل سوم) برنامه‌های پیشگیری باید متناسب با بافت بومی و مواد رایج در یک محله یا شهر صورت پذیرد .▪ اصل چهارم) برنامه‌های پیشگیری باید به عوامل خطر‌آفرین در مخاطبین خاص ، سن ،‌ نژاد ،‌ جنسیت ، ‌توجه خاص داشته باشند . ▪ اصل پنجم) برنامه‌های پیشگیری باید مبتنی بر تقویت روابط خانوادگی و مهارتهای فرزندپروری و … باشند یعنی : نظارت و مراقبت والدین ، اطلاع‌رسانی و آموزش والدین ، مداخلات مقطعی و کوتاه مدت در خانواده ▪ اصل ششم) برنامه‌های پیشگیری باید عوامل خطرساز اولیه کودکی و نوجوانی مثل رفتارهای پرخاشگرانه ، مهارتهای اجتماعی ضعیف و مشکلات تحصیلی را شناسائی کنند . ▪ اصل هفتم) برنامه‌های پیشگیری برای مدارس ابتدایی باید ارتقاء یادگیری های تحصیلی و اجتماعی ـ هیجانی را به منظور نشان دادن عوامل خطرآفرین مثل پرخاشگری ، شکست تحصیلی ، و ترک تحصیل هدف قرار دهد .آموزش باید متمرکز بر مهارتهای زیر باشد : خود کنترلیـ آگاهی هیجانیـ ارتباطاتـ حل مسئله اجتماعیـ حمایت تحصیلی به خصوص در مهارت خواندن ▪ اصل هشتم) برنامه‌های پیشگیری برای دانش‌آموزان مدارس راهنمایی و دبیرستان باید صلاحیتهای تحصیلی و اجتماعی را ارتقاء‌ دهد ، همراه با مهارتهای زیر : ـ عادت به مطالعه و حمایت تحصیلیـ ارتباطاتـ روابط با همسالانـ خودکارآمدی و جرأت‌ورزیـ مهارتهای مقاومت در برابر موادـ تقویت نگرشهای ضد موادـ تقویت تعهد شخصی در برابر سوء‌ مصرف مواد ▪ اصل نهم) برنامه‌های پیشگیری در جمعیت عمومی باید در نقاط انتقالی کلیدی جهت یافته باشند مثل گذار از ابتدایی به مقطع راهنمایی که می تواند اثرات سودمندی را حتی در خانواده‌های پرخطر و کودکان پرخطر ایجاد نماید . در اینجا صرفاً جمعیت در معرض خطر، هدف نیست و از این رو کاهش برچسب‌زنی و افزایش روابط مدرسه و جامعه را در بردارد . ▪ اصل دهم) برنامه‌های پیشگیری جامعه مدار که دو برنامه یا بیشتر از دو برنامه را ترکیب می‌کنند ، برنامه‌های اثربخش‌تری هستند. مثل تلفیق برنامه‌های خانواده مدار و مدرسه مدار که می تواند نسبت به یک برنامه به تنهایی اثربخش‌تر باشند . ▪ اصل یازدهم) برنامه‌های پیشگیری جامعه مدار باید در زمینه‌های متعدد برای مردم مثل مدارس ، انجمن‌ها ، سازمانهای مذهبی و رسانه‌ای قابل دسترس باشد . 2-20- درمان اعتیاد درمان اعتیاد دو مرحله دارد 1) اول پاک شدن یا برطرف کردن وابستگی بدنی به مواد بصورتی که بعداز آن،  بیمار با عدم مصرف مواد مخدر خمار نشود. 2) مرحله دوم پاک ماندن یا برطرف کردن وابستگی روانی بیمار به صورتیکه شخص بتواند هوس و وسوسه مصرف مواد را در وجود خود کنترل کرده و همیشه انگیزه پاک ماندن را در خود بالا نگاه دارد. مکانیسم سم زدایی به تمام کارهایی که در جهت پاک شدن بدن بیمار از مواد انجام می شود سم زدایی می گویند.که اولین مرحله درمان اعتیاد به مواد مخدر است و در بین عامه مردم (به اشتباه) به تصفیه یا عوض کردن خون از مواد شهرت دارد در تمامی روش های سم زدایی یک اتفاق مشترک می افتد.  با عدم مصرف مواد توسط شخص مورفین موجود در بدن به تدریج از سطح سلولها جدا شده و وارد  خون می شود با گذشتن خون از داخل کبد مورفین تجزیه شده و از طریق ادرار و مدفوع خارج می شود. تنها تفاوت روشهای سم زدایی داروهایی، است که در این روش ها مورد مصرف قرار می گیرد. روش سم زدایی بهتر است توسط پزشک درمانگر انتخاب شود. پزشک درمانگر بعد از مشاوره و معاینه بیمار تصمیم می گیرد که کدام روش سم زدایی برای بیمار از نظر کم خطر بودن و به صرفه بودن مناسب است. میزان عود و برگشت بیماران درمان شده در تمامی روشها تقریبا یکسان است. و میزان پاک ماندن این بیماران ارتباط چندانی با روش سم زدایی ندارد. اقدامات بعد از سم زدایی در میزان پاک ماندن بیماران درمان شده حرف اول را می زنند. 2-20-1- انوع سم زدایی سم زدایی یابویی یا همان ترک یابویی اگر فرد معتاد به مدت حداقل 8 روز مواد مخدر و جایگزین های آنرا مصرف نکند. بدون هیچگونه دارویی بعد از تمام شدن علایم خماری که در بسیاری از موارد سخت و طاقت فرساست خود بخود پاک شده و پس از آن دیگر خمار نخواهد شد! شاید این ساده ترین و در عین حال پر دردسرترین نوع سم زدایی باشد! به این سم زدایی در اصطلاح ترک یابویی گفته می شود! این نوع سم زدایی در کمپ ها انجام می شود و قبلا نظایر آن را در فیلم ها زیاد می دیدیم که با بستن شخص به تخت همراه بود! سم زدایی با کلونیدین بصورت سرپایی در این نوع سم زدایی بیمار مصرف مواد را قطع کرده و علایم خماری با استفاده از داروهای مختلف که توسط پزشک تجویز می شود کم می شود. داروی اصلی که برای این نوع سم زدایی استفاده می شود کلونیدین است. این نوع سم زدایی برای مصارف کم و سبک مواد و بیشتر بر اساس تمایل بیمار توسط پزشک دوره دیده و با تجربه مورد استفاده قرار می گیرد.  بعد از سم زدایی یابویی این نوع سم زدایی از نظر سختی و پر دردسر بودن در مرتبه دوم قرار دارد. سم زدایی سرپایی با داروهای آگونیست مانند متادون و بوپره نورفین در این روش متادون یا بوپرکسین به بیمار تجویز شده و طبق یک برنامه مشخص مقدار آن کم شده و قطع می شود. با کم کردن مقدار دارو علایم بسیار خفیف خماری ظاهر شده و سپس قطع می شود. استفاده از این داروها حتما نیاز به تجربه و آموزش در دوره های تخصصی دارد. در صورت استفاده خود سرانه از این داروها خطر عوارض جبران ناپذیر مانند مرگ، بیمار را بشدت تهدید می کند! این روش سم زدایی مورد قبول ترین روش سم زدایی توسط بیماران محسوب می شود و در صد موفقیت زیادی دارد.در سم زدایی با داروهای آگونیست بخاطر اینکه مقداری از مواد موجود در بدن با این داروها جایگزین می شود علایم ترک بصورت خفیف و به تدریج ظاهر می گردد و در مدت زمان کوتاهی از بین می رود. سم زدایی سریع بصورت بستری در این نوع سم زدایی بیمار به مدت حداقل چهار روز در مرکز بستری یا بیمارستان بستری شده و با استفاده از دارو بتدریج از مواد پاک می شود. در این روش از داروهای آنتاگونیست مانند نالوکسان و نالترکسان نیز استفاده می شود که روند دفع مورفین از بدن را سریعتر می کنند. در این نوع سم زدایی مانند سایر روشها علایم ترک خفیف تا متوسط را تجربه می کند ولی با توجه به اینکه تحت نظر است این علایم توسط تیم پزشکی درمان می شوند. سم زدایی فوق سریع یک روزه بصورت بستری یا در این روش نیز از داروهای آنتاگونیست در حجم زیاد استفاده می شود و به علت اینکه بیمار در حال هوشیاری توانایی تحمل علایم خماری شدید این روش را ندارد بیمار را بیهوش می کنند. درمان نگهدارنده ( طولانی مدت ) بیماران زیادی هستند که بارها سم زدایی شده اند ولی مجددا اعتیادشان عود کرده است افرادی که بیماریهای عفونی شناخته شده ای مانند ایدز یا هپاتیت دارند یا ترس مبتلا شدن این افراد به چنین بیماریهایی متعاقب رفتار پرخطرشان وجود دارد بطور خلاصه وقتی تیم درمانگر به این نتیجه می رسد که براساس پروتکل های موجود بیمار نیاز به درمان نگهدارنده و طولانی مدت با متادون دارد چنینی درمانی به بیمار پیشنهاد می شود. هدف از درمان نگهدارنده با متادون، کاهش آسیب است. در این روش بیمار بجای مصرف مواد، بصورت روزانه متادون مصرف می کند. و در اولین قدم از تمامی خطراتی که در حین تهیه، نگهداری و مصرف مواد مخدر او را تهدید می کنند، در امان است در درمان نگهدارنده مقدار دارو به تدريج افزايش داده مي‌شود تا جايي كه علائم ترك مشهود نباشند و ولع مصرف مواد غيرقانوني نيز به واسطه مصرف متادون به حداقل ممكن برسد. درمان نگهدارنده به مدت طولاني براي حداقل چندين ماه و معمولاً بيش از يك سال و گاهي مادام‌العمر انجام مي‌شود. در كساني كه واقعاً به درمان نگهدارنده نياز داشته باشند در صورت قطع اين درمان اغلب پس از مدت بسيار كوتاهي عود اتفاق ميافتد ‎وبيمار به مصرف مجدد مواد غير قانوني روي خواهد آورد. بنابراين در صورت ختم درمان در اين افراد حفظ ارتباط با مركز درماني براي پيگيري‌هاي بعدي و احياناً شروع مجدد درمان ضروري است (کفراشی،1386). 2-20-3- انواع درمان با متادون سم زدايي : دوز روزانه را به آهستگي افزايش داده تا علائم محروميت برطرف شود. بايستي در اين مرحله بشدت مراقب علائم مسموميت بود. پس از دستيابي به حداکثر ميزان متادون، دوز به آرامي کاهش داده مي شود. استفاده از داروهاي کمكي نظير کلونيدين وبنزوديازپينها براي تخفيف علائم ترك ناشي از کاهش متادون ضرورت مييابد. .پيشگيري از عود با درمان دارويي با نالترکسون: از دوره سم زدائي بيمار مي بايست پيگيري شود و از روشهاي دارويي و غير دارويي براي پيشگيري از عود وي پاستفاده گرددپيش از شروع درمان مي بايست حداقل ١٠ روز از آخرين مصرف متادون سپري شده باشد. • بيمار مي بايست طي اين مدت از هيچ گونه ماده افيوني استفاده نكرده باشد. • رعايت عدم مصرف مواد افيوني تا ١٠ روز قبل از آغاز درمانبا نالترکسون براي افراد مسن و کساني آه بيماري قلبي –ريوي دارند حياتي است. مدت متوسط سم زدايي مورد قبول ٣ تا ٤هفته مي باشد. • جهت اطمينان از سم زدايي ميبايست از آزمون چالش نالوکسان .استفاده کرد. اين آزمون به دو روش وريدي يا زيرجلدي مي تواند انجام گيرد.در روش وريدي ٨/. ميلي گرم نالوکسان درسرنگ کشيده مي شود و ٢/. ميلي گرم از آن به صورت وريدي تزريق مي گردد و در همان حال که سوزن داخل وريد بيمار است از نظر علائم ترك براي ٣٠ ثانيه تحت نظر قرار مي گيرد . در صورت عدم بروز علائم ترك، ٦/. ميليگرم ويزيت بيمار در ٦ هفته اول، هفته اي يك مرتبه و پس از آن تا چند ماه هر دو هفته يك بار خواهد بود. پس از آن مي توان ويزيت ها را به ماهي يك مرتبه کاهش داد • در هر ويزيت بيمار توسط پزشك، بايد نالترکسون بصورت محلول در آب و در حضور پزشك مصرف شود • پيشگيري از عود با نالترکسون حداقل ٦ ماه و ترجيحاً يك سال مي بايست ادامه يابد.باقيمانده تزريق شده و بيمار مجدداً به مدت ٢٠ دقيقه از نظر علائم ترك ارزيابي مي گردد درمان نگهدارنده : مقدار دارو به تدريج افزايش داده مي شود تا جايي که علائم ترك مشهود نباشند و ولع مصرف مواد غيرقانوني نيز به واسطه مصرف متادون به حداقل ممكن برسد. درمان نگهدارنده به مدت طولاني براي حداقل چندين ماه و معمولابيش از يك سال و گاهي مادام العمر انجام م يشود. در کساني که واقعاً به درمان نگهدارنده نياز داشته باشند در صورت قطع اين درمان اغلب پس از مدت بسيار کوتاهي عود اتفاق مي افتد وبيمار به مصرف مجدد مواد غير قانوني روي خواهد آورد. بنابراين در صورت ختم درمان در اين افراد حفظ ارتباط با مرکز درماني براي پيگير يهاي بعدي و احياناً شروع مجدد درمان ضروري است. بيماراني وارد درمان نگهدارنده بامتادون مي شوند که واجد همه شرايط ( ١ تا ٤) زير باشند وابستگي به مواد افيوني بر اساس معيارهاي دی اس ام 4 /وجود يكي از حالات زير- مصرف تزريقي- مصرف هروئين- مصرف کراك/ کريستال (فرم خالص هروئين)- مصرف ترياك/شيره در صورت وجود سابقة حداقل سه بار عود پس از درمان يا حداقل ١٠ سال سابقة مصرف مواد- بيماران زن- بيماران داراي سابقة زندان بيماران مثبت HIV - / سن بالاي ١٨ سال/ امضاي فرم تعهدنامة درمان. 2-20-4- مزایا و مشکلات درمان نگهدارنده با متادون درمان نگهدارنده با متادون فوايد زير را به همراه دارد: • مصرف مواد غيرقانوني را کاهش می دهد. • زندگي بيمار را ثبات مببخشد. • مصرف خودسرانة داروها راکاهش مي دهد • از ارتكاب اعمال غيرقانوني مي کاهد. • بيماري و مرگ و مير ناشي از مواد را کاهش می دهد. • رفتارهاي پرخطر به خصوص تزريق مشترك که با خطر انتقال بيماري هاي ناشي از پاتوژاي خوني همانند ايدز و هپاتيت همراه است را کاهش مي دهد. بنابراين درمان نگهدارنده با متادون هم براي فرد و هم جامعه ثمربخش است.درمان نگهدارنده با متادون هرچند خود نوعي وابستگي است اما مساوي با اعتياد تلقي نمي گردد. زيرا فرد رها از« دور باطل مصرف » به سبب مصرف منظم اين دارو مي شود: مصرف وسواس گونه موادکه در آنار آن به ندرت جاي براي پرداختن به کارهاي ديگر باقي نمي ماند به واقع اساس رفتار اعتيادي است. اين رهايي برگشت مجدد فرد به جامعه ومعطوف ساختن توان فرد به ساير زمينه ها را امكا نپذير مي کند. باوجود موفقيت اثبات شده اين شيوه درماني در بسياري ازکشورهاي جهان، در صورت تجويز سهل انگارانه و غير مسئولانه ممكن است مخاطراتي جدي ايجاد گردد. متادون دارويي بالقوه سمي باشاخص درماني پايين است، يعني مقدار داروي مورد نياز براي درمان به مقدار مسموميت زاي اين دارو بسيار نزديك است.خصوصاً مصرف توأم آن با مواد و داروهاي ديگر خطرات بالقوه زيادي به همراه دارد لذا تجويز و ارائه آن بايد با دقت واحتياط بسيار انجام شود(عزیزی،1386). 2-21- انواع درمان های غیر دارویی گروه درماني : امكان صحبت در مورد مشكلات و بررسي و بحث و تبادل نظر در مورد مسائل مربوط به فرايند درمان را فراهم مي كند.بعضي معتقدند گروه درماني بهترين روش براي درمان معتادان است.  خانواده درماني : پيرامون هر فرد معتاد خانواه اي در رنج است . حضور گرم و موثر اعضاي خانواده در كنار فرد مبتلا و حمايت رواني آنان ، تاثير به سزايي در جلوگيري از بازگشت او به منجلاب اعتياد دارد.  درمان هاي شناختي – رفتاري : در اين روش كه بر مبناي يادگيري شكل گرفته است ، بر توانايي انسان براموختن رفتارهاي سازگار و ناسازگار و چگونگي تغيير آن تاكيد ميشود. روان درماني روان پويشي : در اين روش به انگيزه هاي فردي ،ارتباطي و اجتماعي كه در طي دوران رشد براي فرد حادث شده و زمينه ساز پيدايش اعتياد شده است اشاره ميشود.  گروه خودياري معتادان گمنام (NA): گروههايي هستند كه توسط خود معتادان به منظور حمايت از يكديگر ، گفتگو، راهنمايي و ارائه راه حل تشكيل ميشود. اين گروهها فاقد درمانگر بوده و توسط كساني كه خود معتاد بوده اند و موفق به ترك اعتياد خود شده اند اداره مي شود. در اين گروهها بر مسئوليت خود فرد در ارتباط با اعتياد تاكيد مي شود. اين گروه بر اساس دوازده قدم و دوازده سنت كه نمايانگر قاعده و اصول اين گروه هاست، اداره مي شود.  جامعه درمان مدار (TC) : برنامه هاي اقامتي طولاني مدتي هستند كه 9 تا 12 ماه طول ميكشند و بر مبناي خود ياري اند. 2-21-1- گروه درمانی روان درماني گروهي يك نوع درمان كاملا پذيرفته شده روانشناختي است كه از تعاملات سازنده بين اعضا و مداخلات يك رهبر آموزش ديده جهت تغيير رفتار غير انطباقي تفكرات و احساسات افراد مبتلا به نارضايتي استفاده مي نمايد. گروه درماني براي بيماران بستري سرپائي و در خيلي ديگر از موقعيت هاي اجتماعي قابل اجرا مي باشد همچنين برخي اصول رواندرماني گروهي با موفقيت زيادي در زمينه هاي اقتصادي آموزشي و به صورت گروههاي رويا روي كاربرد داشته است.  روان درماني گروهي چيزي جز ارائه شناخت و تصحيح رفتار بيمار گونه نيست رفتاري كه باعث شده ديگران از فرد فاصله يگيرند واو تنها منزوي گردد شايد يكي ازعلل رشد درمان هاي رواني در جوامع بزرگ و پيشرفته مسئله تنهائي و بي همدمي افراد باشد بنابراين روان درماني گروهي زماني ضرورت پيدا مي كند كه نيازاجتماعي فرد در ارتباط با ديگران برآورده نشده و يا محيط به گونه اي است كه هر چند روابط انساني به حد كافي وجود دارد ولي روابط موجود غلط و ناسالم مي باشد. در بررسيهاي كلينيكي به عمل آمده ازمعتادين مشخص شده است كه اغلب آنها قبل از اعتياد دچار بيماري افسردگي بوده و درروابط درون فردي و بين فردي داراي مشكل هستند معتادين معمولا با خانواده خود روابط سالمي ندارند.  