طراحی مرکز فرهنگی با رویکرد معاصرسازی بافت ارزشمند تاریخی خیابان مهدیه‌ی شهرستان آمل (نمونه‌ی موردی،

عنوان
طراحی مرکز فرهنگی با رویکرد معاصرسازی بافت ارزشمند تاریخی خیابان مهدیه‌ی شهرستان آمل
(نمونه‌ی موردی، خیابان مهدیه‌ی آمل، پل دوازده چشمه تا بنای میربزرگ)


چکیده
انقلاب صنعتی و توسعه‌ی فن آوری حمل و نقل در شهرها باعث شد تا فضای مرکزی شهر اهمیت و کیفیت خود را به واسطه‌ی عبور سریع وسایل نقلیه موتوری از میان فضای شهری از دست داده و تعامل فیزیکی میان مردم شهر و محیط کالبدی اطرافشان را، نسبت به گذشته ضعیف نموده و کاهش دهد. یکی ازاین بافت‌ها که دستخوش خیابان کشی‌های دوره‌ی پهلوی و بی‌مهری‌های توسعه‌های شتابان اخیر شده است، خیابان مهدیه آمل و خیابان‌ها و محله‌های اطراف آن می‌باشد. در این پژوهش خیابان مهدیه انتخاب و معضلات و نیازهای آن با روش‌های ترکیبی (مانند برداشت میدانی، مطالعه‌ی کتابخانه‌ای و اسناد سازمانی) مورد شناسایی و تحلیل قرار گرفته است. پس از شناسایی و آنالیز داده‌های پژوهش، در راستای رفع ناهنجاری‌ها و تاکید بر رفتارها و نیازهای عابر پیاده به طراحی مجموعه پرداخته شد.
بر اساس نتایج این پژوهش، مهم‌ترین چالش‌های بافت مذکور را که به بسیاری از نمونه‌های مشابه قابل تعمیم است، در موارد زیر می‌توان بر شمرد:
آسیب‌های ناشی از سواره مدار شدن فضاهای شهری( کمبود پارکینگ، اختلاط حوزه‌های سواره و پیاده) و کاهش چشمگیر سهم شهروندان از فضاهای عمومی، فرسودگی ساختمان ها، کمبود فضاهای سبز، عدم حفاظت از بناهای تاریخی و …. می‌باشد.
مساله‌ی ذکر شده منجر به افزایش آشفتگی و آلودگی‌های زیستی و بصری و در نهایت کاهش کیفیت زندگی شهری و فعالیت‌های اجتماعی و انزوای روزافزون ساکنین گردیده است.
کلید واژگان: بافت تاریخی، فرسودگی، معاصرسازی، پیاده محوری، حس مکان


فهرست مطالب
فصل اول 1
1-1 بیان مساله 2
1-2 اهمیت و ضرورت پرداختن به موضوع 3
1-3 پرسش‌های پژوهش 3
اهداف 4
1-4-1 اهداف نظری 4
1-4-2 اهداف عملی 4
1-4 چگونگی جمع آوری دادهها 4
فصل دوم 5
2- مبانی نظری پژوهش 6
2-1 تعاریف، اصول و مبانی نظری 6
2-1 واژه شناسی 6
2-1-1 بهسازی 6
2-1-1-1 بازیافت 6
2-1-1-2 مراقبت 6
2-1-1-3 حمایت 6
2-1-1-4- استحکام پذیری 7
2-1-1-5- توان بخشی 7
2-1-1-6 – بهبود، سازماندهی و باز آبادانی 7
2-1-2 نوسازی 7
2-1-2-1 تجدید حیات 7
2-1-2-2 به روز کردن (انطباق) 8
2-1-2-3 تبدیل (دگرگونی) 8
2-1-2-4 حفاظت 8
2-1-2-5 نو شدن 8
2-1-2-6 احیاء 8
2-1-2-7 تعمیر 8
2-1-3 بازسازی 9
2-1-3-1 تخریب 9
2-1-3-2 پاک سازی 9
2-1-3-3 دوباره سازی 9
2-1-4 روش‌های تلفیقی 9
2-1-4-1 الگویابی مجدد 9
2-1-4-2 یکپارچه سازی و وحدت مجدد 10
2-1-4-3 بیان متفاوت و موقعیت دوباره یافتن 10
