سامانهٔ موقعیتیابی جهانی یا جیپیاس (به انگلیسی: Global Positioning System) (با نماد اختصاری GPS) منظومهای از ۲۴ ماهواره است که زمین را دور میزند و در هر مدار ۴ ماهواره قرار دارد. راکتهای کوچکی نیز ماهوارهها را در مسیر صحیح نگاه میدارد. به این ماهوارهها نوستار(NAVSTAR) نیز گفته میشود. جهت شناسایی موقعیت جغرافیایی آنها بین ۱۰ تا ۱۰۰ متر امکانپذیر میسازد. این ماهوارهها از محاسبات ریاضیسادهای برای پخش اطلاعات استفاده میکنند که به عنوان طول و عرض و ارتفاع جغرافیایی، توسط گیرندههای زمین ترجمه شدهاند.
سیستم جیپیاس بدون وابستگی به گیرندههای تلفن یا اینترنت عمل میکند، اگر چه با دسترسی به این منابع میتوان اطلاعات دریافتی از این سیستم موقعیتیابی را مناسب تر وکاربردی تر کرد. سیستم جیپیاس میتواند تواناییهای حیاتی در زمینه موقعیتیابی برای کاربراننظامی، مدنی یا کاربران عادی در سراسر جهان فراهم کند.
پروژه جیپیاس در سال ۱۹۷۳ و توسط ایالات متحده، برای غلبه بر محدودیتهای سیستمهای موقعیتیابی پیشین، شروع شد. وزارت دفاع آمریکا سیستمی را توسعه داد که به شکل پیش فرض ۲۴ ماهواره را به کار میبرد. طراحی و توسعه و پشتیبانی این سیستم بر عهده وزارت دفاع ایالات متحده است.
جیپیاس در تمام شرایط بهصورت ۲۴ ساعت در شبانهروز و در تمام دنیا قابل استفادهاست، و هیچگونه بهایی بابت این خدمات اخذ نمیشود. ماهوارههای جیپیاس، هر روز دو بار در یک مدار دقیق دور زمین میگردند و سیگنالهای حاوی اطلاعات را به زمین میفرستند.
سیستمهای مشابهی نیز وجود دارند که در حال استفاده یا طراحی هستند. سیستم روسی گلوناس مهمترین آنهاست که تقریباً همزمان با جیپیاس تکامل یافته اما از سال ۲۰۰۸ به بهرهبرداری کامل رسیدهاست. اتحادیه اروپا، هند و چین نیز هر یک سیستمهای مشابهی را در دست توسعه دارند.
اولین ماهواره جیپیاس در سال ۱۹۷۸ با موفقیت به فضا پرتاب شد. هدف اصلی و اولیه از طراحی جیپیاس، اهداف نظامی بوده، اما از سال ۱۹۸۰ به بعد برای استفادههای غیرنظامی نیز در دسترس قرار گرفت. این سیستم در سال ۱۹۹۵ و با تکمیل تعداد ماهوارهها به توان پیش بینی شده نهایی خود دست یافت. افتخار اختراع این سیستم به راجر ال استون، ایوان ای گتینگ و برادفورد پارکینسون از آزمایشگاه فیزیک پیشرفته ایالات متحده تعلق دارد.
پیشرفتهای تکنولوژیکی و نیازهای جدید باعث تمایل زیادی برای ارتقا و مدرنیزه کردن سیستم موجود و توسعه نسل جدید ماهوارهها با عنوان جیپیاس بلوک ۳ آ و نسل جدید سیستمهای کنترل عملیاتی (OCX) شدهاند. این تغییرات از سال ۱۹۹۸ با دستور کاخ سفید شروع شدند و در سال ۲۰۰۰ با تصویب کنگره آمریکا شروع به عملیاتی شدن کردند و در نهایت به جیپیاس ۳ خواهند انجامید.
فهرست مطالب:
پیشگفتار
GPS چیست؟
ناوبري (Navigation) چيست؟
GPS چه اطلاعاتي به ما مي دهد؟
قابليت سيستم
ماهواره های GPS
سخت افزار و نرم افزار GPS
سیستم GPS چگونه کار میکند؟
ایستگاههای زمینی سیستم GPS
گيرنده های GPS
دقت موقعیت یابی GPS
بخشهای اصلی یک گیرنده GPS
دسته بندي دستگاه هاي GPS
GPS MOUSE
Hand-Held GPS
High-End GPS Products
ارکان GPS
بخش فضایی
بخش کنترل
بخش کاربری
کاربردهای GPS
استفاده های GPS در زندگی روزمره
خطاهای GPS
خطای مداری
خطاهای سنجیدن با ساعت
تأخیر یونوسفریک و تروپوسفریک
پارازیت گیرنده
خطاهای چند مسیره
دیگر سامانه های مشابه GPS