همچنين با گروه هاي طبيعي اجتماعي نيز دچار مشكل هستند بنابر اين پس از طي دوره سم زدايي و ترك جسمي بايستي شركت در جلسات گروه درماني با جديت دنيال شود تا خلاء روابط ناسالمي كه قبلا در گروه هاي طبيعي داشته است برطرف گردد و روابط بين فردي بتدريج بهبود يابد. ناگفته نماند كه بر اثر تعامل ايجاد شده در گروه علاوه بر بهبودي روابط بين فردي روابط درون فردي معتادان نيز دستخوش تحول گرديده و نگرش هاي فردي نسبت به خود مثبت شده و نهايتا درمان كامل دنبال مي شود. 2-21-2- اجتماع درمانی یا تی سی اجتماع درمان محور، برنامه درمانی است که مراجعان آن بصورت اقامتی و طولانی در محیط بسته و ساخت یافته فرآیند بهبود را ادامه می دهند و با ایجاد یک محیط عاری از مواد مخدر شیوه های جدید مقابله با مشکلاتشان را یاد میگیرند و نهایتاً در سبک زندگی آنها تغییرات عمیق صورت میگیرد. آموزشها و برنامه های موجود در اجتماع درمان مدار مقدمات اجتماعی شدن مجدد را فراهم می کند و یک برنامه مبتنی بر سلسله مراتب نظم و ساختاریافتگی است. خدمات مراکزTC _ پذیرش و ارائه خدمات، روانپزشکی، جامعه‌شناسی و مددکاری اجتماعی به معتادین عمیق (بیماران مبتلا به اعتیاد شدید) به منظور ترک اعتیاد بصورت اقامتی و بمدت یکسال در چهار مرحله (آشنائی بمدت 2 هفته، درمان بمدت 3 ماه، ترخیص تدریجی بمدت 2 ماه و نیم و پیگیری بمدت 3 ماه) _ درمان اقامتی معتادین (اجتماع درمان مدار) یا اجتماع درمانی به شیوه علمی برای درمان مسائل رفتاری، هیجانی و خانوادگی مصرف کنندگان مواد با تاکید بر خودیاری، رشد فردی و حمایت هم گروهها.  ایجاد تغییرات کلی در سبک زندگی معتاد شامل موارد ذیل: پرهیز از مواد مخدر/ ایجاد صداقت فردی / کسب مهارتهای اجتماعی مفید/ حذف عقاید ضد اجتماعی و رفتارهای غیرقانونی / تعقیب همزمان اهداف درمانی روان شناختی و اجتماعی از طریق تشکیل یک جامعه چند طبقه که ازگروههای همتا وهمقطار با درجات و سطوح مختلف وسپردن انجام امور مربوط به جامعه به آنها با نظارت و هدایت کارشناسان مجتمع به منظور مولد بودن عملی آنان و تحقق پیشرفت درمانی(اسلام دوست،1391). 2-21-3- کمپ های ترک اعتیاد مراکز اقامتی کوتاه مدت معتادین که اصطلاحا کمپ نامیده میشوند محلی است که با مجوز سازمان بهزیستی کشور تاسیس شده و در آن فرد معتاد به روش اقامتی کوتاه مدت تحت درمان قرار می گیرد. برنامه های اقامتی کوتاه مدت برنامه هایی هستند که بطور معمول کمتر از یک ماه به طول می انجامد و در شکل غیر حاد و غیر بیمارستانی انجام می گیرد. اساس درمان بر پایه خود یاری ، برنامه بهبودی 12 قدمی و بازپروری مدل اجتماعی قرار داده شده است. این مراکز (به شرط داشتن مجوز) با ایجاد یک محیط ایزوله و عاری از مواد مخدر با استفاده از فلسفه برنامه های 12 قدمی (کمک یک معتاد به یک معتاد) و با تامین نیاز های حیاتی مانند غذا ،سرپناه و بهداشت و با بهره گیری از مکانیسم گروه شبه خانواده برای رخنه در ساختار شخصیت کاذب فرد معتاد و بازسازی آن بر مبنای اصول و مهارت های سالم زندگی فردی و اجتماعی اجرا میشود. اهداف تاسیس این مراکز عبارتند از :1-ایجادیک محیط نظام دار به منظور ایجاد فرصت مناسب برای انجام و تکمیل برنامه ها و کارهای روزانه خود که این امر باعث ایجاد احساس رضایت  ،خوشحالی توانمندی  و عزت نفس و ... میشود. 2-فراهم شدن محیطی امن برای سم زدای به روش سم زدای بدون دارو 3-آموزش تغییر دیدگاه در مسائل اخلاقی و رفتاری 4-فراهم شدن محلی عاری از مواد و وسوسه 5- فراهم شدن محل امن برای ملاقات سایر افراد بهبود یافته 6-فراهم شدن محلی مناسب برای کارکرد برنامه های 12 قدمی 7-ایجاد شرایط مناسب برای کسب و فراگیری نحوه زندگی عاری از مواد 8-یادگیری بیان احساسات 9- ایجاد ارتباط با گروه های خودیاری مانند (ان-ای) 2-21-4- گروه های معتادین گمنام یا NA گروههاي خود يار معتادان گمنام يك منبع يا يك سازمان غير انتفاعي بين المللي متشكل از معتادان در حال بهبودي است كه به شكل محلي و منطقه اي در بيش از 60 كشور جهان مشغول به فعاليت ميباشند اعضاء انجمن معتادان گمنام از يكديگر ياد ميگيرند كه چگونه بدون مواد مخدر زندگي كنند و به چه طريق از اثراتي كه اعتياد در زندگيشان گذارده است بهبود يابند. هر كس كه مايل به قطع مصرف ماده مخدر باشد ميتواند به عضويت معتادان گمنام در آيد عضويت دراين انجمن محدود به مصرف كنندگان هيچ نوع ماده مخدر بخصوصي نيست و هر كس با هر گونه ماده مخدر قانوني و غير قانوني الكل هم جز مواد مخدر محسوب ميشودميتواند به عضوميت معتادان گمنام در آيد. جلسات معتادان گمنام زير بناي گروه و طرز برخورد اصولي واساسي معتادان گمنام با مسئله بهبودي برپايه ارزش درماني استوار است اعضاي اين انجمن با در ميان گذاشتن تجربيات ونحوه بهبودي خود از اعتياد فعالانه در جلسات شركت ميكنند جلسات معتادان گمنام حالتي غير رسمي دارد و در مكانهايي كه توسط گروهها اجاره شده اند برگزار ميشودرهبري جلسات وانجام بقيه امور آن را اعضاي جلسه بطور نوبتي و داوطلبانه برعهده ميگيرند كليه مخارج جلسات معتادان گمنام و خدمات ديگر از طريق كمك مالي داوطلبانه اعضا و فروش نشريات تامين ميشود هيچ گونه كمك مالي از افراد غير عضو پذيرفته نميشود.ا كثر جلسات معتادان گمنام بطور مرتب در همان محل و طبق برنامه زماني همه هفته تشكيل ميشود محل اين جلسات معمولا از ميان مكانها مؤسسات عمومي وعام المنفعه انتخاب ميشود جلسات معمولا دو نوعند:جلسات علني يا باز و جلسات غير علني يا بسته حضور در جلسات علني براي عموم آزاد است جلسات غير علني فقط با حضور معتادان برگزار ميشوددستور جلسه و موضوع صحبت در هر يك از جلسات با يكديگر تفاوتهاي زيادي دارند در تعدادي از جلسات موضوع خاصي انتخاب ميشود و برخي جلسات مخصوص سئوال وجواب هستند ولي هدف جلسات هميشه يكي است و آن بوجودآوردن يك محيط مطمئن و مناسب براي بهبودي فرد ميباشد. روش كار معتادان گمنام همياري و كمك معتادان به يكديگر بمنظور بهبودي پايه و اساس كار معتادان گمنان است اعضاي اين انجمن بطورمرتب جهت در ميان گذاشتن تجربيات بهبودي خود گرد هم ميايند و همچنين اعضاي با تجربه تر كه به آنها راهنما گفته ميشومد شخصا به اعضاي جديدتر كمك ميكنند. قدمهای دوازده گانه اصولي ترين برنامه معتادان گمنام هستند و به منزله قلب اين انجمن ميباشند اين قدمهايكسري دستورالعملهاي شخصي را جهت بهبودي ارائه ميدهد با بكارگيري اين دستورالعملها و تماس نزديك و دائم باساير اعضا در نتيجه معتادان ميآموزندكه چگومنه ا ز مصرف مواد مخدر خودداري كنند و با فراز و نشيبهاي زندگي روبرو شوند 2-21-4-1- قدمهای دوازده گانه در ان ای اين قدمها اصولي هستند كه بهبودي را ممكن مي سازند 1- ما اقرار كرديم كه در مقابل اعتيادمان عاجز بوديم و زندگيمان آشفته گرديده بود. 2- ما به اين باور رسيديم كه نيرويي برتر از خودمان مي تواند سلامت عقل را به ما باز گرداند. 3- تصميم گرفتيم كه اراده و زندگي خود را به خداوند بدان گونه كه او را درك كرديم بسپاريم. 4- ما يك ترازنامه اخلاقي بي باكانه و جسورانه از خود تهيه كرديم . 5- ما چگونگي دقيق خطاهاي خود را به خداوند به خودمان و به يك انسان ديگر اقرار كرديم . 6- ما كاملا آماده شديم كه خداوند تمام اين نواقص شحصيتي ما را برطرف كند. 7- ما با فروتني از او خواستيم كه كمبودهاي اخلاقي ما را برطرف كند. 8- ما فهرستي از تمام كساني كه آزارداده بوديم تهيه كرديم و خواستار جبران خسارت نسبت به تمام آنها شديم 9- ما بطور مستقيم در هر كجا كه امكان داشت ازاين افراد جبران خسارت نموديم مگر در مواردي كه اجراي اين امر به ايشان و يا ديگران زيان وارد نمايد. 10- ما به تهيه ترازنامه شخصيتي خود ادامه داديم و هر گاه در اشتباه بوديم سريعا بدان اقرار نموديم . 11- ما از راه دعا و تفكر جوياي بهتر نمودن رابطه آگاهانه خود با خداوند بدانگونه كه او را درك مي كرديم شديم و دعا كرديم فقط براي آگاهي از اراده او براي خودمان و قدرتي كه آنرا به انجام رسانيم. 12- بايك بيداري روحاني كه در نتيجه اين قدم ها پيدا كرديم ما سعي نموديم اين پيام را به معتادان برسانيم و اين اصول را رد تمام امور خود به اجرا در آوريم. 2-22- روان درمانی در روان درمانی معتادين به مواد مخدر ايجاد رابطه مثبت با بيمار معتاد از طريق پذيرش بي قيد و شرط او بعنوان يك انسان دردمند و نيازمند آشنا نمودن بيمار با ويژگيهاي شخصيتش از طريق روش هاي روانكاوانه به منظور ايجاد تغيير يا تعديل لازم در آن ويژگي ها تقويت صفات مثبت شخصيتي و تصحيح افكار و اعتقادات افراطي از طريق بحث هاي شناختي آموزش مهارت هاي اجتماعي به منظور توانا ساختن بيمار در برخورد مناسب با موقعيت هاي اجتماعي آموزش مهارتهاي مقابله با استرس وروش هاي مناسب حل مسئله در بحران هاي زندگي و ستفاده بهينه از استعدادها خود مي توان اشاره نمود درآن نوع از روان درماني ملاك بهبودي عبارت است از تغيير در باورها و نگرش ها بالا بردن اعتماد به نفس احساس خودكفائي لذت اززندگي و ارتباط سالم با ديگران كه همه اين تغييرات از اهميت بسزائي برخوردار است . 2-22-1- خانواده درماني باتوجه به اينكه اختلالات رفتاري فرزندان با مشكلات رواني پدرو مادر ارتباط دارد ميتوان در اغلب موارد فرض را بر اين گذاشت كه اختلال رفتاري فرزندان از بافت زندگي خانواده او نشات ميگيرد .تحليل هاي رواني حاكي از آن است كه سستي درانجام وظايف سرپرستي از جانب پدرو مادر معمولا پايه غير منطقي داشته واغلب ناشي از اختلال عصبي و بدور از كنترل آنها صورت ميگيرد .براي درمان كودكان بايد به والدين توجه نمود –خانواده درماني به عنوان راهي جديد براي رويا رويي با آن دسته از مشكلات انسان كه قبلا به وسيله يكي از اشكال گوناگون رواندرماني فردي با آن برخورد مي شد شكل گرفت واكنون يك شيوه تازه و ارائه مفهومي جديد از نحوه بوجود آمدن مشكلات است پيش از اين تصورمي شد كه مشكلات مذكور عمدتا نتبجه فرآيندهاي رواني دروني با آسيب شناسي رواني فرد باشند ولذا عقيده برآن بود كه ريشه اغلب مشكلات در تجارب اوايل كودكي است در حالي كه رويكرد خانواداگي براين باور استوار گشته كه اين مشكلات به تعاملات فعلي موجود ميان افراد خانواده و گاهي اوقات ميان افراد و ديگر سيستم هاي اجتماعي مربوط هستند در واقع علت مشكلات افراد درسيستم هاي اجتماعي با وضعيت حال حاضر آنها فهميده مي شود ونه از تاريخچه و شرح حال گذشته آنها خانواده براي حفظ تعادل خود در مقابل تغيير چه در جهت مثبت و چه در جهت منفي مقابله مي كند رفتار نابهنجار معلول رفتار متقابل اعضاي خانواده با يكديگر است از نقطه نظر اين ديدگاه بيماري فرد حتما به رابطه او با همسر و خانواده وي مربوط مي شود. 2-22-2- کاردرمانی كار درماني در اعتياد عبارت است از ارائه انواع فعاليتها و روشهاي درماني بمنظور پيشگيري از اعتياد تسريع روند بهبودي و رفع عوارض آن معمولا معتاد در روابط اجتماعي وسلوك ورفتار دچارمشكل ميگردد و در نتيجه قدرت كاري تمايل به كارحس تشريك مساعي و احساس مسئوليت وي مختل ميشود. لذا براي اينكه فرد بتواند زندگي سود مندي را در اجتماع از سر بگيرد لازم است سلوك و رفتار وي طبيعي گرددو احساس مسئوليت وحس اجتماعي را باز يابد . در كار درماني افراد با دقت كامل ارزيابي ميشوند كمبودها نواقص و نيازهاي بيماران بطور كامل مشخص ميگردد و براي هر فرد متناسب با مشكلات و نيازهايش ببرنامه هاي مفيد و موثر تنظيم ميگردد. اين برنامه ها هم ازنقطه نظر فردي و هم گروهي بسوي هدفي معين و مشخص رهبري ميشود هرچند اهداف درماني در مورد افراد مختلف متفاوت است ولي بطور كلي بهتر است برنامه هاي زير در مورد اغلب افراد معتاد منظور شده و اجرا گردد: 1- سعي در بهبود و پرورش قابليت هاي فرد با ارضا و تكامل مهارتها وتوانائيهاي او 2- كاهش علائم و عوارض اعتياد تا جائيكه فرد وظايف خود را در مسير واقعيتهاي زندگي و اجتماع ايفا كند. 3- كوشش در تكامل و پرورش ابعاد شخصيت و انگيزه هاي بيمار ضمن فعاليتهاي روزمره 4- سعي در پرورش وارتقا سطح پذيرش و اقناع فرد از زندگي عادي بر اساس قابليت هاي او 5- سعي در افزايش قدرت تصميم گيري وعادات مطلوب ومثبت نسبت به كار و فعاليت 6- ايجاد وضعيت هاي كافي و لازم براي استقرار مناسبات و ارتباطات اجتماعي مفيد و مؤثر 7-آموزش و پرورش توانائيهاي فرد براي تفريح بهترو بهره بردن مفيد تر از اوقات فراغت خود. 8- ارشاد و تربيت افراد براي پيدا كردن اعتماد به نفس كافي جهت تامين زندگي مستقل در سطوح واقعيت هاي روابط اجتماعي موجود. 2-22-3- مذهبي درماني اصولي كه در اسلام جهت درمان معتاد مفيد واقع مي شون عبارتند از :  الف) اصل پذيرش : درمكتب اسلام بالاترين خطا وگناه كه همان شرك به خد مي باشد د رصورت بازگشت و شناخت ذات يكتاي خداوند قابل بخشش مي باشد و هيچ كس مايوس از رحمت خداوند نيست و شخص معتاد نيز زماني كه جهت درمان پناه به مرجع ذيصلاحي آورد به هيچ عنوان طرد نمي شود.  ب) اصل حمايت : اسلام به پيروان خود دستور مي دهد زماني كه شخص ولو غيرمسلمان به قصد كمك گرفتن به تو رجوع كرد دست رد به سينه او زده نشود بلكه حتي حمايت از افراد ضعيف و مستضعف علامت ايمان افراد برشمرده شده و كسيكه در فكر اين موضوع نباشد مسلمان نمي باشد لذا معتاد نه تنها پذيرفته مي شود بلكه از نظر درمان حمايت هم مي شود.  ج) اصل بازگشت به اصل خويش : شخص راهنما كه خود مسلمان دلسوزي است سعي خواهد نمود او را با ارزشهاي انسانيش آشنا كند وجايگاه انسان را در روي زمين به وي نشان دهد و مقام انسان وعزت هميشگي او را در پرتوگرايش به مذهب به وي گوشزد مي كند وهمچنين سعي خواهدت كرد در غيبت بازگشت به اصل خويش ايجاد كند.  د) اصل تصميم و اراده : در اسلام حتي نيت و تصميم شخص چنانچه مثبت باشد اجر در پي دارد و لذا زماني كه هر معتاد اراده و تصميم به ترك گرفت همان لحظه گرايش به سمت جاده سلامتي و در مسير صحيح قرارگرفتن آغاز مي شود لذا اسلام سعي دارد زماني كه معتاد تصميم و اراده به ترك كرد اورا مورد حمايت مادي ومعنوي وهمچنين تشويق قرار دهد و بر تقويت اين تصميم و اراده بيفزايدتا به عنوان يك هدف مهم آن را دنبال كند زيرا اساس مذهب رشد مي باشد. (قدتبين الرشد من الغي ...)