2-1-4-4 بازآفرینی 10
2-1-4-5 نوزایی 10
2-2 مبانی و مفاهیم پایه 11
2-2 -1 مولفه‌های موثر بر ادراک مکان 11
2-2 -1-1 هویت 11
2-2-1-2 شرایط هویت مندی 11
2-2-1-3 عدم احراز هویت و تبعات آن 12
2-2-1-4 فضا 13
2-2-1-5 مکان 13
2-2-1-6 هویت مکان 14
2-2 -1-7 نماد یا نشانه (عامل تشخص مکان) 15
2-2 -1-8 حس مکان 16
2-2 -1-8-1 عوامل تشکیل دهنده‌ی حس مکان 16
2-2-2 امنیت اجتماعی 17
2-2-2-1 نظریه‌های مطرح در زمینه‌ی جرم و ناامنی 17
2-2-2-2 عوامل موثر بر بروز ناامنی 20
2-2-2-3 راهکارهای پیشگیری از وقوع جرم و ناامنی 21
2-2-2-3-1 تقویت عملکردهای طبیعی 22
2-2-2-3-2 کنترل دسترسی 22
2-2-2-3-3 نظارت طبیعی 23
2-2-2-3-4 حمایت از فعالیت اجتماعی 23
2-2-2-3-5 تعمیر و نگهداری 23
2-2-3 فرسودگی 23
2-2-3-1 انواع فرسودگی 24
2-2-3-2 طراحی در بافت کهن شهری 25
2-2-3-3 بافت شهری 25
2-2-3-4 بافت فرسوده‌ی شهری 26
2-2-3-4-1 فرسودگی نسبی 27
2-2-3-4-2 فرسودگی کامل 27
2-2-3-5 عوامل پیدایش فرسودگی 27
2-2-3-5-1 عوامل اقتصادی 28
2-2-3-5-2 عوامل اجتماعی 28
2-2-3-5-3 عوامل کالبدی 29
2-2-3-5-4 عوامل مدیریتی 30
2-2-3-5-5 عوامل فرهنگی 32
2-2-3-5-6 عوامل ذهنی و روانی 32
2-2-3-6 شاخص فرسودگی 33
2-2-3-7 محله 36
2-2-3-7-1 مرکز محله 36
2-2-3-7-2 سیمای محله 37
2-2-3-7-3 ظاهر و ریخت شناسی محله 37
2-2-3-7-3-1 محله‌ی بدون طراحی 37
2-2-3-7-3-2 محله‌ی با طراحی قبلی 37
2-2-3-7-3-3 مصالح به کار رفته از گذشته 38
2-2-3-8 طبقه بندی ابنیه واجد ارزش موجود در بافت 38
2-2-3-8-1 معماری 38
2-2-3-8-2 تاریخی 38
2-2-3-8-3 مذهبی 39
2-2-3-8-4 قدمت 39
2-2-3-9 حوزه‌ی توزیع فضایی فعالیت‌ها در عناصر تاثیرگذار در بافت 39
2-2-3-9-1 عناصر بازار و نقش آن در بافت 39
2-2-3-9-2 کالبد ریخت شناسی بازار 41
2-2-3-9-3 نقش‌ها و کارکردهای بازار 43
2-2-3-9-4 فرهنگ بازار 44
2-2-3-9-5 تحولات تاثیرگذار بر بازارهای معاصر 47
2-2-3-9-6 بازارها در بافت نوین شهری 48
2-2-3-9-7 دیدگاه ها 48
2-2-3-9-7-1 دیدگاه موزه‌ای 48
2-2-3-9-7-2 دیدگاه نوسازی 49
2-2-3-9-7-3 دیدگاه بینابینی 49
جمع بندی 50
2-2-4 جلب مشارکت مردمی 50
2-2-4-1 ابعاد مشارکت 51
2-2-4-1-1 اقتصادی 51
2-2-4-1-2 اجتماعی- برنامه ریزی 51
2-2-5 ابزار جلب مشارکت مردمی 53
2-2-5-1 اعتماد سازی 54
2-2-5-2 اختیار 54
2-2-5-3 ترغیب و علاقه مند سازی مردم 54
2-2-5-4 آگاه سازی 54
2-2-6 پیاده محوری 55
فصل سوم 56
مروری بر ادبیات موضوع 56
3- مروری بر ادبیات موضوع 56
3-1 توسعه معابر و گسترش خیابان‌ها در ایران 57
3-2 قوانین و مقررات 57
3-2-1- تجارب انجام شده در ایران 58
3-3 نقد کنندگان خیابان کشی‌های جدید 59
جمع بندی 65
3-4 سیاست طراحی در مراکز کهن شهری 66
3-4-1 قرن نوزدهم 66