( قسمتي از آيات آيت الكرسي ) لذا نيت و اراده انسانها به سمت يك زندگي سالم بايستي مورد حمايت جامعه قرارگيرد. شخصي كه تصميم به ترك گرفته از نظر مذهب مورد حمايت است و بديده احترام به وي نگاه مي كنند بمنظورتقويت اراده نيت و باقي بودن براين بينش راهكاريهاي ذيل از نظر مذهب توصيه مي گردد: 1- حمايت هاي مادي ومعنوي (صله رحم ) 2- همنشيني و دلجوئي از وي 3- ياد آوري مكرر توانمنديهاو ارزشهاي انساني وي 4- سوق دادن ذهن اوبه خدا واوليائش 5- اصل مراقبت :كلكم راع و كلكم كسئول عن رعيته رسول اكرم (ص)مذهب علاوه بر بكار گرفتن چهار اصل فوق اصل مراقبت را تا حصول نتيجه نهايي ارائه مي دهد صله رحم رسيدگي به خويشاوندان وحقوق همسايه از نشانه هاي ايمان در جامعه مي باشد لذا يك مسلمان سعي دارد در برابرافراد ناتوان و آفت هاي اجتماع دوباره به سراغ او نرود و يگر همنوعش را به اين بليه نيز دچار نسازد بنابراين بااو معاشرت دارد حمايت نزديكانش را بطرف او جلب مي كند و پيوسته نگران حال او مي باشد لذا مذهب به مثابه مراقب دلسوزي است كه پيوسته در صدد جهت دادن افراد منحرف به سمت فطرت و طريقه حق مي باشد. 6-اصل بازسازي شخصيت :بهترين ارزشها يكي جان وديگري شخصيت انسان مي باشد و هر دو بالاترين مسئوليت را براي آحادامت اسلامي بهمراه مي آورد لذا هر فردي كه تصميم دارد قدم به جاده سلامتي بگذارد خطا وانحرافات گذشته او محو ميشود و فعاليت هاي مثبت و كوشش در راه صحيح زندگي كردن گناهان گذشته را از بين مي برد (قرآن كريم:عمل صالح زشتيها را از بين مي برد)بنابر اين شخصي كه با دستورات فوق سلامت خود را باز يافته به مانند ديگر افراد جامعه ادامه حيات ميدهد و با حرمت و ارزشمندي زندگي مي كند و هيچ مسلماني به خود اجازه كوچكترين جسارت به او نمي دهد زيرا او بازگشت به اصل خويش نموده و بر همه مسلمانها واجب است براي او ارزش يك انسان كامل را قايل باشند اميد است با دستورات حيات بخش اسلام بتوانيم تولدي ديگر در حيات خود و ديگران بويژه افراد معتاد جامعه ايجاد نمائيم. 2-22-4- طب سوزنی سازمان نادا NADA یک سازمان جهانی ترک اعتیاد می باشد و مرکز آن در امریکا بوده این سازمان آخرین دست آوردهای خود را برای هر نوع اعتیادی اعم از تریاک ، هروئین، مشروبات الکلی و هر ماده مخدر دیگری که هست ویا بعدها اختراع گردد بر پایه طب سوزنی گوش بنا نهاده است. طب سوزنی تنها روش شناخته شده طب جایگزین برای ‏سم‏زدایی در سوءمصرف مواد است که اغلب برای کاهش علایم ترک مورد استفاده ‏قرارمی‌گیرد.و از ‎نظر علمی مورد ‏قبول میباشد . 5 نقطه در گوش راست و قرینه همان نقاط در گوش چپ یعنی جمعاً 10 سوزن می شود که به مدت 45 دقیقه در گوش می ماند و بعد سوزنها خارج می شوند نقاطی که سوزن زده می شود عبارتند از سمپاتیک، کلیه، کبد، ریه، شن من در هر گوش شن من: در گوش نقطه معروفی است همین نقطه با ترکیبی از نقاط مریدپان قلب و مریدیان در اشخاص ایجاد افوری می کند (افوری حالتی است در انسان که بی دلیل خوشحال می شود و همان زیرسوزن ممکن است به آواز خواندن، جوک گفتن، خندیدن مشغول گردد) و این به خاطر ترشح اندورفین وانکفالین از مغر است. مزایای طب سوزنی: 1- کمک می کند تا اندروفین طبیعی بدن برای مبارزه با ناراحتی های دردآور ترشح گردد (اندروفین خود بدن ماده ای است که آفریننده پاک در بدن تعبیه کرده) و اعتیاد آور نیست. 2-  عوارض ترک مثل بی حوصلگی، /بی خوابی، بی قراری، کشش و پرش های عصبی بدن، افکار مخدوش 90% با این درمان بهتر می شود. 3- نه تنها برای درمان اعتیاد بلکه در دردهای غیر قابل کنترل سرطانها می توان از آن استفاده کرد. 4- در واقع همانطور که ازطب سوزنی انتظار می رود imbalance را تبدیل به balance می کند یعنی هر عدم تعادلی را متعادل می سازد. 5- معتاد می تواند با مکانیسم درونی آرامش پیدا کند تا اینکه داروئی خوراکی یا تزریقی به وی بدهیم. 6- در معتاد روحیه ای می سازد که خود را از این وابستگی نجات بخشد 7- به معتاد این اجازه را می دهد که در یک مجتمع درمانی مثل دیگر معتادان خود را به آرامی در اختیار درمان کننده قرار دهولی البته د و با یکی دو فرمان کار تمام گردد. 8- روشی است ارزان نیاز به داروهای گران و مخارج اضافی ندارد (اسلام دوست ،1391). 2-23- پیشینه های پژوهشی 2-23-1- پیشینه های داخلی - قدسي، حسن؛مختاري لاكه ،نسرين؛ اسيري، شهلا؛كاظم نژادليلي، احسان(1391). شيوع مصرف سيگار و عوامل مرتبط با آن در دانشجويان پسر دانشگاه علوم پزشکي گيلان. استعمال سيگار يکي از مهمترين عوامل خطر در بروز بيماريهاي غيرواگير مي باشد. دوران دانشجويي با توجه به ويژگيهاي خاص خود از ديدگاه سياستگزاران سلامتي از جايگاه ويژه اي به منظور پيشگيري از مصرف سيگار برخوردار است. اين مطالعه با هدف تعيين شيوع مصرف سيگار در دانشجويان علوم پزشکي گيلان و عوامل مرتبط با آن انجام شده است. روش کار: اين مطالعه توصيفي- تحليلي در سال 1389 بر روي دانشجويان پسر دانشگاه علوم پزشکي گيلان که به روش نمونه گيري منظم سيستماتيک انتخاب شدند انجام شد. داده ها به کمک پرسشنامه اي که مشتمل بر اطلاعات دموگرافيک و خصوصيات مصرف سيگار دانشجويان بود جمع آوري گرديد و سپس با کمک نرم افزار SPSS و آزمونهاي آماري کاي دو و رگرسيون لجستيک مورد تجزيه و تحليل قرار گرفت.نتايج نشان داد 51 نفر (23%) در زمان انجام پژوهش سيگاري بودند. سن (OR=1.32)، داشتن دوستان صميمي سيگاري (OR=3.36) و تحصيلات بالاتر مادر (OR=7.5) بيشترين ارتباط را با سيگار کشيدن نشان دادند.با توجه به شيوع بالاي مصرف سيگار در دانشجويان و با در نظر گرفتن عوامل مرتبط با مصرف سيگار در دانشجويان ضرورت اجراي برنامه هاي آموزشي و مداخلات مناسب در سطح دانشگاهها منطقي به نظر مي رسد. - توكلي زاده، جهان شير؛ مشكي، مهدي؛مقيميان، مريم (1391). بررسي شيوع مصرف سيگار و ارتباط آن با عزت نفس در دانشجويان دانشگاه آزاد اسلامي گناباد . بررسي اعتياد به سيگار به عنوان رايج ترين، ارزانترين و سمي ترين ماده اعتيادآور و همچنين عوامل روانشناختي و جمعيت شناختي درگير در آن در جوانان بويژه قشر دانشجو که نيروهاي جوان، کارآمد و سازندگان فرداي جامعه مي باشند از اهميت ويژه اي برخوردار است. مطالعه با هدف کلي تعيين شيوع سيگار کشيدن در دانشجويان و مقايسه عزت نفس در دانشجويان سيگاري و غير سيگاري دانشگاه آزاد اسلامي گناباد انجام گرفته است. مطالعه توصيفي - تحليلي، 279 دانشجوي دانشگاه آزاد اسلامي گناباد به شيوه نمونه گيري طبقه اي تصادفي با پرسشنامه هاي اطلاعات فردي، و عزت نفس کوپر اسميت ارزيابي شدند. سپس داده هاي پژوهش با استفاده از برنامه 12-SPSS و آزمون آماري تي زوجي تجزيه و تحليل شد. نتايج نشان داد 9.8% دانشجويان سيگار مي کشند (14.4% پسران و 4.1% دختران). والدين (33.3% در برابر 12.7%) و برادران و خواهران (14.8% در مقابل 4%) دانشجويان سيگاري از غير سيگاري بيشتر سيگار مي کشيدند. مصرف روزانه 1 تا 5 نخ سيگار بيشترين ميزان مصرف را در کل نمونه و گروه دختر و پسر تشکيل مي داد. همچنين يافته هاي اين بررسي نشان داد هيچگونه تفاوت معني داري بين ميانگين عزت نفس دانشجويان سيگاري و غير سيگاري وجود ندارد (P=0.87). با توجه به عدم وجود رابطه اي بين سيگارکشيدن و عزت نفس به عنوان يک مولفه مهم سلامت رواني، بنظر مي رسد استعمال دخانيات در دانشجويان با عوامل ديگري از جمله الگوبرداري از ديگران (از جمله الگوبرداري از والدين و برادران و خواهران آنها) مربوط باشد. - قويدل ، نوشين؛ صمدي، مريم؛ خرمن بيز، اميرحسين؛ اسدي ، علي؛ فيضي ، عليرضا؛ احمدي ، رقيه؛ عابديني ،مجتبي؛ حسيني، فاطمه (1391). بررسي شيوع مصرف مواد (سيگار، مواد مخدر، الكل، مواد روان گردان) و عوامل مرتبط با آن در دانش آموزان سوم دبيرستان شهرستان نظرآباد، از بهمن 86 لغايت تير 87 . دانشگاه علوم پزشكي رفسنجان. زمينه و هدف: مواد مخدر يكي از معضلات عمده بهداشتي كشور و سبب شيوع برخي از بيماري هاي عفوني خطرناك مثل ايدز و هپاتيت مي باشد. بررسي هاي انجام شده مويد شيوع بالا در گروه سني 15-35 سال مي باشد. هدف از مطالعه حاضر تعيين شيوع مصرف مواد و عوامل مرتبط با آن در دانش آموزان سوم دبيرستان شهرستان نظرآباد است.مطالعه به روش بررسي مقطعي روي 400 نفر شامل 204 دختر و 196 پسر از دانش آموزان پايه سوم متوسطه مشغول به تحصيل در دبيرستان هاي شهرستان نظرآباد، به صورت نمونه گيري تصادفي چندمرحله اي (طبقه اي) انجام شد. ابزار گردآوري اطلاعات پرسشنامه بررسي اعتياد در جوانان (از انتشارات سازمان جهاني بهداشت) و براي اختلالات عصبي از آزمون 71 MMPI سوالي (Minnesota Multiphasic Personality Inventory) استفاده شده است. روش تجزيه و تحليل داده ها عبارتند از: روش هاي آمار توصيفي و آزمون هاي كاي اسكوئر (Chi-square)، پيرسون (Pearson) در برنامه نرم افزاري spss 11.5 بود.نتايج نشان مي دهد، شيوع مصرف مواد حداقل يك بار در طول زندگي 24.5 درصد مي باشد كه به ترتيب شامل سيگار، مشروبات الكلي، ترياك (Opium)، مواد روان گردان، هرويين، كراك، داروهاي توهم زا، حشيش و كوكايين است. شيوع مصرف مواد در پسرها (69.7%) به طور معني داري بيشتر از دختران (26.2%) مي باشد. شايع ترين دليل مصرف سرگرمي 42.5% و كنجكاوي 29.9% است. ميزان مصرف در دبيرستان هاي پسرانه حاشيه شهر نسبت به مركز شهر بيشتر است. شيوع بيماري هاي اعصاب و روان مشابه افراد عادي ولي بعضي از بيماري ها مثل اختلالات سايكوتيك- (Psychotic) هيستريك (Hysteric) – اختلال انطباقي- اختلال وسواسي جبري و زمينه ابتلا به بيماري هاي سايكوتيك در دانش آموزاني كه مصرف مواد داشته اند به مراتب ييشتر از افراد عادي بود.نتيجه گيري: ميزان شيوع مصرف مواد در نوجوانان بالا است و بيشترين انگيزه دانش آموزان از مصرف مواد سرگرمي و كنجكاوي مي باشد كه بايد تدابيري جهت رفع عوامل مربوطه اتخاذ گردد. - محمد خانی، شهرام(1390). شيوع مصرف سيگار، مشروبات الکلي و مواد روان گردان در نوجوانان ايراني. دانشگاه تربیت معلم گروه روانشناسی. مصرف سيگار، مشروبات الکلي و ساير مواد غيرقانوني توسط نوجوانان، يکي از مهم ترين چالش هاي بهداشتي است که اکثر کشورهاي جهان به نوعي با آن درگير هستند. در پژوهش 2538 نفر از دانش آموزان دوره راهنمايي و متوسطه از 10 استان کشور با روش نمونه گيري خوشه اي انتخاب شده و با استفاده از پرسشنامه بررسي وضعيت مصرف مواد و پرسشنامه عوامل خطر ساز و حفاظت کننده مصرف مواد مورد ارزيابي قرار گرفتند. داده هاي به دست آمده با آزمون روش هاي آمار توصيفي و تحليل رگرسيون لجستيک مورد تجزيه و تحليل قرار گرفتند. در مجموع 18.8 درصد دانش آموزان (7.5 درصد دختران و 29.8 درصد پسران) 18-13 ساله گزارش نمودند که حداقل يک بار در طول عمر خود يک نوع مواد شامل الکل، سيگار و ساير مواد غير قانوني را مصرف کرده اند. سيگار با 14.7 درصد و مشروبات الکلي با 9.8 درصد شايع ترين مواد مورد مصرف در طول عمر در ميان دانش آموزان بودند. ميزان شيوع ساير مواد در طول عمر 2.5 درصد بود. در همه موارد شيوع مصرف الکل، سيگار و ساير مواد در پسرها بيشتر از دخترها بود .(OR4.5) همچنين بين متغيرهاي سن بالا(OR5.4)، وضعيت تحصيلي ضعيف (OR3.3)، سابقه مصرف مواد در خانواده (OR1.4) با مصرف مواد در نوجوانان رابطه معني داري به دست آمد.نتيجه گيري: مصرف مواد سبک مثل سيگار و مشروبات الکلي در ميان دانش آموزان ايراني در مقايسه با مواد سنگين شايع تر است. با توجه به اينکه مصرف سيگار و مشروبات الکلي مقدمه اي براي مصرف ساير مواد مي باشند، برنامه هاي پيشگيرانه بايد مصرف اين نوع مواد را در سنين پايين هدف قرار دهند. - علايي خرايمف رقيه؛كديور، پروين؛محمدخاني، شهرام؛صرامي، غلامرضا؛علايي خرايم، سارا(1390). ميزان شيوع مصرف سيگار، قليان، مشروبات الکلي و مواد مخدر و محرک در ميان دانش آموزان دبيرستاني. پژوهش با هدف بررسي ميزان شيوع مصرف سيگار، قليان، مشروبات الکلي و مواد مخدر و محرک و عوامل مرتبط با آن در ميان دانش آموزان دبيرستاني شهر کرج در سال 1389 انجام شد. پژوهش از نوع مطالعات توصيفي-مقطعي است. شرکت کنندگان پژوهش شامل 447 دانش آموز دبيرستاني دختر و پسر شهر کرج بود که به شيوه نمونه گيري تصادفي خوشه اي انتخاب شدند. از پرسشنامه بررسي وضعيت مصرف مواد و پرسشنامه عوامل خطرساز و حفاظت کننده مصرف مواد براي جمع آوري داده هاي پژوهش استفاده شد. بر اساس نتايج به دست آمده 57% از دانش آموزان مورد مطالعه گزارش کردند که حداقل يک بار در طول عمر يک نوع ماده شامل سيگار، قليان، مشروبات الکلي و ساير مواد را امتحان کرده اند. ميزان مصرف انواع مواد سبک به ترتيب شيوع شامل قليان، سيگار، مشروبات الکلي و مواد سنگين شامل قرص اکستازي و ترياک، حشيش، شيشه و کراک و هروئين به دست آمد.نتيجه گيري: مواد سبک شامل قليان، سيگار و مشروبات الکلي شايع ترين مواد مورد مصرف در بين دانش آموزان دبيرستاني است. ميزان شيوع مواد سنگين در بين دانش آموزان دبيرستاني کرج به نسبت مواد سبک تقريبا پايين است. - حبيبي، مجتبي؛ بشارت، محمدعلي؛فررردر، لورا (1390). مطالعه پيرامون شاخص هاي پيشگيري از مصرف سيگار و اثر عوامل خطرساز فردي، خانوادگي و همسالان در مصرف سيگار نوجوانان: در دانش آموزان مقطع متوسطه مصرف کننده و غير مصرف کننده سيگار . پژوهش به منظور بررسي شاخص هاي پيشگيري و عوامل خطرساز مرتبط با مصرف سيگار در نوجوانان اجرا شده است.جامعه آماري پژوهش حاضر شامل کليه دانش آموزان مقطع متوسطه شهر تهران بودند و گروه نمونه 698 نفر بودند که به روش خوشه اي چند مرحله اي در اين مطالعه شرکت کردند. داده هاي پژوهش با استفاده از مقياس پيشگيري از مصرف مواد نوجوانان جمع آوري شد و به وسيله آماري استنباطي خي دو و تحليل واريانس چند متغيره تحليل شد.نتايج: يافته ها نشان داد که کنترل تکانه، برون ريزي خشم، هوش هيجاني درون- بين فردي، تمايل و کنجکاوي به مواد جديد؛ و دلبستگي ايمن به پدر و مادر، مصرف سيگار اعضا خانواده، ساختار خانواده و اشتغال مادر؛ و نگرش به مدرسه، وضعيت تحصيلي دانش آموز و دوستان، نگرش دوستان به مواد، بازداري دوستان از مصرف سيگار و مواد و مصرف سيگار توسط دوستان در دانش آموزان مصرف کننده سيگار بالاتر بود.نتيجه گيري: بر اساس نتايج گفت که برنامي پيشگيري بايستي در بالا بردن آگاهي والدين، آگاهي دادن به فرزندان در انتخاب دوست و نوع ارتباط با آنها و نظارت بر اين دوستي ها عمل نمايند. - بررسي مقدماتي اختلالات عملکرد جنسي مردان مبتلا به سوء مصرف مواد افيوني تحت درمان نگهدارنده متادون. باباخانيان، مسعود,اقليما، مصطفي,راهبف غنچه (1390). مطالعه حاضر، يک مطالعه مقطعي است. تعداد 30 نفر بيمار وابسته به مصرف مواد افيوني از درمانگاه چراغيان در دامغان انتخاب و مورد ارزيابي قرار گرفتند. ابتدا اطلاعات جمعيت شناختي بيماران گرد آوري شد سپس عملکرد جنسي بيماران قبل و بعد از درمان به وسيله شاخص بين المللي عملکرد نعوظي مورد ارزيابي قرار گرفت.يافته ها: عملکرد نعوظي با افزايش ميانگين بهبودي متوسطي را نشان داد در حالي که وضعيت مقاربت جنسي، بهبودي کامل يافت. ميزان ميل جنسي و نمره کلي رضايت جنسي بهبود جزيي نشان دادند در حالي که عملکرد ارگاسمي با تغيير اندک نشان دهند بهبودي نبود.نتايج تحقيق، مبين شيوع اختلالات عملکرد جنسي و بهبود برخي از مولفه ها در درمان بود. يافته ها، نشان دهنده آن است که بيماران، در ورود به درمان از لحاظ مسايل جنسي، بايد ارزيابي شوند، ليکن مطالعات بيشتري لازم است تا نقش عوامل ديگر را بررسي کند. - بررسي تاثير برنامه پيشگيري از اعتياد «شادي» بر رفتارهاي پرخطر (اختلال سلوک و اختلال رفتار مقابله اي) نوجوانان در معرض خطر مصرف مواد مخدر. عماري، حسن,شريفي، حسن پاشا,هاشميان كيانوش,ميرزماني، محمود (1390)..فرضيه پژوهشي اين بود که الگوي پيشگيري «شادي» بر کاهش اختلال هاي سلوک و اختلال رفتار مقابله اي (لجبازي) و به طور کلي اختلال هاي رفتاري به عنوان عوامل خطر براي سوء مصرف مواد مي پردازد. توافق داوران در مورد دوره مذکور بيانگر آن است که دوره طراحي شده از روايي لازم براي اجرا برخوردار مي باشد. نمونه مشارکت کننده در پژوهش به شيوه تصادفي انتخاب شد. الگوي طراحي شده بر روي گروه آزمايش (15 نفر) به اجرا درآمد و گروه کنترل (15 نفر) کاربندي دريافت نکرد. طرح پژوهشي از نوع پيش آزمون - پس آزمون با گروه کنترل بود. پرسشنامه سنجش مبتني بر تجربه آخنباخ (ASEBA) به منظور سنجش اختلال سلوک و اختلال رفتار مقابله اي بر روي گروه هاي آزمايش و کنترل به اجرا در آمد. الگوي طراحي شده به مدت شانزده هفته به اجرا در آمد. در نهايت، داده ها با استفاده از تحليل کوواريانس مورد بررسي قرار گرفت. نتايج پژوهش نشان داد که تفاوت معناداري در اختلال سلوک و اختلال رفتار مقابله اي در گروه آزمايش نسبت به گروه کنترل مشاهده شد و دوره مذکور اثر معناداري برکاهش اختلال هاي سلوک و تضادورزي داشته است. الگوي پيشگيري «شادي» مي تواند در سطح گسترده اي به عنوان پيشگيري اوليه از مصرف مواد در نوجوانان کاربرد داشته باشد. -زنان و اعتياد (چكيده دهمين همايش پياپي ساليانه انجمن علمي روانپزشكان ايران).مزيناني، ربابه (1390).. تا اوايل دهه 1990، پژوهش ها در حوزه اعتياد بيشتر متمرکز بر جمعيت مردان بود. از 1994 با تاکيد سازمان ملي بهداشت، شاهد افزايش چشمگير پژوهش ها در جمعيت زنان و نقش تفاوتهاي جنسيتي هستيم. بررسي ها نشان مي دهند که : شيوع کلي مصرف مواد و الکل در مردان بيش از زنان است؛ اما شيوع مصرف داروهاي نسخه اي و سيگار برابري مي کند. - از با ثبات ترين يافته ها، آسيب پذيري زنان به عوارض جسمي، رواني و اجتماعي مواد است که با عنوان «تجمع يافتگي(telescoping) » ناميده مي شود. - الگوي همبودي، وجود ميزان بالاتري از اضطراب، افسردگي، اختلال خوردن و شخصيت مرزي را در زنان معتاد نشان مي دهد. - زنان معتاد به دلايل اجتماعي-فرهنگي (استيگما ...) و مسايل اقتصادي کمتر از مردان به روند درمان وارد مي شوند. - بررسي جامعه شناختي فاكتورهاي زمينه ساز خانواده و مدرسه در گرايش دختران نوجوان به کژرفتاري جنسي و اعتياد به مواد مخدر. امينيان ،اعظم,سيدميرزايي، سيدمحمد.(1389).رفتارهاي نابهنجار نوجوانان، امروزه مساله عمده اي در حوزه آسيب شناسي به شمار مي رود. خانواده جايگاه مهمي را در چارچوب نهادهاي جامعه دارد که از طريق پايه ريزي الگوهاي تربيتي و رفتاري خود، همنوايي با هنجارهاي اجتماعي مورد پذيرش جامعه را در کودکان و نوجوانان دروني مي سازد. هم چنين نقش مدرسه در انتقال هنجارها و ارزش هاي مورد قبول در جامعه، بر همگان آشکار است. تعلقات خاطر نوجوانان نسبت به مدرسه و مشارکت آنان در فعاليت هاي مدرسه، از عوامل موثر بر کژرفتاري نوجوانان است. پژوهش حاضر سعي نموده است با روش پيمايش (انتخاب 426 نفر از دانش آموزان نوجوان دختر 14 تا 18 سال در تهران بزرگ)، نمونه اي از جامعه ايران را مورد مطالعه قرار دهد. براي تحليل داده ها از روش رگرسيون چند متغيره استفاده شده است. يافته ها حاکي از آن است که فاکتورها و متغيرهاي خانواده و مدرسه هر کدام به طور مجزا بر متغيرهاي وابسته تحقيق، اثرات قابل توجهي دارند. در مجموع، ميان اکثر متغيرهاي مستقل تحقيق با متغيرهاي وابسته مورد نظر، رابطه معناداري مشاهده شد و بنابراين، نتايج حاصل از آزمون هاي رگرسيوني، مدل نظري تحقيق را تاييد نمود. - در پژوهشی تحت عنوان" مقايسه ي فعاليت سيستم هاي مغزي رفتاري و سلامت روان در افراد معتاد وابسته به مواد مخدر و افراد بهنجار" (1389)، که توسط "عبدلطيف ،علي؛مرادي،سمانه هوشيار،مرتضي، مدرس غروي " صورت پذیرفت: بر اساس نظريه ي حساسيت به تقويت، شخصيت بهنجار و نابهنجار در امتداد يك پيوستار قرار دارد. پژوهش مبتني بر نظريه ي جفري گري انجام شد. پژوهش نوعي مطالعه ي مقطعي بود كه در شش ماهه ي اول سال 1389 انجام شد. 50 آزمودني معتاد (26 نفر به ترياك، 18 نفر به هرويين و6 نفر به مشتقات ترياك) و 50 فرد بهنجار با روش نمونه گيري در دسترس انتخاب و بر اساس متغيرهاي سن، جنس و سطح تحصيلات، همتاسازي شدند. براي بررسي فعاليت سيستم هاي مغزي رفتاري از پرسشنامه ي شخصيتي گري- ويلسون و براي سلامت روان از پرسشنامه ي افسردگي، اضطراب و تنش استفاده شد. داده ها با آزمون تي مستقل تجزيه و تحليل شد.يافته ها: بين دو گروه در دو سيستم فعال ساز رفتاري و بازداري رفتاري تفاوت معني دار وجود دارد (05/0>P) ولي در سيستم ستيز و گريز تفاوتي مشاهده نشد (p>0/05). هم چنين ميانگين نمرات گروه معتاد در مولفه هاي افسردگي، اضطراب و تنش نيز به طور معني داري بيشتر از ميانگين گروه بهنجار بود (05/0>P).نتيجه گيري: نتايج پژوهش با فرضيات بنيادي نظريه ي حساسيت به تقويت گري و شرايط روانشناختي حاكم در افراد معتاد همسو مي باشد. - تاثير درمان نگهدارنده با متادون بر عملکرد جنسي زنان وابسته به مواد افيوني (چكيده دهمين همايش پياپي ساليانه انجمن علمي روانپزشكان ايران). روشن پژوه، محسن,طافي، الهام,خدايي اردكاني محمدرضا,رضايي، اميد .(1389). بررسي ها نشان مي دهند که درمان دارويي مواد افيوني اثرات متفاوتي بر عملکرد جنسي افراد دارند. اين بررسي يک پژوهش نيمه آزمايشي است. جامعه آماري آن را مردان متاهل وابسته به مواد تحت درمان نگهدارنده با متادون تشکيل داده اند. آزمودني ها 69 بيمار وابسته به مواد افيوني مراجعه کننده به مراکز ترک اعتياد بودند که به روش نمونه گيري در دسترس انتخاب شدند. براي گرد آوري داده ها پرسش نامه ارزيابي عملکرد جنسي (SFQ) به کار برده شد. يافته ها: ميانگين عملکرد کلي جنسي و ميانگين تمايل جنسي زنان پس از ورود به درمان افزايش يافت. همچنين تفاوت معناداري بين چگونگي نعوظ و مدت زمان تاخير در انزال در مردان مورد بررسي در فاصله پيش از آغاز درمان و پس از آن ديده نشد. نتيجه گيري: درمان نگهدارنده با متادون مي تواند در عملکرد جنسي زنان وابسته به مواد افيوني موثر باشد.- بررسي اختلالات شخصيتي در ميان زنان داراي اختلال سوء مصرف مواد مخدر مراجعه کننده به مرکز مرجع ترک اعتياد استان اردبيل در سال (1388). مولوي، پرويز,صادقي،موحد فريبا,ابوالحسن زاده مسلم,مشعوفي، مهرناز,محمدنيا، حسين,ديلمي، پروانه,عرب، روح اله . وقوع همزمان بيماريهاي روانپزشکي و اختلال سوء مصرف مواد اثرات گسترده اي داشته و با پيش آگهي بدتري همراه است. درمان افراد معتاد بايد متناسب با نياز هاي هر يک از اين افراد باشد. در اين مطالعه مقطعي - توصيفي، تعداد 100 نفر از افراد داراي اختلال سوء مصرف مواد، از ميان افراد مراجعه کننده به مرکز ترک اعتياد استان اردبيل در سال 1387 به روش نمونه گيري آسان از بيماران در دسترس وارد مطالعه شدند. پس از تکميل پرسشنامه هاي محقق ساخته در مورد اطلاعات دموگرافيک و پرسشنامه اختلال شخصيت ميلون، داده ها استخراج و مورد تجزيه و تحليل آماري قرار گرفتند. يافته هاي حاصله نشان داد که فراوان ترين اختلال شخصيت همراه در گروه تحت مطالعه اختلال ضد اجتماعي بوده (با %54) و اختلال شخصيت مرزي، نمايشي و خودشيفته در رتبه هاي بعدي قرار داشتند. ارتباط آماري معني داري بين نوع ماده مصرفي، مدت زمان مصرف و اختلال شخصيت خاص وجود نداشت (p>0.05). اما افرادي که يک ماده را مصرف مي کردند با افرادي که مصرف چند ماده را ذکر مي کردند، از نظر دارا بودن اختلال شخصيت تفاوت آماري معني داري داشتند(p>0.05).نتيجه گيري: بررسي نتايج نشان دهنده شيوع بالاي اختلالات شخصيتي در ميان افراد معتاد (%84) و پايين تر بودن درصد اختلالات شخصيتي در افرادي با مصرف يک ماده در مقايسه با مصرف بيش از يک ماده بود. - عزیزی، جلیل(1387). فقر اقتصادي و سوء مصرف مواد مخدر و مشروبات الكلي در بين جوانان شهر تهران و شميرانات. فقر اقتصادي با بسياري از موضوعات و مسايل مطرح در حوزه مسايل انساني، اقتصادي، و اجتماعي از جمله آسيب هاي اجتماعي و انواع و ابعاد مختلف آن ارتباط پيدا مي كند. هدف مقاله بررسي و شناسايي رابطه بين فقر اقتصادي و سوء مصرف مواد مخدر و مشروبات الكلي است.پژوهش با استفاده از روش ميداني و تكنيك پيمايش در بين 400 نفر از جوانان عادي 18-25 ساله شهر تهران و شميرانات صورت پذيرفت. از تكنيك تحليل عاملي جهت تك بعدي بودن گويه هاي سوء مصرف مواد مخدر استفاده گرديد. ابزار مورد استفاده، پرسش نامه همراه به مصاحبه مي باشد.يافته هاي تحقيق نشان داد بين دو متغير فقر اقتصادي و سوء‌ مصرف مواد مخدر و مشروبات الكلي رابطه مستقيم خطي وجود ندارد، اما فقر اقتصادي مي تواند با تاثير بر متغيرهاي واسط، زمينه ساز سوء مصرف مواد مخدر و مشروبات الكلي باشد.نتايج نشان داد متغيرهاي فرهنگ بزهكاري، سرمايه اجتماعي و احساس نااميدي داراي بيش ترين تاثير بر سوء مصرف مواد مخدر و مشروبات الكلي هستند. فرهنگ بزهكاري و احساس نااميدي باعث افزايش سوء مصرف مواد مخدر و مشروبات الكلي و افزايش سرمايه اجتماعي باعث كاهش آن در ميان افراد مورد بررسي مي شود. - بررسي شيوع استعمال مواد اعتيادآور در دختران دانشجو. جعفري، فرهاد,دواتي،علي,حاجي زماني اكرم,رضايي پور، ناصر.(1385).استفاده از مواد اعتيادآور و مخدر يکي از مهمترين مشکلات جامعه بشري بوده، گرايش به اين مقوله با هر انگيزه اي مي بايستي به عنوان يک بيماري و مشکل بهداشتي مورد توجه قرار گيرد. اگرچه اين مشکل اختصاص به گروه سني خاصي ندارد ولي بطور مشخص جوانان گروه هدف اصلي محسوب شده، دوري از خانواده به هر دليل از جمله اشتغال به تحصيل مي تواند زمينه گرايش به اين مواد را فراهم نمايد. مطالعه از نوع Cross-Sectional و با جنبه هاي توصيفي - تحليلي طراحي شده بود بر روي 601 دانشجوي دختر چهار دانشگاه تهران، هنر و شاهد که به صورت تصادفي و از رشته هاي مختلف انتخاب شده بودند انجام شد. ابزار گردآوري داده ها پرسشنامه اي بود که Validity و Reliability آن با نظر افراد صاحب نظر و مطالعه Pilot تامين شد. تجزيه و تحليل داده ها بوسيله نرم افزار SPSS و آزمونهاي آماري Chi-Square، T-test،Mann Whitney و Kruskal-Wallis انجام شد.يافته ها: ميانگين سن افراد 2.5±21.74 سال بود. %21 ساکن خوابگاه و %7 ساکن منزل دانشجويي بوده و %70 با خانواده زندگي مي کردند. %89.6 افراد مجرد بودند. بعد خانوار 4.7 بدست آمد. معدل سنوات گذشته %62.7 افراد بين 17-14 بود، %39.2 افراد داراي پدر و %8.7 داراي مادر سيگاري بودند. شيوع استعمال سيگار بطور کلي %11.1 و در دانشگاه هاي هنر %15.9، تهران %12.6،‌ آزاد %7.5 و دانشگاه شاهد %5.8 بود. شيوع مصرف قليان %10.8، قرص %1.5، ماري جوانا و حشيش %0.7، پيپ %0.5، هروئين %0.3 و ترياک %0.2 بدست آمد. متوسط تعداد سيگار مصرفي روزانه 6.48 نخ بود. بطور متوسط افراد به مدت 4.2 سال سيگار مي کشيدند. %30 افراد تاثير سيگار بر وضعيت تحصيل را مثبت و %1.5 منفي دانستند. بين مصرف سيگار و متغيرهاي محل سکونت، رشته تحصيلي، سيگاري بودن پدر و مادر ارتباطات معني داري مشاهده شد. (p=0.0001) بين مصرف سيگار با مصرف حشيش، ماري جوانا و قليان نيز ارتباط معني داري وجود داشت. نتيجه گيري: شيوع مواد اعتيادآور در دختران دانشجو قابل تامل مي باشد. - عطار ،حميدرضا؛ افخم ابراهيمي، عزيزه؛ نصراصفهاني، مهدي (1383). مصرف الكل در بيماران بستري در بيمارستان حضرت رسول اكرم (ص) . هدف: در اين بررسي کوشش شد فراواني مصرف الکل در بيماران بستري در يک بيمارستان عمومي در ايران تعيين شود. پژوهش از نوع توصيفي- مقطعي بود و در آن 571 بيمار بستري در يازده بخش بيمارستان عمومي حضرت رسول اکرم (ص) مورد بررسي قرار گرفتند. بخش هاي کودکان، اورژانس،ICU و CCU از بررسي کنار گذاشته شدند. ابزار پژوهش يک پرسش نامه جمعيت شناختي بود. روش نمونه گيري غير تصادفي و در دسترس بود. يافته ها: توزيع فراواني مصرف الکل 9.6% بود (8.9% مرد و 0.7% زن) و در کل 25.4% افراد (22.8% مردان و 2.6% زنان) در طول عمر خويش سابقه مصرف الکل داشتند. بيشترين فراواني مصرف فعلي الکل در بخش ارتوپدي (25.3%)، گروه سني 29-15 سال (47.3%) و افراد با تحصيلات زير ديپلم (56.4%) ديده شد. فراواني مصرف فعلي الکل در افراد متاهل 54.5% و در افراد مجرد، طلاق گرفته و همسر مرده 45.5% بود و الگوي مصرف هفتگي شايع ترين الگوي مصرف فعلي الکل بود (34.5%).نتيجه: نتايج اين بررسي نشان مي دهد که مصرف الکل در بين بيماران بستري در بيمارستان عمومي شيوع قابل توجهي دارد و توجه به مداخله آن در تظاهرات و درمان بيماري هاي مختلف اهميت دارد. 2-23-2- پیشینه های خارجی - اختلال جنسی ناشی از مصرف مواد مخدر در زنان و مردان . براک GB، TF Lue.گروه ارولوژی، دانشگاه، دانشکده پزشکی کالیفرنیا، سان فرانسیسکو..ایمنی مواد مخدر: مجله بین المللی سم شناسی پزشکی و مبارزه با مواد مخدر تجربه سال (2010).نتایج نشان داد که زنان و مردان از اختلالات جنسی در سوء مصرف مواد رنج می برند.مواد مخدر می تواند عملکرد جنسی در یک تنوع از نقاط مانند جلوگیری از انزال و یا آرام بخش / افسردگی منجر به کاهش میل جنسی تاثیر می گذارد. گزارش اختلال عملکرد جنسی تقریبا با همه طبقات از داروهای ضد روان پریشی تایید شده اند، داروهای دیگر همراه با اختلال عملکرد جنسی عبارتند از: دیگوکسین، سایمتیدین clofibrate، و عوامل مختلف هورمونی و antineoplastics.اولین قدم مهم به تمام بیماران ناتوان گرفتن تفسیر سوء استفاده های پزشکی، جراحی، جنسی و مواد مخدر / مواد مخدر است.دست کم باید درمان تهاجمی به کار گرفته شود. مطالعات اخیر نشان داده اند که تزریق intracavernous alprostadil (پروستاگلاندین) می تواند موثر و کم خطر باشد. - نابیلا – ای – باسل،لوییس گیلبرت و ولی راجاح،(2010)، بر روی 38 زن استفاده کننده از برنامه ی متادون به عنوان برنامه های نگهداری نشان دادند که زنان مصرف کننده از اختلالات شخصیتی و اختلالات جنسی فراوانی رنج می برند. - پاتریشیا M. دیتز، DrPH؛ . آلیسون M. اسپیتز، MPH. رابرت اف Anda، MD؛ . دیوید F. ویلیامسون پاملا م ماهون، جان S. Santelli،، MD؛ . دیل Nordenberg F.