3-4-2 نیمه اول قرن بیستم 67
3-4-3 نیمه دوم قرن بیستم 68
3-5 سیر سیاست‌های ایران در طراحی در مراکز کهن شهری 72
3-5-1 پهلوی اول 72
3-5-2 پهلوی دوم 72
3-5-3 پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران 75
3-5-3-1 روانبخشی (1364-1361) 75
3-5-3-2 طرحهای بهسازی بافتهای شهری (69-66) 75
3-5-3-3 محورهای فرهنگی – تاریخی 76
3-5-3-4 طرح تجمیع– نوسازی و بهسازی 76
3-5-3-5 بافت‌های فرسوده شهری 76
3-5-3-6 قانون نوسازی و عمران شهری 77
3-5-3-7 عمران و بهسازی 77
3-5-3-8 طرح توانمندسازی سکونت گاههای غیر رسمی 77
فصل چهارم 80
تجزیه و تحلیل نمونه‌های موردی 80
4- تجزیه و تحلیل نمونه‌های موردی 80
4-1 لایسستر(فلامکی، منصور، 1384) 81
4-2 استکهلم (فلامکی، منصور، 1384) 82
4-3 خیابان ایستیکال (خطیر، شافعی ؛ 1385) 84
4-4- مرمت بازار شیشه گر خانه، تبریز (زنده دل ؛ 1385) 87
5- استانداردها و ضوابط طراحی(برنامه فیزیکی) 92
5-1- استانداردها و ضوابط طراحی 92
5-2 فضاهای موزه 92
5-3 عرصه بندی موزه 92
5-3-1 عرصه بندی به اعتبار بازدید کننده 93
الف: عرصه خصوصی : 93
ب: عرصه عمومی – خصوصی: 93
5-3-2 عرصه بندی به اعتبار عملکرد 94
5-3-2-1 فضاهای نمایشی و گالریها 94
5-3-2-1-1 نمایشگاه دائمی 94
5-3-2-1-2 نمایشگاه موقت 94
5-3-1-3 فضاهای اطلاعات و خدمات علمی و هنری 95
5-3-1-4 آمفی تئاتر و سالن چند منظوره 95
5-3-1-5 کتابخانه 95
5-3-1-6 اتاقهای بحث و مذاکره و کنفرانس 95
5-3-1-7 فضاهای نگهداری و مرمت 96
5-3-1-8 انبار 96
5-3-1-9 آزمایشگاه‌ها و فضای مرمت 96
5-3-1-10 فضای عکاسی و لابراتوار 97
5-3-1-11 فضاهای اداری 97
5-3-1-12 فضاهای خدماتی (تجاری-رفاهی) 97
5-4 نمایش آثر 97
5-4-1 اثرفضا و بازدید 97
5-4-2 رابطه فضا و اثر 98
5-4-3 رابطه فضا و زمان 98
5-4-4 رابطه اثر و مخاطب 99
5-5 فضاهای نمایش 99
5-5-1 ابعاد و اندازه‌ها و اشکال 99
5-5-2 تناسبات انسانی 101
5-5-3 وسایل و فنون نمایش 101
5-5-4 تابلو 101
5-5-5 پانوراما 102
5-5-6 جعبه آینه یا ویترین 102
5-5-7 سکو و تکیه گاه 102
5-5-8 ویدئو پروژکتور 102
5-5-9 اسلاید 103
5-6 سیرکولاسیون در موزه 103
5-6-1 ارتباطات و دسترسی ها 103
5-6-2 سیرکولاسیون فضاهای نمایش 103
5-6-3 مسیر بازدید هدایت شده (مدار گردش اجباری) 104
5-6-3-1 طرح زنجیره‌ای 105
5-6-3-2 طرح ستاره ای 105
5-6-3-3 طرح بادبزنی 105
5-6-3-4 مسیر بازدید آزاد (مدار گردش اختیاری) 105
5-7- نور در موزه 106
5-7-1 نور طبیعی 106
5-7-2 نور مصنوعی 107
5 -8 امنیت آثار در موزه 108
5 -8- 1 سرقت و اعمال خرابکارانه 108
5 -8- 2 آتش سوزی 109
5 -8-3 امنیت موزه به هنگام جنگ 110
5 -8- 4 محافظت و نگهداری آثار 110
5-8-5 کنترل نور 111
5 -8- 6 محیط (رطوبت و حرارت هوا) 111