، MD؛ . وینسنت J. Felitti، MD؛ . کندریک ژولیت S. (2010) نشان دادند که زنانی که با سابقه سوء مصرف مواد مخدر نشانه گذاری می شوند، بارها وبارها دچار سوء استفاده های جنسی، بارداری های ناخواسته و شخصیت ضد اجتماعی، نروزگرا علامت گذاری می شوند. - جلیان جی فرانسیس – آیزن (2010)، نشان داد که زنان مصرف کننده مواد دارای اختلالات جنسی، اختلالات شخصیتی بوده در صورت متاهل بودن، زندگی زناشویی از هم پاشیده ای خواهند داشت. - برییر و رانتس(2005) نشان دادند که آزار عاطفی با عزت نفس کم، آزار جنسی و جسمانی، پرخاشگری با سوء مصرف مواد مخدر در بزرگسالی رابطه معنا داری دارد. - فریدمن و همکاران(2005) روی 2750 نفر معتاد به مواد مخدر نشان دادند که رابطه مثبت ومتقابلی بین مشکلات موجود بین اعضای خانواده و اعتیاد فرزندان به چشم می خورد. - کلدر و همکاران(2005) رابطه بین افسردگی و مصرف مواد مخدر را در دانش آموزان دبیرستانی اقلیت غیر سفید پوست نشان دادند. - لافام و همکاران(2005) میزان شیوع اختلالات روانی را در رانندگان متخلف آسیب دیده و گرایش به مصرف مواد مخدر را نشان دادند. - بیدرمان و همکاران(2001) نشان دادند که بازداری رفتاری در کودکان و رابطه آن با اعتیاد دارویی و الکل در والدین هیچ رابطه معنا داری بدست نیامد. بدین معنا که بازداری رفتاری به عنوان عامل خطر ساز در فرزندان بدست نیامد. نتایج با بسیاری از نتایج گذشته هماهنگی نداشت. فصل سوم روش آماری 3-1- روش پژوهش روش پژوهش همبستگی است، از نوع تحقیق توصیفی(غیر آزمایشی). تحقیق همبستگی مورد نظر بر حسب هدف از نوع مطالعه همبستگی دو متغیری است که در آن رابطه ی بین متغیرهای موجود در تحقیق مورد مطالعه قرار می گیرد. در این نوع تحقیقات هدف تعیین میزان هماهنگی تغییرات دو متغیر است برای این منظور بر حسب مقیاسهای اندازه گیری متغیرها شاخصهای مناسب اختیار می شود(برک،2005؛ سید محمدی،1389). 3-2- جامعه آماری جامعه عبارت است ازمجموعه ای از افراد یا واحدها که دارای حداقل یک صفت مشترک باشند (سرمد، بازرگان، حجازی، 1379).با توجه به گسترده بودن جامعه آماري، امكان دسترسي به همه‌ي اعضاي جامعه براي كسب اطلاع از نظرات تك تك آنها به لحاظ زمان، نيروي انساني و هزينه مقرون به صرفه نمي باشد. از اينرو در اكثر تحقيقات انساني براي بدست آوردن اطلاعات در زمان كم و با صرف هزينه مناسب، بخشي از جمعيت آماري پژوهش را انتخاب كنيم كه خود فرآيند تعيين حجم نمونه و روش نمونه گيري بايد بشكلي صورت پذيرد تا نمونه بدست آمده معرّف جامعه باشد. در پژوهش حاضر، تمامی دانشجویان دانشگاه پیام نور واحد جنوب اعم از زن و مرد که در نیمسال دوم 92-1391 مشغول به تحصیل می باشند. 3-3- نمونه ی آماری با توجه به گسترده بودن جامعه آماري، امكان دسترسي به همه‌ي اعضاي جامعه براي كسب اطلاع از نظرات تك تك آنها به لحاظ زمان، نيروي انساني و هزينه مقرون به صرفه نمي باشد. از اينرو در اكثر تحقيقات انساني براي بدست آوردن اطلاعات در زمان كم و با صرف هزينه مناسب، بخشي از جمعيت آماري پژوهش را انتخاب كنيم كه خود فرآيند تعيين حجم نمونه و روش نمونه گيري بايد بشكلي صورت پذيرد تا نمونه بدست آمده معرّف جامعه باشد. در پژوهش حاضر، تعداد 70 نفر از دانشجویان (در دو گروه مساوی 35 زن و 35 مرد) که در نیمسال دوم سال تحصیلی92-1391 دانشگاه پیام نور واحد جنوب، مشغول به تحصیل می باشند. 3-4- روش نمونه گیری نمونه گیری در دو مرحله بصورت ترکیبی صورت می گیرد، انتخاب دانشگاه پیام نور واحد جنوب، بصورت نمونه گیری خوشه ای و انتخاب دانشجویان به روش نمونه گیری تصادفی در دسترس. در نمونه گیری خوشه ای واحد اندازه گیری فرد نیست ٬ بلکه گروهی از افراد هستند که به صورت طبیعی شکل گرفته و گروه خود را تشکیل داده اند. این روش وقتی به کار می رود که فهرست کامل افراد جامعه در دسترس نباشد. به این منظور افراد را در دسته هایی خوشه بندی می کنند سپس از میان خوشه ها نمونه گیری به عمل می آورند و زمانی به کار میرود که انتخاب گروهی از افراد امکانپذیر و آسانتر از انتخاب افراد در یک جامعه تعریف شده باشد. به عنوان مثال فرض می کنیم جامعه مورد نظر و تعریف شده ما عبارت است از کلیه افراد یک شهر که بیشتر از ۱۸ سال سن دارند. در این جامعه نمونه گیری تصادفی ساده و نمونه گیری منظم زمانی میسر است که فهرست کامل تمام افراد یک شهر را با سن آنها در دست داشته باشیم ٬ در غیر اینصورت به جای انتخاب فرد به عنوان واحد نمونه گیری ٬ منطقه را واحد نمونه گیری قرار می دهیم و سپس به روش نمونه گیری تصادفی ساده از بین مناطق ٬ منطقه یا مناطق مورد نظر را انتخاب می کنیم(نادری ، سیف نراقی،1387). 3-5- ابزار پژوهش برای جمع آوری داده های مورد نیاز و اندازه گیری متغیرهای مورد مطالعه از ابزار زیر استفاده شده است: 1- پرسشنامه ی تیپ شخصیتی نئو – پنج عاملی فرم کوتاه 3-5-1- مشخصات کامل پرسشنامه ی تیپ های شخصیتی نئو در اين روش از مقياس سنجش شخصيت، الگوي پنج عامل شخصيت نئو(كاستا و مك ري،1985)با 60 سئوال فرم بلند پرسشنامه در كشورهاي مختلف جهاني از جمله در ايران اعتبار يابي شده است. در ايران فرم بلند توسط حق شناس1379، گروسي، مهريار و طباطبايي1380 اعتبار يابي شد و نتايج اعتبار يابي شبيه نتايج به دست آمده در آزمون در زبان اصلي بود .فرم كوتاه آن در ايران اعتبار يابي نشده است و ليكن نتايج مطالعات انجام شده توسط مك كري و گوستا1992 نشان داد كه همبستگي 5 زير مقياس فرم كوتاه با بلند از 77% تا 92% مي باشد. همچنين همساني دروني زير مقياس هاي آن در دامنه 68% تا 86% برآورد شده است. - روش اجراي آزمون شخصیت لطفا قبل از پاسخ دادن به نكات زير توجه كنيد: روي اين برگه ها چيزي ننويسيد يا علامتي نگذاريد و فقط روي پاسخنامه در محل مورد نظر خود با توجه به راهنماي ارائه شده علامت بگذاريد. بر روي پاسخنامه سن خود را در محل مخصوص نوشته و جنسيت خود را مشخص كنيد. اين پرسشنامه داراي 60 عبارت است. لطفا عبارات را به دقت بخوانيد و پاسخي كه به بهترين نحو، نظر شما را در رابطه با آن عبارت نشان مي دهد انتخاب نماييد. اگر كاملا با جمله مخالف هستيد دور "ك ر" (كاملا رد) را خط بكشيد. اگر با جمله مخالف هستيد دور" ر" را خط بكشيد. اگر در رابطه با جمله بي طرف هستيد، نمي توانيد تصميم بگيريد و يا نظر موافق- مخالف يكساني داريد دور"خ" خنثي را خط بكشيد. اگر با جمله موافق هستيد دور"ق" را خط بكشيد. اگر با جمله كاملا موافق هستيد دور " ك ق" كاملا قبول را خط بكشيد. بايد توجه داشت كه پاسخ صحيح و غلط وجود ندارد. براي كامل كردن سوالات هم احتياج به داشتن تخصص خاصي نمي باشد . خود را صادقانه توصيف كنيد و نقطه نظريات خود را با حداكثر صحت بيان كنيد. به تمام سوالات جواب دهيد. توجه داشته باشيد كه ترتيب سوالات در پاسخنامه از بالا به پايين مي باشد.لطفا بررسي كنيد كه پاسخ ها را در مقابل شماره مربوط به خود علامت زده باشيد. اگر اشتباه كرديد اشكالي ندارد روي پاسخ نادرست علامت* بزنيد و بعد دور جواب صحيح خط بكشيد. بعد از پاسخ دادن 60 عبارت به سئوالات الف، ب، ج روي پاسخنامه جواب بدهيد. مواد آزمون : مواد آزمون شامل راهنماي حرفه اي فرم هاي پاسخنامه اس و آر پاسخنامه ، فرم هاي پروفايل ها و فرم خلاصه نتيجه مي باشد كه آخري خلاصه اي در مورد اطلاعاتي از آزمودني در پنج مقياس اصلي است. علاوم بر مواد چاپي مورد اشاره در فوق آزمون به صورت كامپيوتري نيز مي تواند اجرا شود و نمره گذاي گردد. - سيستم نمره گذاري پاسخنامه آزمون داراي قسمتي است، كه آزمودني مشخصات خود را در آنجا ثبت مي كند. همچنين در قسمت پايي پاسخنامه سه سئوال مربور به اعتبار آزمون قرار دارد كه آزمودني پس از خاتمه آزمون آنها را جواب مي دهد .به آزمودني توضيح داده شده كه به هر جمله چگونه پاسخ گويد. اگر كاملا با جمله مخالف هستيد دور "ك ر" (كاملا رد) را خط بكشيد. اگر با جمله مخالف هستيد دور" ر" را خط بكشيد. اگر در رابطه با جمله بي طرف هستيد، نمي توانيد تصميم بگيريد و يا نظر موافق- مخالف يكساني داريد دور"خ" خنثي را خط بكشيد. اگر با جمله موافق هستيد دور"ق" را خط بكشيد. اگر با جمله كاملا موافق هستيد دور " ك ق" كاملا قبول را خط بكشيد. - كنترل اعتبار در پايين پاسخنامه سه سئوال براي كنترل اعتبار آزمون قرار داده شده است. 1. از آزمودني پرسيدهاست كه آيا با صداقت و درستي به عبارت ها پاسخ داده است. كه 99% از پاسخ گويان به اين سئوال پاسخ موافق يا كاملا موافق داده اند.آزمودني هايي كه پاسخ هاي رد يا كاملا رد ميدهند ممكن است شخصا داوطلب آزمون نبوده اند يا دچار سردرگمي يا حواس پرتي بوده اند. 2. از آزمودني مي پرسد كه آيا آزمودني به تمام سئوالات پاسخ داده است؟ 3. آيا پاسخ هاي خود را در محل صحيح علامت گذاري نموده است؟ - بي اعتباري پاسخنامه يكي از روش هايي كه براي تشخيص نحوه پاسخدهي تصادفي، بررسي اجمالي پاسخنامه مي باشد. چنانچه يك نوع از پاسخ در زنجيره اي براي پاسخ ديگر بكار گرفته شده ،احتمال چنين شيوه برخوردي مطرح مي گردد. بر اساس بررسي كاستا و مك ري (1991) ارائه پاسخ كاملا رد به 6 عبارت پي در پي و موافق به 14 عبارت پي در پي و كاملا مواق به 9 مورد پي در پي ، نمره گذاري و تفسير آزمون را بي اعتبار مي سازد. - تفسير نمرات شخصیت تفسير مقياس ها به صورت مقايسه اي صورت مي گيرد و نه اينكه صرفا بر مبناي نمره فرد در مقياس به عنوان مثال فردي كه داراي نمره بالاتر از صدك 75 در مقياس افسردگي است فقط هنگامي داراي خلق افسرده تشخيص داده مي شود كه نمره او در مقياس هيجانات مثبت در محدوده كمتر از صدك 25 قرار گيرد. لذا چنانچه نمره فردي در مقياس افسردگي بسيار بالا و در مقياس هيجان هاي مثبت نيز بالا باشد نمي توان خلق افسرده را براي او در نظر گرفت و او فردي است كه در اغلب موقعيت ها شاد و رضايتمند مي باشد تا افسرده و مايوس. - اعتبار و پايايي پرسشنامه شخصیت فرم بلند پرسشنامه در كشورهاي مختلف جهاني از جمله در ايران اعتبار يابي شده است. در ايران فرم بلند توسط حق شناس(1379)، گروسي، مهريار و طباطبايي(1380) اعتبار يابي شد و نتايج اعتبار يابي شبيه نتايج به دست آمده در آزمون در زبان اصلي بود .فرم كوتاه آن در ايران اعتبار يابي نشده است و ليكن نتايج مطالعات انجام شده توسط مك كري و گوستا(1992) نشان داد كه همبستگي 5 زير مقياس فرم كوتاه با بلند از 77% تا 92% مي باشد. همچنين همساني دروني زير مقياس هاي آن در دامنه 68% تا 86% برآورد شده است. - روش اجراي آزمون ابتدا لازم است كه آزماينده هدف از احراي آزمون را براي آزمودني ها بيان كند . سپس برگه هاي پاسخنامه را بين آنان توزيع نموده و از آنان بخواهد كه مشخصات خود را روي آن ثبت كنند. قبل از توزيع پرسشنامه از آزمودني خواسته مي شود كه هيچ علامتي روي پرسشنامه نگذارد و چنانچه سوالي نياز به توضيح داشته باشد از آزمونگر سوال نمايد تا براي آنها توضيح داده شود. براي اجراي اين آزمون حداكثر يك ساعت وقت براي پاسخ گويي كافي به نظر مي رسد. 3-6- روش جمع آوری اطلاعات پژوهش تعداد 70 نفر از دانشجویان دانشگاه پیام نور واحد جنوب به روش نمونه گیری تصادفی در دسترس انتخاب و پرسشنامه ها در بینشان توزیع گشت، به این صورت که، پرسشنامه هایی که قرار بود آزمودنی ها به آنها پاسخ دهند به یکدیگر دوخت و تحویل تک تک دانشجویان گشت. ابتدای پرسشنامه ها، دستورالعملی نوشته شد که درآن به طور مختصر، توضیحی در ارتباط با پاسخگویی داده شد و از آزمودنی ها خواسته شد تا مطابق دستورالعمل وبا رعایت صداقت به سوالات آن پاسخ دهند. برای جلب اعتماد آزمودنی ها به آنها اطمینان داده شد که پاسخ های آنها محرمانه خواهد بود. از آنان خواسته شد بعد از اتمام ، پرسشنامه ها را تحویل دهند و البته برای جلوگیری از سوخت شدن پرسشنامه ها سعی شد آزمودنی هایی که فرصتی مشابه و آزاد داشتند در یک کلاس جمع و پرسشنامه ها در مراحل مختلف بر اساس زمان آزاد دانشجویان پخش و جمع آوری گردد، در این بین هیچ پرسشنامه ای سوخت نشد. 3-7- روش تجزیه و تحلیل داده ها در پژوهش حاضر جهت تجزیه و تحلیل داده ها از دو روش آمار توصیفی و آمار استنباطی استفاده شده است. در بخش اول ، متغيرهای پژوهش با استفاده از جداول توزيع فراوانی، شاخص های گرایش به مرکز و پراکندگی توصيف شده و در بخش دوم فرضيه های پژوهش با استفاده از تحلیل واریانس دو راهه مورد تجزیه و تحلیل قرار خواهد گرفت. با استفاده از برنامه ی کاربردی ، SPSS 19 . فصل چهارم تجزیه و تحلیل یافته های پژوهش اين فصل به دو بخش آمار توصيفی و استنباطی تقسيم می شود . در بخش اول ، متغيرهای پژوهش با استفاده از جداول توزيع فراوانی، شاخص های گرایش به مرکز و پراکندگی توصيف می شود. در بخش دوم ، فرضيه های پژوهش با استفاده از تحلیل واریانس دو راهه مورد تجزیه و تحلیل قرار خواهد گرفت. در این پزوهش از پرسشنامه نئو – فرم کوتاه استفاده شده است ، این فرم در ايران اعتبار يابي نشده است و ليكن نتايج مطالعات انجام شده توسط مك كري و گوستا(1992) نشان داد كه همبستگي 5 زير مقياس فرم كوتاه با بلند از 77% تا 92% مي باشد. همچنين همساني دروني زير مقياس هاي آن در دامنه 68% تا 86% برآورد شده است 4-1 توصيف آماری داده ها در اين بخش داده های مرتبط با فرضيه های پژوهش از طریق 1) شاخص های آماری 2) جـداول تـوزيع فراوانی تـوصيف می شود . 4-1-1 جداول فراوانی و نمودارهای توزیع فراوانی متغیر های تحقیق (4-1) میزان آماره های گرایش به مرکز و پراکندگی متغییرهای تحقیق تعدادمیانگینانحراف استانداردواریانسبرونگرایی7032.6611.598134.518گشوده به تجربه7035.118.96180.306وظیفه شناسی7029.8610.939119.660تعداد معتبر70 با توجه به آنچه که در جدول 4-1 مربوط به میزان آماره های گرایش به مرکز و پراکندگی متغییرهای تحقیق مشاهده می شود، بالاترین میزان میانگین مربوط به متغیر گشوده به تجربه با میانگین= 35.11 انحراف استاندارد= 8.961 و واریانس=80.306 می باشد،و پایین ترین میانگین مربوط به متغیر وظیفه شناسی با میانگین= 29.86 انحراف استاندارد= 10.939و واریانس=119.66 می باشد. نمودار 4-1 میانگین مربوط به متغیرهای مورد پژوهش 4-1-1 جداول توزیع فراوانی متغیر های تحقیق (جدول 4-2 ) توزيع فراوانی مطلق و تجمعی شناخت مواد مخدر فراوانیدرصددرصد معتبردرصد فراوانی تجمعیالکل2332.932.932.9سیگار2535.735.768.6تسبیح(خانواده آمفتامین ها)2231.431.4100.0مجموع70100.0100.0 با توجه به آنچه که در جدول 4-2 مربوط به توزيع فراوانی مطلق و تجمعی شناخت مواد مخدر مشاهده می شود، بالاترین میزان فراوانی شناخت مواد مربوط به ماده سیگار با فراوانی 25, درصد 35.7٪، و درصد فراوانی تجمعی68.6 % می باشد. نمودار شماره 4-2 میزان فراوانی سه ماده ی مورد پژوهش (جدول 4-3 ) توزيع فراوانی مطلق و تجمعی برونگرایی ردیففراوانیدرصددرصد معتبردرصد فراوانی تجمعی11434.34.34.321557.17.111.431857.17.118.642022.92.921.452222.92.924.362411.41.425.772545.75.731.482811.41.432.992934.34.337.1103022.92.940.0113122.92.942.9123268.68.651.4133334.34.355.7143411.41.457.1153522.92.960.0163634.34.364.3173922.92.967.1184034.34.371.4194157.17.178.6204234.34.382.9214522.92.985.7225045.75.791.4235145.75.797.1245422.92.9100.0مجموع70100.0100.0 با توجه به آنچه که در جدول 4-3 مربوط به توزيع فراوانی مطلق و تجمعی برونگرایی مشاهده می شود، بالاترین میزان فراوانی مربوط به ردیف12 با فراوانی6, درصد 8.6٪، و درصد فراوانی تجمعی.51.4% بوده و پایین ترین میزان فراوانی مربوط به ردیف های 6،8 و 14با فراوانی 1، درصد 1.4% و درصد فراوانی تجمعی به ترتیب 25.7، 32.9 و 57.1 می باشد. (جدول 4-4 ) توزيع فراوانی مطلق و تجمعی گشوده به تجربه ردیففراوانیدرصددرصد معتبردرصد فراوانی تجمعی11211.41.41.421522.92.94.331611.41.45.741811.41.47.152222.92.910.062534.34.314.372822.92.917.182922.92.920.093057.17.127.1103134.34.331.4113222.92.934.3123357.17.141.4133434.34.345.7143534.34.350.0153622.92.952.9163734.34.357.1173857.17.164.3183934.34.368.6194045.75.774.3204145.75.780.0214234.34.384.3224411.41.485.7234545.75.791.4244811.41.492.9255011.41.494.3265134.34.398.6275511.41.4100.0مجموع70100.0100.0 با توجه به آنچه که در جدول 4-4 مربوط به توزيع فراوانی مطلق و تجمعی گشوده به تجربه مشاهده می شود، بالاترین میزان فراوانی مربوط به ردیف های 9، 12 و 17 با فراوانی5, درصد 7.1% و درصد فراوانی تجمعی.27.1% ، 41.4% و 64.3% بوده و پایین ترین میزان فراوانی مربوط به ردیف های 1-3-4-22-24-25 و 27 فراوانی 1، درصد 1.4% می باشد. (جدول 4-5 ) توزيع فراوانی مطلق و تجمعی وظیفه شناسی ردیففراوانیدرصددرصد معتبردرصد فراوانی تجمعی11322.92.92.921422.92.95.731557.17.112.941611.41.414.351722.92.917.161834.34.321.471911.41.422.982011.41.424.392245.75.730.01025710.010.040.0112822.92.942.9122968.68.651.4133011.41.452.9143145.75.758.6153245.75.764.3163311.41.465.7173522.92.968.6183634.34.372.9193822.92.975.7203934.34.380.0214034.34.384.3224134.34.388.6234211.41.490.0244511.41.491.4254711.41.492.9265011.41.494.3275122.92.997.1285522.92.9100.0مجموع70100.0100.0 با توجه به آنچه که در جدول 4-5 مربوط به توزيع فراوانی مطلق و تجمعی وظیفه شناسی مشاهده می شود، بالاترین میزان فراوانی مربوط به ردیف10 با فراوانی7 , درصد 10% و درصد فراوانی تجمعی 40% بوده و پایین ترین میزان فراوانی مربوط به ردیف های 4-7-8-13-16-23-24-25 و 26فراوانی 1، درصد 1.4% می باشد. 4-2 استنباط آماری داده ها در اين بخش فرضيه های تحقیق با استفاده از آزمون تحلیل واریانس دو راهه مورد بررسی قرار می گیرد. فرضیه 1: بین تیپ شخصیت گشوده به تجربه و شناخت نسبت به مواد زنان و مردان دانشجو دانشگاه پیام نور واحد تهران- جنوب تفاوت وجود دارد. جدول(4-6) آزمون لوین Fدرجه آزادی1درجه آزادی2سطح معناداری1.183564.327 مطابق داده های جدول 4-6 sig>0.05 می باشد بنابراین واریانس ها همگن هستند. جدول(4-7) تست اثرات بین آزمودنی ها منبعسنخ III جمع مربعاتدرجه آزادیمیانگین مربعاتFسطح معناداریاندازه اثرتصحیح مدل434.261a586.8521.088.375.078عرض84706.639184706.6391.062E3.000.943جنسیت1.27811.278.016.900.000شناخت مواد422.0342211.0172.645.079.076جنسیت * شناخت مواد4.77222.386.030.971.001خطا5106.8246479.794مجموع91852.00070مجموع تصحیح شده5541.08669a. R مربعات = .078 (تنظیم شده R مربعات = .006) تحلیل واریانس بین گروهی برای بررسی تاثیر جنسیت و شناخت مواد بر تیپ شخصیت گشوده به تجربه که با استفاده از آزمون نئو فرم کوتاه اندازه گیری شد ،صورت گرفت آزمودنیها به 3 گروه از لحاظ شناخت مواد (1 : الکل ،2 :سیگار و 3 : تسبیح )تقسیم شدند . مطابق داده های جدول 4- 7 اثر تعامل بین جنسیت و شناخت مواد معنادار نیست F (2 , 64 )=0.030 , P = 0.971.اثر اصلی جنسیت به لحاظ آماری معنادار نیست F (1 ,64 ) =0.016 , P = 0.9. اثر اصلی شناخت مواد , F (2 ,64 ) =2.645 , P = 0.079 از نظر آماری معنادار نیست . بنا براین تیپ شخصیت گشوده به تجربه و شناخت هر 3 نوع مواد در بین زنان و مردان دانشجو دانشگاه پیام نور واحد تهران- جنوب تفاوت وجود ندارد به عبارتی شناخت انها از این 3 ماده یکسان است. فرضیه 2 : بین تیپ شخصیت برونگرا و شناخت نسبت به مواد زنان و مردان دانشجو دانشگاه پیام نور واحد تهران- جنوب تفاوت وجود دارد. جدول (4-9) آمار توصیفی تیپ شخصیت برونگرا جنسیتشناخت موادمیانگینانحراف استانداردتعداددخترالکل41.927.76213سیگار27.9213.08613تسبیح34.117.0979مجموع34.7111.45235الکل37.1010.32210پسرسیگار28.5011.42212تسبیح27.5411.31113مجموع30.6011.53835مجموعالکل39.839.07923سیگار28.2012.06225تسبیح30.2310.16022مجموع32.6611.59870 جدول(4-10) آزمون لوین Fدرجه آزادی1درجه آزادی2سطح معناداری1.403564.235 مطابق داده های جدول 4-10 sig>0.05 می باشد بنابراین واریانس ها همگن هستند. جدول(4-11) تست اثرات بین آزمودنی ها منبعسنخ III جمع مربعاتدرجه آزادیمیانگین مربعاتFسطح معناداریاندازه اثرتصحیح مدل2171.906a5434.3813.910.004.234عرض73963.659173963.659665.790.000.912جنسیت222.8551222.8552.006.162.030شناخت مواد1626.5702813.2857.321.001.186جنسیت * شناخت مواد163.668281.834.737.483.023خطا7109.86664111.092مجموع83936.00070مجموع تصحیح شده9281.77169a. R مربعات = .234 (تنظیم شده R مربعات = .174) تحلیل واریانس بین گروهی برای بررسی تاثیر جنسیت و شناخت مواد بر تیپ شخصیت برونگرا که با استفاده از آزمون نئو فرم کوتاه اندازه گیری شد ،صورت گرفت آزمودنیها به 3 گروه از لحاظ شناخت مواد (1 : الکل ،2 :سیگار و 3 : تسبیح )تقسیم شدند . مطابق داده های جدول 4- 11 اثر تعامل بین جنسیت و شناخت مواد معنادار نیست F (2 , 64 )=0.737 , P = 0.483.اثر اصلی جنسیت به لحاظ آماری معنادار نیست F (1 ,64 ) =2.006 , P = 0.162. جدول(4-12)آزمون توکی برای تیپ شخصیت برونگرا شناخت موادتفاوت بین میانگینخطای استانداردسطح معناداری95% حدود اطمینانپایینبالاالکلسیگار11.63*3.045.0014.3218.93تسبیح9.60*3.143.0092.0617.14سیگارالکل-11.63*3.045.001-18.93-4.32تسبیح-2.033.081.789-9.425.37تسبیحالکل-9.60*3.143.009-17.14-2.06بیتی2.033.081.789-5.379.42 با توجه به داده های جدول 4-9 و 4-12 ، مقایسه پس تجربی با استفاده از آزمونHSD توکی در تیپ شخصیت برونگرا میانگین شناخت ماده الکل (M =39.83 , SD=9.079) تفاوت معناداری با میانگین شناخت ماده تسبیح (M=30.23 ,SD=10.160) و نیز تفاوت معنادار با سیگار(M=28.2 , SD=12.062)دارد اما تفاوت معنادار بین شناخت سیگار و تسیبح دیده نمی شود در نتیجه زنان و مردان دانشگاه پیام نور واحد تهران – جنوب ماده الکل را بیشتر از سیگار و تسبیح می شناسند و دو ماده سیگار و تسبیح را به یک اندازه می شناسند. فرضیه 3 : بین تیپ شخصیت وظیفه شناس و شناخت نسبت به مواد زنان و مردان دانشجو دانشگاه پیام نور واحد تهران- جنوب تفاوت وجود دارد. جدول (4-13) آمار توصیفی تیپ شخصیت وظیفه شناس جنسیتشناخت موادمیانگینانحراف استانداردتعداددخترالکل22.156.16213سیگار37.7710.73313تسبیح32.0011.7799مجموع30.4911.58235پسرالکل22.6011.16710سیگار31.3311.11412تسبیح32.386.86213مجموع29.2310.38735مجموعالکل22.358.47223سیگار34.6811.17925تسبیح32.238.93322مجموع29.8610.93970 جدول(4-14) آزمون لوین Fدرجه آزادی1درجه آزادی2سطح معناداری1.105564.366 مطابق داده های جدول 4-14 sig>0.05 می باشد بنابراین واریانس ها همگن هستند. جدول(4-15) تست اثرات بین آزمودنی ها منبعسنخ III جمع مربعاتدرجه آزادیمیانگین مربعاتFسطح معناداریاندازه اثرتصحیح مدل2262.428a5452.4864.831.001.274عرض60489.406160489.406645.851.000.910جنسیت59.818159.818.639.427.010شناخت مواد1930.9572965.47810.308.000.244جنسیت * شناخت مواد186.768293.384.997.375.030خطا5994.1446493.658مجموع70658.00070مجموع تصحیح شده8256.57169a. R مربعات = .274 (تنظیم شده R مربعات = .274) تحلیل واریانس بین گروهی برای بررسی تاثیر جنسیت و شناخت مواد بر تیپ شخصیت وظیفه شناس که با استفاده از آزمون نئو فرم کوتاه اندازه گیری شد ،صورت گرفت آزمودنیها به 3 گروه از لحاظ شناخت مواد (1 : الکل ،2 :سیگار و 3 : تسبیح )تقسیم شدند . مطابق داده های جدول 4-15 اثر تعامل بین جنسیت و شناخت مواد معنادار نیست F (2 , 64 )=0.997, P = 0.375.اثر اصلی جنسیت به لحاظ آماری معنادار نیست =0.639 , P = 0.427.. F (1 ,64) جدول(4-16)آزمون توکی برای تیپ شخصیت وظیفه شناس شناخت موادتفاوت بین میانگینخطای استانداردسطح معناداری95% حدود اطمینانپایینبالاالکلسیگر-12.33*2.796.000-19.04-5.62تسبیح-9.88*2.886.003-16.80-2.95سیگارالکل12.33*2.796.0005.6219.04تسبیح2.452.829.663-4.349.24تسبیحالکل9.88*2.886.0032.9516.80سیگار-2.452.829.663-9.244.34 با توجه به داده های جدول 4-13 و 4-16 ، مقایسه پس تجربی با استفاده از آزمونHSD توکی در تیپ شخصیت وظیفه شناس میانگین شناخت ماده الکل (M =22.35 , SD= 8.472) تفاوت معناداری با میانگین شناخت ماده تسبیح (M=32.23 , SD=8.933) و نیز تفاوت معنادار با سیگار(M=34.68 , SD=11.179)دارد ،اما تفاوت معنادار بین شناخت ماده سیگار و تسیبح دیده نمی شود در نتیجه زنان و مردان دانشگاه پیام نور واحد تهران – جنوب ماده الکل را بیشتر از سیگار و تسبیح می شناسند و دو ماده سیگار و تسبیح را به یک اندازه می شناسند. فصل پنجم بحث و نتیجه گیری 5-1- مقدمه یکی از باورهای غلط در بین مصرف‌کنندگان مواد مخدر (خصوصا تریاک، حشیش و شیشه)، افزایش توانایی‌های جسمی و شغلی و افزایش تمایلات و توانایی‌های جنسی است.در همین راستاست که بعضی از رانندگان وسایل نقلیه سنگین (اتوبوس‌های بین شهری و کامیون‌ها) به دلیل کاهش نیاز به خواب و افزایش ساعات کار (رانندگی) و کسب درآمد بیشتر سراغ مواد مخدر می‌روند. بعضی از بیمارانی که از دردهای اندام و ستون فقرات رنج می‌برند، به خاطر همین توصیه‌های غلط سراغ تریاک می روند (سالاری و همکاران،1399)، بررسی سبک دلبستگی بالغین به والدین با میزان عملکرد جنسی زنان). در جمعیت دانشجویی نیز آمارها نشان از بالا رفتن مصرف مواد مخدر دارد، طرق مصرف، اولین مصرف، اولین آشنایی، مکان و زمان آشنایی، پشتوانه ی فکری و نگرشی برای استفاده از مواد(بالا بردن تمرکز، پایین آوردن میزان خواب و بالا بردن میزان هوشیاری، لذت، جشن های دوستانه و ...). سازمان بهداشت جهاني مادة مخدر را اين‌گونه تعريف مي‌كند: هر ماده‌اي كه پس از وارد شدن به درون بدن بتواند بر يك يا چند عملكرد مغز تأثير بگذارد،‌ مادة مخدر است. اين تعريف مخدرهايي نظير توتون و مشروبات الكلي و مخدرهاي غير قانوني مانند هروئين و L..S.D را نيز در بر مي گيرد(پيروي،حميد. 1389).  ضمن اينكه در اين تعريف مصرف‌كنندگان مواد مخدر نيز بيمار تلقي مي‌شوند. عادت كردن، خو گرفتن و خود را وقف عادتي نكوهيده كردن، اعتياد تلقي مي‌شود. به عبارت ديگر، ابتلاي اسارت آميز به مادة مخدر كه از نظر جسمي يا اجتماعي زيان‌آور شمرده شود،‌ اعتياد نام دارد. اصطلاح اعتياد به سهولت قابل تعريف نيست،‌ و عواقب آن به صور مختلف نظير تحمل و وابستگي بدني هويدا مي‌شود(بخش پور، عباس.1389). در طب جديد به جاي كلمة اعتياد، وابستگي به مواد به كار مي‌رود كه همان مفهوم را دارد ولي دقيق‌تر و صحيح‌‌تر است. مفهوم اين كلمه آن است كه انسان با استعمال نوعي ماده شيميايي از نظر جسمي و رواني به آن وابستگي پيدا مي‌كند. به طوري كه بر اثر دستيابي و مصرف دارو احساس آرامش و لذت به او دست مي‌دهد، اما با نرسيدن دارو، خماري، دردهاي جسماني و احساس ناراحتي را تجربه مي‌كند در سال 1950: سازمان ملل متحد در مورد اعتياد به مواد مخدر تعريف زير را ارائه كرد:  اعتياد به مواد مخدر عبارت است از مسموميت تدريجي يا حادي كه به علت مصرف مداوم يك دارو، اعم از طبيعي يا تركيبي، ‌ايجاد مي‌شود و به حال شخص و اجتماع زيان‌آور مي‌باشد.به عبارت ساده‌تر، اعتياد عبارت‌ است از وابستگي به موادي كه مصرف مكرر آن با كميت مشخص و در زمانهاي معين، از نظر مصرف كننده، ضروري و داراي ويژگي‌هاي زير است: - وابستگي جسمي ايجاد مي‌كند. ـ وابستگي رواني ايجاد مي‌‌كند. ـ پديدة تحمل در بدن نسبت به مواد مصرفي ايجاد مي‌شود. ـ مادة مورد نياز به هر شكل و از هر طريق بايد به دست بيايد. ـ ماده مصرفي بر مصرف كننده، خانواده و جامعه تأثير مخرب دارد(نوكني، مصطفي.1389). وابستگي جسمي حالتي است كه پس از مصرف مكرر ماده‌اي خاص در شخص ايجاد مي‌شود و در صورت عدم مصرف يا از بين رفتن اثر آن، شخص دچار اختلالات شديد جسمي نظير پا درد، آبريزش بيني، دردهاي شديد استخواني، بي قراري ، دل پيچه و ... مي شود. وابستگي رواني، ميل به تكرار تجربه احساس رضايت ناشي از سوء‌مصرف مواد است. به بيان ديگر،‌فرد با مصرف مادة مخدر، احساس رضايت را تجربه مي‌نمايد. اين احساس رضايت و خشنودي،‌ ميل به تجربه مجدد آن ماده را در ذهن برمي‌انگيزد كه خود باعث تكرار مصرف مي‌شود. در واقع اين حالت ميل، گونه‌اي از شرطي شدن است؛ به طوري كه فرد عملاً با مصرف آن ماده در موقع ناراحتي، آن را تجربه مي‌كند. در اين نوع وابستگي، مصرف كننده علاوه بر مادة مصرفي، ‌به شرايطي محيطي و آدابي كه ويژة افراد مزبور است نيز وابسته مي‌شود. پديدة تحمل،‌ سازگاري انسان با مادة مصرفي است و نشانة آن تخفيف و كاهش واكنشهاي جسمي، نسبت به مصرف مداوم مقدار معيني از يك ماده است. در نتيجه اگر مصرف كننده بخواهد همان حالات را تجربه كند، بايد مقدار بيشتري از آن ماده را مصرف كند(استوار، زهره.1389). 5-2- بحث و نتیجه گیری در این قسمت سه تیپ شخصیتی(برونگرا ، گشوده به تجربه و وظیفه شناس) با توجه به سه سطح ماده ی وابستگی آور(سیگار یا نیکوتین از جدول مواد محرک با وابستگی کم، الکل از خانواده ی کند ساز ها و تسبیح از خانواده ی آمفتامین ها و مواد مخدر جدید، صنعتی- آزمایشگاهی) مورد مطالعه قرار گرفته است. با توجه به نتایج بدست آمده از قسمت آمار توصیفی مشاهده می شود که: تیپ شخصیتی گشوده به تجربه در دختران و پسران دانشجو به یک اندازه به سمت و سوی تجربیات جدید، شناخت، و استفاده از خود گرایش و میل نشان می دهند، دختران و پسران برون گرا نیز بعد از گشوده به تجربه ها از این قائده مستثنی نبوده و به علت ساختار وجودی، کاراکتر و مزاج به در ردیف دوم قرار می گیرند؛ وظیفه شناسان از کمترین میزان میانگین بهره برده و به علت مرزها، حدود و ثغوری که برای خود در نظر می گیرند واریانس پایین تری را تبیین می کنند. با توجه به قسمت آمار استنباطی و فرضیه های آماری پژوهش حاضر می توان مشاهده کرد که: فرضیه 1: بین تیپ شخصیت گشوده به تجربه و گرایش نسبت به مواد زنان و مردان دانشجو دانشگاه پیام نور واحد تهران- جنوب تفاوت وجود دارد. واریانس ها همگن؛ اثر تعامل بین جنسیت و گرایش و شناخت مواد معنا دار بدست نیامد بدین معنی که اثر اصلی شناخت مواد , F (2 ,64 ) =2.645 , P = 0.079 از نظر آماری معنادار نبوده و بنابراین تیپ شخصیت گشوده به تجربه و شناخت هر 3 نوع مواد(الکل، سیگار و تسبیح) در بین زنان و مردان دانشجو دانشگاه پیام نور واحد تهران- جنوب تفاوت وجود ندارد به عبارتی شناخت آنها از این 3 ماده یکسان است. یعنی همان طور که مردان این سه ماده را می شناسند زنان نیز نسبت به آنها شناخت و گرایش دارند. به استناد و تبیین پژوهش های صورت گرفته در این حیطه، می توان به تعدادی از آنها اشاره کرد: - امينيان ،اعظم,سيدميرزايي، سيدمحمد،(1389)؛ مزيناني، ربابه.(1390)؛ فریدمن و همکاران(2005) رابطه مثبت ومتقابلی بین مشکلات موجود بین اعضای خانواده و اعتیاد فرزندان؛ قويدل ، نوشين؛ صمدي، مريم؛ خرمن بيز، اميرحسين؛ اسدي ، علي؛ فيضي ، عليرضا؛ احمدي ، رقيه؛ عابديني ،مجتبي؛ حسيني، فاطمه (1391)؛ توكلي زاده، جهان شير؛ مشكي، مهدي؛مقيميان، مريم (1391)؛ جعفري، فرهاد,دواتي،علي,حاجي زماني اكرم,رضايي پور، ناصر،(1385)؛ لافام و همکاران(2005) میزان شیوع اختلالات روانی را در رانندگان متخلف مصرف کننده ی الکل؛ اورنگ، جمیله(1390). پژوهشی در باب اعتیاد؛ باباخانيان، مسعود,اقليما، مصطفي,راهبف غنچه.