5 -8- 7 نظارت بر مسائل ناشی از پدیده‌های ارتعاشی 112
5-9- مصالح 113
فصل ششم 114
معرفی و تحلیل بستر طرح 114
6- معرفی و تحلیل بستر طرح 115
6-1 مازندران (طبرستان) پس از اسلام 115
6-2 در دوران متاخر 115
6-3 شناخت کلی شهر و استان 115
6-3-1 شناخت ویژگی‌های طبیعی شهر آمل 115
6-3-1-1 شناخت پارامترهای آب و هوایی شهر 115
6-3-1-1-1 ارتفاع 116
6-3-1-1-2 همجواری با دریای مازندران 116
6-3-1-1-3 موقعیت (عرض) جغرافیایی 117
6-3-1-1-4 جریانهای آب و هوایی موثر بر شهر آمل 117
6-3-1-1-4-1 بررسی جریان پرفشار سیبری 117
6-3-1-1-4-2 بررسی جریان اسکاندیناوی 117
6-3-1-1-4-3 بررسی جریان‌های مدیترانه ای 118
6-3-1-1-4-4 بررسی جریان‌های محلی 118
6-3-1-1-5 دما (درجه حرارت) 118
6-3-1-1-6 بررسی موقعیت خورشید 118
6-3-1-1-7 بررسی میزان بارندگی 119
6-3-1-1-8 بررسی میزان رطوبت هوا 119
6-3-1-1-9 بررسی بادهای منطقه 119
6-3-1-2 شناخت عوارض طبیعی منطقه 119
6-3-1-3 شناخت عوامل آلوده کننده زیست محیطی شهر 120
6-4-2 شناخت مولفه‌های طراحی شهری (کیفیت محیط) 120
6-4-2-1 عوامل موثر بر شکل گیری منطقه‌ی تاریخی 120
6-4-2-1 عوامل طبیعی 120
6-4-2-2 عوامل اقتصادی 120
6-4-2-3 عوامل ارتباطی 121
6-4-2-4 عوامل دفاعی 121
6-5 احداث آمل و وجه تسمیه آن 121
6-5-1 هسته‌ی اولیه شهر و نحوه‌ی گسترش آن 122
6-5-2 سیر تحول فضایی-کالبدی شهر آمل 122
6-5-2-1 سیر تحول شهر آمل قبل از اسلام 122
6-5-2-2 سیر تحول شهر آمل بعد از اسلام تا قاجاریه 123
6-5-2-3 سیر تحول شهر در درون معاصر (پهلوی اول) 124
6-5-2-4 سیر تحول شهر در درون معاصر (پهلوی دوم) 125
6-5-3 خط آسمان 125
6-5-4 نقشه کاربری اراضی 126
6-5-5 نقشه قدمت بناها 126
6-5-6 نقشه تعداد طبقات ساختمان ها 127
6-5-7 نقشه درجه بندی معابر 127
6-5-8 جدول سوات 128
6-5-9 گزینه‌های مفهومی 129
گزینه شماره 1 129
مزایا 129
معایب 129
گزینه شماره 2 130
مزایا 130
معایب 130
جدول مقایسه و امتیاز دهی گزینه‌های مفهومی 132
6-6 حوزه‌های طراحی 133
خیابان مهدیه 133
6-6-1-1 تحلیل نمای اطراف سایت 133
رسیدن به الگوواره‌ی برای نما 138
6-6-1-2 راهکارهای خیابان مهدیه 138
6-6-2 گذر 139
6-6-2-1 راهکارهای طراحی گذر 139
6-6-3 سیمای جداره ها 142
6-6-4 طراحی مبلمان شهری 146
7- مدارک طراحی 148
– منابع و مواخذ 155
فهرست جداول
جدول 2-1- برخی نظریات مطرح شده در مورد جرم و ناامنی در فضای شهری 19
جدول 2-2-شاخص‌های فرسودگی 33
جدول 2-2- درجات فرسودگی 34
جدول 2-3-راه کارها و نتایج ابعاد گوناگون مشارکت در مداخله در بافت‌های تاریخی و فرسوده شهری 53
جدول 2-4-نظریه پردازان حامی پیاده مداری 64
جدول 2-6- راهبردها و راه کارهای پیشنهادی جهت افزایش پیاده مداری بافت‌های تاریخی و فرسوده 66