(1390). بررسي مقدماتي اختلالات عملکرد جنسي مردان مبتلا به سوء مصرف مواد افيوني تحت درمان نگهدارنده متادون؛ صولتی دهکردی، سید کمال؛ عابدین زاده؛ نیک فرجام، مسعود؛ دریس، فاطمه(1383).بررسی رابطه سوء مصرف و وابستگی به مواد مخدر با اختلال های روانی اعضا خانواده؛ برییر و رانتس(2005) آزار عاطفی با عزت نفس کم، آزار جنسی و جسمانی، پرخاشگری با سوء مصرف مواد مخدر در بزرگسالی ؛ محمد خانی، شهرام(1390). شيوع مصرف سيگار، مشروبات الکلي و مواد روان گردان در نوجوانان ايراني؛ بوتوین، ژلبرت(1381). پيشگيري از مصرف الكل، سيگار و ساير مواد از طريق آموزش مهارتهاي زندگي؛ کلدر و همکاران(2005) رابطه بین افسردگی و مصرف مواد مخدر؛ همسو و همراستات. فرضیه 2 : بین تیپ شخصیت برونگرا و گرایش نسبت به مواد زنان و مردان دانشجو دانشگاه پیام نور واحد تهران- جنوب تفاوت وجود دارد. واریانس ها همگن بدست آمده و نتایج تحلیل واریانس نشان داد که تفاوت معنا داری بین دختران و پسران در مورد گرایش به مصرف(سیگار، الکل و بسبیح) دیده نمی شود، بدین معنی که نمونه آماری پژوهش حاضر هر سه نوع ماده را به یک اندازه می شناسند و جنسیت در شناخت و گرایش آنها تاثیر ندارد؛ F (2 , 64 )=0.737 , P = 0.483.اثر اصلی جنسیت به لحاظ آماری معنادار نیست F (1 ,64 ) =2.006 , P = 0.162. نتایج جدول توکی برای تیپ شخصیت برونگرا حکایت از این دارد که: زنان و مردان برون گرای دانشجوی دانشگاه پیام نور واحد جنوب به شناخت و مصرف الکل بیشتر تمایل نشان می دهند تا سیگار و تسبیح که از نوع مواد مخدر جدید و آزمایشگاهی است،البته تمام این ها می توانند معلول علت های خاصی باشد، مصرف مشروبات الکلی به مراسم دوستانه و میهمانی ها ختم می شود و به نظر نمی رسد که در فرهنگ ایرانی و اسلامی تمایلی به استفاده ی مدام دیده شود، سیگار به خاطر بوی بد و عوارضی بسیار زیادی که دارد شاید کمتر مورد توجه قرار گیرد(البته پژوهش های زیادی مصرف بالای سیگار را گزارش کرده است، اما در این نمونه آماری همسویی نداشته است)؛ تسبیح از خانواده ی مواد مخدر جدید و آمفتامین ها به علت اعتیاد آوری شدید و عوارض وحشتناک نیز در این نمونه آماری نه مورد توجه است نه گرایش و نه استفاده. با توجه به این که الکل ها بیشتر در منازل تهیه می شود باید به به مسمومیت با "متانول" هشدار داد؛ از آنجایی که بخشی از الکل‌های مصرفی در منازل تولید می‌شوند و از آنجا که این موارد به صورت غیربهداشتی تهیه می‌شوند، به جای "اتانول"، "متانول" تولید می‌شود که می‌تواند کشنده باشد. اگر شدت مسمومیت با "متانول" کم باشد به کوری منجر می‌شود و درصورت شدت داشتن مسمومیت، مصرف این ماده به مرگ فرد می‌انجامد. به استناد و تبیین پژوهش های صورت گرفته در این حیطه، می توان به تعدادی از آنها اشاره کرد: بیدرمان و همکاران(2001) بازداری رفتاری در کودکان و رابطه آن با اعتیاد دارویی و الکل در والدین؛ علايي خرايمف رقيه؛كديور، پروين؛محمدخاني، شهرام؛صرامي، غلامرضا؛علايي خرايم، سارا(1390)؛ صدیق سروستانی، رحمت ا...(1389)؛ جلیان جی فرانسیس – آیزن (2010)، زنان مصرف کننده مواد، اختلالات جنسی، اختلالات شخصیتی در صورت متاهل بودن، زندگی زناشویی از هم پاشیده ؛ سعیدی، وجیهه(1389). آثار سوء مصرف مواد مخدر در خانواده؛ حجازي، آريا؛ تيمچه حريري، عليرضا؛ وحدتي ،ناصر(1387). مقايسه كارآيي الكل سنج تنفسي با روش گازكروماتوگرافي در مظنونين به شرب خمر در پزشكي قانوني خراسان؛ باباخانيان، مسعود,اقليما، مصطفي,راهبف غنچه.(1390). بررسي مقدماتي اختلالات عملکرد جنسي مردان مبتلا به سوء مصرف مواد افيوني تحت درمان نگهدارنده متادون؛ روشن پژوه، محسن,طافي، الهام,خدايي اردكاني محمدرضا,رضايي، اميد .(1389). تاثير درمان نگهدارنده با متادون بر عملکرد جنسي زنان وابسته به مواد افيوني؛ عزیزی، جلیل(1387). فقر اقتصادي و سوء مصرف مواد مخدر و مشروبات الكلي در بين جوانان شهر تهران و شميرانات؛ همسو و همراستاست. فرضیه 3 : بین تیپ شخصیت وظیفه شناس و گرایش نسبت به مواد زنان و مردان دانشجو دانشگاه پیام نور واحد تهران- جنوب تفاوت وجود دارد. واریانس ها همگن و نتایج جدول تحلیل واریانس بین دو گروهی نشان داد که بین جنسیت مونث و مذکر بودن در گرایش و شناخت مواد مخدر رابطه معنا داری وجود ندارد، بدین معنی که دیگر جنسیت فاکتوری برای دوری و نزدیکی از تجربیات جدید، رفتارهای پرخطر، مصرف مواد در حال حاضر نیست. نتایج جدول توکی نشان می دهد که در نمونه آماری حال حاضر زنان و مردان دانشجو تهران جنوب در تیپ شخصیتی وظیفه شناس نیز الکل را بیشتر سیگار و تسبیح شناخته و گرایش به مصرف آن نشان می دهند و سیگار و تسبیح را در یک گروه دسته بندی و گرایش نشان می دهند. به استناد و تبیین پژوهش های صورت گرفته در این حیطه، می توان به تعدادی از آنها اشاره کرد: محمدی، نجیمه(1389). بررسی روان گردانها و پیامدهای آن؛ قدسي، حسن؛مختاري لاكه ،نسرين؛ اسيري، شهلا؛كاظم نژادليلي، احسان(1391)؛ مولوي، پرويز,صادقي،موحد فريبا,ابوالحسن زاده مسلم,مشعوفي، مهرناز,محمدنيا، حسين,ديلمي، پروانه,عرب، روح اله.(1378)؛ عبدلطيف ،علي؛مرادي،سمانه هوشيار،مرتضي، مدرس غروي،(1389)؛ حبيبي، مجتبي؛ بشارت، محمدعلي؛فررردر، لورا (1390). مطالعه پيرامون شاخص هاي پيشگيري از مصرف سيگار و اثر عوامل خطرساز فردي، خانوادگي و همسالان در مصرف سيگار نوجوانان؛ سراج زاده، سید حسین(1376). عوامل اجتماعي موثر بر هدف ترياك و مشروبات الكلي در بين دانشجويان ؛ عماري، حسن,شريفي، حسن پاشا,هاشميان كيانوش,ميرزماني، محمود،(1390). بررسي تاثير برنامه پيشگيري از اعتياد «شادي» بر رفتارهاي پرخطر (اختلال سلوک و اختلال رفتار مقابله اي) نوجوانان در معرض خطر مصرف مواد مخدر؛ عطار ،حميدرضا؛ افخم ابراهيمي، عزيزه؛ نصراصفهاني، مهدي (1383). مصرف الكل در بيماران بستري در بيمارستان حضرت رسول اكرم (ص)؛ همسو و همراستاست. بر اساس نظریه کولینگر، مصرف مواد ممکن است با سیستمهایی از مغز در ارتباط باشد(مرتبط با سطح نسب انتقال دهنده های عصبی منوآمین)و احتمال مصرف اولیه با بدیع طلبی بالا + اجتناب از آسیب پایین + وابستگی به پاداش کم، ارتباط داشته باشد. بر اساس نظریه شناختی و عاطفی که می تواند بی رابطه با موضوع پژوهش حاضر نیز نباشد، تمایل و گرایش به مصرف مواد می تواند با انتظارات و برداشتهای او درباره مواد مخدر است. همچنین سایر عوامل نظیر صفات شخصیتی فرد یا ارتباط با همسالانی که مواد مصرف میکنند آثار خود را بر شناختها ارزیابی ها و تصمیمهای وی درباره مواد به جای میگذارد در ارتباط باشد. نظریه رفتار طرح ریزی شده: طبق این نظریه در رفتار فرد 3 عامل موثر است. یعنی علاوه بر نگرشها و هنجارها عامل سومی تحت عنوان کنترل رفتار ادراک شده یا به تعبیر بندورا خودکار آمدی و در دیدگاه راتر منبع کنترل از اهمیت به سزایی برخوردار است(این نظریه نیز بی ارتباط با موضوع مورد پژوهش نیست). نظریه های رفتاری که زمينه هاي تقويت مثبت و اثرات نامطلوب بعضي از مواد در درجه اول اهميت قرار دارند به طوري كه در بيشتر موارد سوء مصرف با تجربه مثبت پس از نخستين بار مصرف كه به عنوان يك تقويت كننده براي رفتار مواد طلبانه عمل مي كند تداوم مي يابد(در این ارتباط اولین مصرف همیشه تقویت کننده ای برای تکرار تجربه پیشین است).نظریه گروه دوستان که در محیط های دوستانه، فرهنگی، دانشجویی به وفور یافت می شود. نظریه هایی که به ویژگی های افراد تأکید دارند را نیز می توان مد نظر گرفت بدین صورت که، در این نظریه هم بر عوامل و ویژگی های اجتماعی نوجوان (همسالان، محله و خانواده) و هم ویژگی های فردی نوجوان (عزت نفس، مهارت های مقابله ای) تأکید دارند. این روزها از گوشه وکنار ایران زمین از وزارت بهداشت تا سازمان مبارزه با مواد مخدر، مسئولین ذیربط به گوش می رسد که نگرش جوانان ایرانی تغییر یافته و یا گرایش به مصرف الکل در آنان به مرز هشدار رسیده است، برای مبارزه و یا جلوگیری از مصرف مواد اعتیاد آور از هر نوع شاخه ای باید به تعداد افراد راه و روش رفته و نرفته طراحی و استفاده کرد، استفاده از روش های نوین پیشگیری جهانی گرفته تا درمان و بنا به مناسبت های اسلامی ایرانی کشورمان، فرهنگ جاری و حاکم بر کشور، و با توجه به بومی سازی و بومی نگاه کردن به این پدیده و افراد به پیشگیری و مبارزه با آن شتافت. به تعدادی از هشدارهای ارائه شده توجه شود: مدیرکل دفتر سلامت اجتماعی، اعتیاد و روان وزارت بهداشت نسبت به گسترش مصرف الکل بویژه در میان جوانان هشدار داد. دکتر عباسعلی ناصحی گسترش خدمات پیشگیری از مصرف الکل را از اولویت‌های امسال دفتر سلامت اجتماعی، اعتیاد و روان وزارت بهداشت خواند. در انواع و اقسام سایت های خبری و صاحب رسانه به گوش می رسد که مصرف الکل در بین جوانان ایرانی درصد بالایی را در بر می گیرد و .... بنابراین با این حال که در نمونه آماری حال حاضر با توجه به این موضوع که در بین دختران و پسران دانشگاه تمایل به استفاده از مواد مخدر و سیگار بسیار پایین و یا بی تمایل نشان داده می شود اما نگاهی تازه به مقوله ی مشروبات الکلی داشته و آن را نشانه گذاری می کنند. به جاست که با عنایت به اصل سرمایه های ملی، ذخائر جامعه و داشتن اجتماعی سالم تر، کلاس های آموزشی را برای آشنایی هر چه بیشتر جوانان دانشجو با مقوله ی اعتیاد، مواد مخدر داشته و مسیرهای دادن پاسخ های منفی را به آنان، خودکنترلی، بالابردن عزت نفس، مسیرهای بهتر یادگیری دروس برای جلوگیری از مصرف موادی که میزان خواب آن ها را کاهش می دهد تا زمان بیشتری را به درس خواند بگذرانند را ببندند. 5-3- محدودیت های پژوهشی هر تحقيق و پژوهشي اگر چه ماهيتاً بدنبال ارتباط بين عوامل و ميزان تأثير آن مي باشد به هر حال در بطن خود يك سري محدوديتهايي را خواهد داشت اين محدوديتها ممكن است بر سر راه تحقيق ظاهر شوند و امر تحقيق را دچار مشكلاتي نمايند و تعمیم نتایج را با دشواری مواجه کنند. اين پژوهش مانند همه ‌پژوهش‌هاي ديگردر حوزه علوم انساني، با محدوديت‌هايي مواجه بوده است. 1- با توجه به موضوع مورد پژوهش و مقوله ی اعتیاد، جامعه آماری و نمونه آماری پژوهش حاضر(دانشجویان دانشگاه پیام نور واحد جنوب)، تمایلی به پاسخگویی و یا دادن اطلاعات روشن و واضح نداشته و از سوی آنان همکاری کمرنگی صورت گرفت. 2- در این مجال با سانسورها و کمبود اطلاعات و رفرنس ها ، نداشتن و ندادن آمارهای دقیق از سوی کسانی که شاید، میبایستی کمکی می داشتند دست پژوهشگر را کوتاه و کار پژوهش را با مشکلات بسیاری روبرو می ساخت. 3- دسترسی نداشتن به منابع دقیق و تازه جهانی از طریق اینترنت به علت سانسور ها و فیلتر های صورت گرفته هر پژوهشگری را در تنگنای اطلاعاتی قرار می دهد. 4- سعي شود پژوهش مشابهی تحت شرایط مناسب تر و اعمال کنترل بر روي متغير هاي تاثير گذار اجرا شود. 5- محدود بودن نمونه به یک دانشگاه که می توانست، پژوهش مشابهی بر روی نمونه ای با حجم بیشتر و دخیل بودن دانشگاه های دیگر ،انجام گیرد. 6- محدود بودن به تهران و بسیاری باید ها و نباید های موجود. 7- محدودیت زمانی - محدودیت مکانی 8- امکان نبود مصاحبه و مشاهده ی میدانی 9- محدود بودن نمونه آماری که البته اگر نمونه بزرگ تر می بود نیاز به همکاری ارگان ها و نهاد های دولتی و نیمه دولتی و یا کمک خصوصی ها می شد هر کدام به جا و به نوبه ی خود 10- عدم امکان کنترل متغیر های مزاحم می تواند در نتایج اثرات مستقیم ،قوی و پر رنگی داشته باشد. 5-4- پیشنهادات پژوهشی گزارش هر پژوهشی به اميد ادامه يافتن راه تحقيق و پژوهش در مورد آن موضوع نگارش و به جامعه پژوهشگران ارائه مي شود بنابر اين لازمه هر گزارش پيشنهاداتي است كه راه را براي پژوهش هاي آتي هموار سازد. اين پژوهش نیز از این امر مستثنی نبوده و پيشنهاداتي به شرح زير ارائه مي شود - با توجه به این موضوع که، با دقت و تیز بینی می توان ردپای هجمه های وسیع تهاجم فرهنگی، سیاسی دشمنان را در اعتیاد نیز مشاهده کرد، باید دانست که در محیط های دانشگاهی مسئولیت حفاظت از نسل جوان در برابر تهاجمات مختلف بر عهده جامعه دانشگاهی و فرهنگی است. - با توجه به این موضوع که، پویایی و نیروی تلاش و کوشش در جوانان به عنوان سرنوشت سازان جامعه،  را نمی توان کتمان کرد، تا دغدغه مخاطره انگیز را یادآور شویم چراکه اعتیاد به مواد مخدر باعث تباه شدن مغزهای فعال جوانان یک ملت شده و در صورت حذف یا کاهش انرژی این قشر ، پویایی جامعه دچار نقصان می شود. - اساتید دانشگاه و مشاورین مدارس کمترین ریسک ابتلا به سوء مصرف مواد را دارند، قشر دانشگاهی و مشاورین مدارس به دلیل تعامل نزدیک با دانشجویان و جوانان این مرز و بوم در نوک پیکان این مبارزه قرار داشته و می توانند با همفکری و روشنگری راه گشای راه قشر دانشجو باشند. - می بینیم که مواد مخدر صنعتی در داخل کشور نیز قابل ساخت می باشد، که این موضوع دسترسی آسان و هزینه تولید پایین آن، مبارزه با شیوع مواد مخدر را با مشکل مواجه و راه های پخش و جلب مشتری مداری را به طرق مختلف هموار ساخته است. - مشاهده می شود که نزدیک به ۲ میلیون نفر امروز با این موضوع مواجه هستند و از آسیب‌های ابتلا به آن رنج می‌برند. پس با توجه به بومی سازی، بومی درمانی، بومی پیشگیری کردن و راه و روش های نشات گرفته از همان فرهنگ می توان گام های مثبتی برای نجات انسان ها برداشت حتی اگر پیشگیری از ابتلای یک نفر و یا نجات حتی یک نفر باشد. - با دیدی مسئولانه می توان به این نتیجه رسید که با استفاده از روش های نوین پیشگیری از تمایل، نگرش، استفاده از مواد، یا راه های نجات آن ها با توسل به منابع به روز جهانی ، می توان منابع را بر حسب فرهنگ جاری و ساری در ایران به کار بست، علم و فن آوری جدید = به کار بستن به سبک و سیاق بومی سازی - با اشاره به اینکه مراکز آموزشی در ایران جزو پاک ترین مراکز آموزشی در دنیا محصوب می‌شود، باید خاطر نشان کرد که این وضعیت نباید باعث شود که در مسیر مقابله با سوء مصرف مواد مخدر حرکت نکنیم. ما باید با آموزش لازم، جامعه و به خصوص قشر دانشگاهی را آگاه کنیم. - پیشنهاداتی برای جامعه زنان و مردان وابسته به مواد مخدر(الکل،مواد محرک، مواد تند و کند کننده): - موضوع اعتیاد در زنان یکی از مباحث جدی در کلیه ی سطوح علمی – تخصصی و نیز ملی و بین المللی است. اعتیاد در بین زنان از چند جنبه باید مورد توجه قرار بگیرد :  - آستانه ی تحمل زنان نسبت به اغلب مواد پایین تر از مردان است. برای مثال در مورد واکنش به الکل ، زنان تأثیرات شدید تری را نشان می دهند ، زیرا : - وزن زنان کمتر از مردان است. - الکل در زنان سریع تر از مردان به مغز می رسد. -  همچنین زنان در مقایسه با مردان نسبت به الکل تأثیر پذیرترند زیرا در معده ی آنان آنزیم کمتری نسبت به مردان برای تجزیه ی الکل وجود دارد. بنابراین، الکل دست نخورده تر به دستگاه گردش خون و مغز زنان می رسد. تقریبا چنین است که گویی الکل به درون تزریق شده باشد. - نکته ی قابل توجه این که ، در مورد شروع و ظهور الکلیسم در بین زنان و مردان نیز تفاوت وجود دارد ، مردان معمولا در اواخر نوجوانی یا در خلال دهه ی بیست سالگی الکلیسم را نشان می دهند و به ندرت پس از چهل و پنج سالگی می گسار می شوند. اما زنان در سنی بالاتر از مردان این پدیده را نشان می دهند. -  از آنجا که بسیاری از زنانی که مصرف کننده مواد هستند در سنین باروری قرار دارند، اثرات این مواد بر روی جنین در حال رشد مسئله ای جدی به شمار می آید. تحقیقات نشان داده است که کودکان مادران معتاد ، قبل از تولد به همان ماده ای که مادر معتاد است ، اعتیاد دارند. - ارائه ی خدمات بهداشتی ویژه ی زنان مصرف کننده ی مواد در کشورهای در حال توسعه یا وجود ندارد و یا محدود است. پس بهتر که به این مقوله نیز اهمیت بیشتری داده شود.  - جهت شروع درمان زنانی که دارای فرزند هستند ، یکی از دغدغه های جدی آنها مراقبت از فرزندان در حین دوره ی درمان است،نداشتن محلی مناسب برای نگهدار فرزندانشان نگرانی های مضاعفی را برای این مادران دردمند و ناچار بوجود می آورد که برای رفع آن باید کوشید.  - احساس گناه و شرمساری در حین درمان و اساسا برای شروع درمان ، در بین زنان به مراتب بیشتر از مردان است. به نظر می آید این موضوع انعکاسی از باورهای فرهنگی باشد که اعتیاد در مردان بیشتر پذیرفته می شود.  - بخش عمده ای از زنان توسط همسرشان معتاد شده اند . علت این فرایند به نظر می آید به این شرح باشد - جلوگیری از نصایح و سرزنش های همسر. - جلوگیری از متارکه و جدایی همسر. - داشتن شریک و همدم برای مواقع مصرف مواد و حالات نشئگی. - معتاد به علت علاقه به همسرش دوست دارد تا لذت نشئگی را نیز همسرش تجربه کند. به اصطلاح در این لذت با او شریک شود.  - زنان غالبا در توزیع مواد مخدر شرکت کرده و گاه از کودکان در این راه استفاده می کنند. - زنان برای درمان مشکلات مالی بیشتری را دارند و سرخوردگی های روانی بیشتری را تجربه می کنند. - زنان معتاد در مقایسه با مردان معتاد ، بیشتر مورد سرزنش قرار می گیرند و به همین دلیل به سرکشی از قوانین اجتماعی و جدایی از جمع گرایش دارند و در آنان نوعی خود ارزشی منفی وجود دارد. مطابق دلایل بالا، اگرچه اعتیاد در پدر و مادر هر دو سبب متلاشی شدن فضای گرم خانواده است، اما اعتیاد زنان و مادر به مراتب آسیب بیشتری را به خانواده و جامعه وارد می کند. پس نیاز است که نسبت به مقوله ی اعتیاد زنان و قبل از آن آگاهی دادن به زنان در رسانه های گروهی کارهای دقیق تر و شفاف سازی صورت بگیرد. - بهتر آن که پژوهشی با قرار گرفتن همسران زنان معتاد نیز بصورت دو گروه صورت بگیرد، تا مشکلات ملموس تر باشد. منابع فارسی - امينيان ،اعظم,سيدميرزايي، سيدمحمد،(1389)، بررسي جامعه شناختي فاكتورهاي زمينه ساز خانواده و مدرسه در گرايش دختران نوجوان به کژرفتاري جنسي و اعتياد به مواد مخدر. - اورنگ، جمیله(1390). پژوهشی در باب اعتیاد. پایان نامه کارشناسی ارشد. تهران. - افسوسی، زیبا(1389). بررسی علل اعتیاد جوانان. پایان نامه کارشناسی ارشد. تهران. - اسلام دوست، ثریا(1391). اعتیاد سبب شناسی و درمان - ارکانی، ابراهیم(1389). روانشناسی عمومی - باباخانيان، مسعود,اقليما، مصطفي,راهبف غنچه.(1390). بررسي مقدماتي اختلالات عملکرد جنسي مردان مبتلا به سوء مصرف مواد افيوني تحت درمان نگهدارنده متادون.کارشناسی ارشد. تهران. - باباخانيان ؛ مسعوده، مصطفي، اقليما ؛غنچه، راهب؛ (1389)، بررسي مقدماتي اختلالات عملكرد جنسي مردان مبتلا به سوءمصرف مواد افيوني تحت درمان نگهدارنده متادون.کارشناسی ارشد. تهران. - بوتوین، ژلبرت(1381). پيشگيري از مصرف الكل، سيگار و ساير مواد از طريق آموزش ممهارتهاي زندگي: نظريه، روشها و يافته اي تجربي. - توكلي زاده، جهان شير؛ مشكي، مهدي؛مقيميان، مريم (1391). بررسي شيوع مصرف سيگار و ارتباط آن با عزت نفس در دانشجويان دانشگاه آزاد اسلامي گناباد . گناباد، حاشيه جاده آسيايي، دانشگاه علوم پزشکي، مرکز تحقيقات توسعه اجتماعي و ارتقاي سلامت. 98 : پژوهش و سلامت بهار و تابستان 1391; 2(1):19-25. - تیسون، مری؛ اعتیاد؛ ترجمه منیژه صادقی(1384). - جعفري، فرهاد,دواتي،علي,حاجي زماني اكرم,رضايي پور، ناصر،(1385). بررسي شيوع استعمال مواد اعتيادآور در دختران دانشجو.کارشناسی ارشد. تهران. - حبيبي، مجتبي؛ بشارت، محمدعلي؛فررردر، لورا (1390). مطالعه پيرامون شاخص هاي پيشگيري از مصرف سيگار و اثر عوامل خطرساز فردي، خانوادگي و همسالان در مصرف سيگار نوجوانان: در دانش آموزان مقطع متوسطه مصرف کننده و غير مصرف کننده سيگار . پژوهشكده خانواده، دانشگاه شهيد بهشتي، تهران، ايران. 101 : پژوهش هاي روان شناسي اجتماعي زمستان 1390; 1(4):19-44. - حجازي، آريا؛ تيمچه حريري، عليرضا؛ وحدتي ،ناصر(1387). مقايسه كارآيي الكل سنج تنفسي با روش گازكروماتوگرافي در مظنونين به شرب خمر در پزشكي قانوني خراسان - سراج زاده، سید حسین(1376). عوامل اجتماعي موثر بر هدف ترياك و مشروبات الكلي در بين دانشجويان -روشن پژوه، محسن,طافي، الهام,خدايي اردكاني محمدرضا,رضايي، اميد .(1389). تاثير درمان نگهدارنده با متادون بر عملکرد جنسي زنان وابسته به مواد افيوني (چكيده دهمين همايش پياپي ساليانه انجمن علمي روانپزشكان ايران. کارشناسی ارشد. تهران. - سعیدی، وجیهه(1389). آثار سوء مصرف مواد مخدر در خانواده. پایان نامه کارشناسی ارشد. تهران. - کاپلان سادوک(2000). - طارمیان، فرهاد(1390). زندگی سالم بدور از مواد مخدر. - صولتی دهکردی، سید کمال؛ عابدین زاده؛ نیک فرجام، مسعود؛ دریس، فاطمه(1383).بررسی رابطه سوء مصرف و وابستگی به مواد مخدر با اختلال های روانی اعضا خانواده. دانشگاه علوم پزشکی شهر کرد/ دوره ششم، شماره 2/8-1. شهر کرد. - صدیق سروستانی، رحمت ا...(1389). آسیب شناسی اجتماعی - عماري، حسن,شريفي، حسن پاشا,هاشميان كيانوش,ميرزماني، محمود،(1390). بررسي تاثير برنامه پيشگيري از اعتياد «شادي» بر رفتارهاي پرخطر (اختلال سلوک و اختلال رفتار مقابله اي) نوجوانان در معرض خطر مصرف مواد مخدر. - عطار ،حميدرضا؛ افخم ابراهيمي، عزيزه؛ نصراصفهاني، مهدي (1383). مصرف الكل در بيماران بستري در بيمارستان حضرت رسول اكرم (ص) . ايلام، بيمارستان امام خميني، بخش روانپزشکي. مصرف الکل : مجله روانپزشكي و روانشناسي باليني ايران (انديشه و رفتار) تابستان و پاييز 1383; 10(2-1 (پياپي 38-37)):122-129ایلام. - عزیزی، جلیل(1387). فقر اقتصادي و سوء مصرف مواد مخدر و مشروبات الكلي در بين جوانان شهر تهران و شميرانات. دانشگاه شهيد بهشتي. پایان نامه کارشناسی ارشد. 174 : رفاه اجتماعي; 7(29):67-86. تهران. - علايي خرايمف رقيه؛كديور، پروين؛محمدخاني، شهرام؛صرامي، غلامرضا؛علايي خرايم، سارا(1390). ميزان شيوع مصرف سيگار، قليان، مشروبات الکلي و مواد مخدر و محرک در ميان دانش آموزان دبيرستاني. دانشگاه تربيت معلم تهران. 97 : اعتياد پژوهي تابستان 1390; 5(18):99-114. - عبدلطيف ،علي؛مرادي،سمانه هوشيار،مرتضي، مدرس غروي،(1389)، مقايسه ي فعاليت سيستم هاي مغزي رفتاري و سلامت روان در افراد معتاد وابسته به مواد مخدر و افراد بهنجار. - مولوي، پرويز,صادقي،موحد فريبا,ابوالحسن زاده مسلم,مشعوفي، مهرناز,محمدنيا، حسين,ديلمي، پروانه,عرب، روح اله.(1378)، بررسي اختلالات شخصيتي در ميان زنان داراي اختلال سوء مصرف مواد مخدر مراجعه کننده به مرکز مرجع ترک اعتياد استان اردبيل در سال 1387. - قويدل ، نوشين؛ صمدي، مريم؛ خرمن بيز، اميرحسين؛ اسدي ، علي؛ فيضي ، عليرضا؛ احمدي ، رقيه؛ عابديني ،مجتبي؛ حسيني، فاطمه (1391). بررسي شيوع مصرف مواد (سيگار، مواد مخدر، الكل، مواد روان گردان) و عوامل مرتبط با آن در دانش آموزان سوم دبيرستان شهرستان نظرآباد، از بهمن 86 لغايت تير 87 . دانشگاه علوم پزشكي رفسنجان، رفسنجان، ايران. 238 : علوم پزشكي رازي (مجله دانشگاه علوم پزشكي ايران) تير 1391; 19(97):28-36. رفسنجان. فاتحی ، مهناز(1375). ارقام و حقايقي درباره سيگار ، الكل و مواد مخدر. - قدسي، حسن؛مختاري لاكه ،نسرين؛ اسيري، شهلا؛كاظم نژادليلي، احسان(1391). شيوع مصرف سيگار و عوامل مرتبط با آن در دانشجويان پسر دانشگاه علوم پزشکي گيلان. رشت، دانشکده پرستاري و مامايي شهيد بهشتي. 102 : پرستاري و مامايي جامع نگر (دو فصل نامه دانشكده هاي پرستاري و مامايي استان گيلان) بهار و تابستان 1391; 22(1 (پي در پي 67)):38-43. - محمد خانی، شهرام(1390). شيوع مصرف سيگار، مشروبات الکلي و مواد روان گردان در نوجوانان ايراني. دانشگاه تربیت معلم گروه روانشناسی. مجله دانشگاه علوم پزشكي كرمان زمستان 1390; 19(1):32-48. کرمانشاه. - مرتضوی، علی(1382). قاچاق مواد مخدر بین الملل - مرادی،شیوا(1385). مقاله اعتیاد – مددکار اجتماعی - محمدی، نجیمه(1389). بررسی روان گردانها و پیامدهای آن. پایان نامه کارشناسی ارشد. تهران. - مزيناني، ربابه.(1390)، زنان و اعتياد (چكيده دهمين همايش پياپي ساليانه انجمن علمي روانپزشكان ايران) .دانشگاه علوم بهزيستي و توانبخشي. - ستاد مبارزه با مواد مخدر ( www.dchq.ir) - انجمن معتادان گمنام( www.nairan.org) - مرکز ملی مطالعات اعتیاد (incas.tums.ac.ir) - سایت اعتیادایران (www.iranaddiction.com) - اداره پیشگیری و درمان سوء مصرف مواد (www.sapto.hbi.ir) - همشهری آنلاین (www.hamshahri.htm) - آسیب شناسی اجتماعی(www.socialpathologi90.com) منابع لاتین - Barnard CP.Alchohism and sex abuse in the family: incest and marital srte.special issue: aggression, family voilnce and chemical de[endency. Jornal of Cherical Dependency Treatment ,3(1):131-44-1989. - Biederman J: Hirshfeld H: Becker DR,: Rosen Baum JF,: et al. lack of association between [arental alcohol or drug addiction and behavioral inhibition in children.Am J psychiatry,158(10): 1731-3,2001. - Briere J: Runts M. Differntial adult sym[thomatology associated with 3 typees of child abuse history. Child abuse negl,14(3):357-64,2005. - Kaplan HI. Sadochk BJ.Mood disorders. In Kaplan HI: Sodock BJ.comprhensive textvook of psychiatry: from wilaiams & Willkins.Baltimore:USA,16:108,2000 - Kelder SH.: Murray NG. orinas P, Prokhorov A,: et al.Depreeion and substance use in minority middle school student .Am J public Health,91(5):461-6.2005 ضمائم پرسشنامه ی پنج عامل شخصیت نئو فرم کوتاه 60 ماده ای - پرسشنامه پنج عاملی نئو هر کدام از عبارت های زیر را با دقت بخوانید. بعد بروید سراغ پاسخ نامه و مثل روزی که کنکور داده اید زیر گزینه های های " کاملا موافق/ موافق/ بی تفاوت/ کاملا مخالف و مخالف" علامت بزنید. می توانید برای راحت تر بودن نمره گذاری دور عدد یک رقمی مورد نظرتان زیر گزینه ها دایره بکشید. کاملا موافقموافقبی تفاوتمخالفکاملا مخالف 1.من آدم نگرانی هستم 2.من دوست دارم همیشه آدم های زیادی دور و برم باشند 3.من دوست ندارم وقتم را با خیالبافی هدر بدهم 4.من سعی می کنم با دیگران خوش رفتار و مودب باشم 5.من چیزهای خودم را مرتب و پاکیزه نگه می دارم 6.من اغلب خودم را کمتر از دیگران حس می کنم 7.من لبخند زدن به دیگران و بیرون رفتن با انها را کار آسانی می دانم 8.من وقتی روش درست انجام یک کار را پیدا کنم به همان می چسبم و ادامه می دهم 9.من اغلب با اعضای خانواده بگو نگو دارم 10.من به خوبی می توانم طوری برنامه ریزی کنم که کارهایم به موقع انجام شوند 11.وقتی من زیر بار یک استرس بزرگ هستم بعضی مواقع احساس می کنم دارم از هم می پاشم 12.من خودم را لزوما آدم امیدواری نمی دانم 13.نگاه کردن به نظم حاکم بر طبیعت و زیبایی هنرها برای من بسیار جالب است 14.بعضی از مردم من را آدم خودخواهی می دانند 15.من در کارهایم خیلی با برنامه نیستم 16.من به ندرت احساس تنهایی و دل افسردگی می کنم 17.من واقعا از صحبت کردن با دیگران لذت می برم 18.من معتقدم که اگر به دانشجویان اجازه بدهند که به سخنرانی های بحث بر انگیز و متناقض گوش دهند، آن ها سردرگم و گمراه می شوند. 19.من بیشتر ترجیح می دهم که با دیگران همکاری کنم تا با آن ها رقابت کنم 20.من سعی می کنم وظایفی که بر عهده ام هست را با وجدان کار انجام دهم 21حس می کنم اغلب اوقات دچار تنش و وحشت زدگی هستم 22.من ترجيح مي دهم در جايي باشم که فعاليت وجود داشته باشد 23.خواندن یک شعر تاثیر ناچیزی بر من دارد یا این که اصلا تاثیری ندارد 24.معمولا من در مورد مقاصد دیگران بدگمان و عیبجو هستم 25.من دارای اهداف مشخصی هستم و برای این اهداف برنامه دارم 26.من بعضی وقت ها کاملا احساس بی ارزشی می کنم 27.من معمولا ترجیح می دهم کارها را به تنهایی انجام دهم 28.من معمولا غذاهای جدید و نا آشنا را امتحان می کنم 29.من عقیده دارم که اکثر مردم اگر به آن ها اجازه داده شود می خواهند از آدم امتیاز به دست آورند 30.من قبل از شروع هر کاری وقت زیادی را تلف می کنم 31.من به ندرت خودم را ترسو یا مضطرب می دانم 32.من اغلب احساس می کنم که پر از نیرو و انرژی هستم 33.من به ندرت متوجه می شوم که احساساتم در محیط های مختلف فرق می کند 34.بیشتر مردمانی را که می شناسم مرا دوست دارند 35.من برای دستیابی به اهداف خودم سخت تلاش می کنم 36.اغلب از نحوه برخورد دیگران با من عصبانی می شوم 37.من آدم بشاش و دارای روحیه بالایی هستم 38.من معتقدم که برای اخذ تصمیم درباره موضوعات اخلاقی باید به مقامات دینی خودمان اقتدا کنیم 39.بعضی از افراد فکر می کنند من آدم سرد و حسابگری هستم 40.وقتی به انجام کاری را متعهد می شوم مردم می توانند همیشه مطمئن باشند که کار را پیگیری می کنم 41.اغلب وقتی کارها طبق نقشه پیش نمی رود یا اشتباه از آب در می آید احساس دلسردی می کنم و می خواهم آن را نیمه تمام رها کنم 42.من آدم خوش بینی نیستم 43.گاهی وقتی که شعری می خوانم یا به یک اثر هنری نگاه می کنم یک حالت یاس یا موجی از برافروختگی را در خودم تجربه می کنم 44.من در رفتار و نظر خود آدم سخت و بی انعطافی هستم 45.گاهی آن قدری که خودم می خواهم، قابل اعتماد نیستم 46.من به ندرت افسرده یا غمگین می شوم 47.همه زندگی و کارهای من با سرعت طی مسی شوند 48.من علاقه ای به تامل و تفکر در مورد ماهیت جهان یا وضعیت انسان ندارم 49.اغلب سعی می کنم با فکر و با ملاحظه باشم 50.من آدم سازنده و مولدی هستم که همیشه کارها را به ثمر می رساند 51.من اغلب احساس درماندگی می کنم و میل دارم شخص دیگری را مسائلم را حل کند 52.من شخص بسیار فعالی هستم 53.من خیلی کنجکاوم 54.من اگر اشخاصی را دوست نداشته باشم از آن ها پنهان نمی کنم 55.به نظر نمی رسد هرگز بتوانم کارهای خود را نظم و ترتیب بدهم 56.بعضی وقت ها من طوری احساس خجالت می کنم که دلم می خواهد خودم را از دیگران پنهان کنم 57.من ترجیح می دهم راه خودم را بروم تا اینکه رهبر دیگران باشم 58.من اغلب از بازی کردن با نظریه ها و افکار انتزاعی لذت می برم 59.اگر نیاز باشد من حاضرم از افراد دیگر برای رسیدن به مقاصد خودم استفاده کنم 60.من سعی می کنم کارهایم در حد عالی باشد