جدول 3-1 سیر تکامل سیاست‌های جهانی مداخله در بافتهای کهن 71
جدول 3-2- جایگاه توجه به هویت بومی در تحولات بافت‌های با ارزش فرهنگی و تاریخی 74
جدول 3-3-جایگاه توجه به هویت بومی در تحولات بافت‌های با ارزش فرهنگی و تاریخی 79
6-5-8 جدول سوات 128
6-1 جدول سوات 128
6-2 جدول مقایسه و امتیاز دهی گزینه‌های مفهومی 132
فهرست تصاوير
تصویر 6-1 خط آسمان خیابان مهدیه(وضع موجود) 125
تصویر 6-2 خط آسمان خیابان مهدیه(وضع موجود) 125
تصویر 6-3 نقشه کاربری اراضی 126
تصویر 6-4 نقشه قدمت بناها 126
تصویر 6-5 نقشه تعداد طبقات ساختمان ها 127
تصویر 6-6 نقشه درجه بندی معابر 127
تصویر 6-7 گزینه‌های مفهومی شماره 1 129
تصویر 6-8 گزینه‌های مفهومی شماره 2 130
تصویر 6-9 گزینه‌های مفهومی شماره 2 131
تصویر 6-10 تغییر نوع آرایه (آجرکاری) از عمودی به افقی در زیر سقف و شیروانی 133
تصویر 6-11 تراس بیرون زده از کالبد ساختمان 134
تصویر 6-12 استفاده از پنجره‌ی تخت در دوره‌ی پهلوی به جای پنجره‌ی درون رفته دوره‌ی قاجار 134
تصویر 6-13 بیرون زدگی سقف 135
تصویر 6-14 شیب کم سقف شیروانی 135
تصویر 6-15 استفاده از قاب پنجره‌ی برجسته 136
تصویر 6-16 استفاده از نعل درگاهی مسطح 136
تصویر 6-17 نمای سیمانی و بتونی سفید در کل بنای ساختمان 137
تصویر 6-18 شکستن ریتم و کشیدگی افقی توسط عناصر عمودی 137
تصویر 6-19 الگوواره‌ی نما 138
تصویر 6-20 استفاده از تنوع فضایی موجود در گذر جهت تقویت تنوع فضای مکث و فضای حرکتی 139
تصویر 6-21 ایجاد فضاهای نشستن و تجمع افراد 140
تصویر 6-22 اولویت حرکت پیاده در گذرهای تاریخی جهت درک بهتر محیط 140
تصویر 6- 23 تامین زیر ساختمان‌های لازم جهت دفع زباله و آب‌های سطحی گذر 140
تصویر 6-24 تابلو‌های شناسایی مسیر 141
تصویر6-25 سرپوشیدگی گذرها در نقاطی با توجه به میزان بارش باران 141
تصویر 6-26 حریمی برای مشتریان و مسیر حرکت پیاده جلوی تجاری‌ها 142
تصویر 6-27 حریمی برای مشتریان 143
تصویر 6-28 ارتفاع نصب تابلو از کف 143
تصویر 6-29 ارتفاع مناسب تجاریهای همکف 143
تصویر 6-30 فاصله مناسب تابلو‌های افقی دو واحد مجاور 144
تصویر 6-31 ارتفاع مناسب پیشخوان کالبدهای تجاری‌ها در صورت نیاز 144
تصویر 6-32 پیش آمدگی مناسب تابلوها 144
تصویر 6-33 نورپردازی مناسب برای جداره‌های ارزشمند در شب 145
تصویر 6-34 مبلمان شهری مناسب جهت تحقق قرارگاههای رفتاری متنوع در طول گذر 145
تصویر 6-35 ریزش فعالیت‌های واحدهای تجاری به فضای پیاده رو تا حد یک مرتبه به نحوی که مانع عبور پیاده نگردد 146
تصویر 6-37 مبلمان شهری 146
تصویر 6-38 مبلمان شهری 147
تصویر 6-39 مبلمان شهری 147
تصویر 6-40 مبلمان شهری 147
این فایل به صورت word شامل 174 اسلاید می باشد.