تحقیق توزیع تراکم جمعیتی در سطح شهری

قسمتی از متن:

مهمترین عوامل تجمع و پراکندگی جمعیت­ها

الف) عوامل غیرارادی: از عواملی است که اراده انسان حداقل در شرایط حاضر نقش تعیین کننده­ای در تغییر و تحول آنها ندارد این عوامل به نوبه خود به دو گروه جغرافیایی طبیعی و جغرافیایی تاریخی تقسیم می­شود.

ب) عوامل ارادی: بالطبع به عواملی اطلاق می­شود که تحت تأثیر تصمیم و اراده انسانی (جامعه بشری) قابلیت تغییر و تحول بسیار دارد، این عوامل نیز در سه گروه ساختار اقتصادی، ویژگی­های فرهنگی و سیاسی و نظامی و تغییر و تحولات فراملی طبقه­بندی می­شوند.

عوامل طبیعی: از مهمترین علل توزیع جغرافیایی جمعیت، عوامل طبیعی مانند مقدار آب، پستی و بلندی زمین (ناهمواری­ها) آب و هوا و درجه حرارت، خاکها است.

عوامل اقتصادی: شیوه و ترکیب تولید، اولویت­ها در تخصیص منابع، سیاست­های وارداتی و صادراتی باعث شکل­گیری مراکز تولید و مصرف، قطب­های صنعتی و نواحی کشاورزی و مراکز دادوستد می­شود که از اصلی­ترین عوامل توزیع جمعیت است به همین دلیل اکثر شهرهای بزرگ قدیمی در همه جای جهان بر سر شاهراهها قرار گرفته است.

عوامل اجتماعی: از جمله این عوامل، عوامل مذهبی (زیارتگاه­ها و راه­هایی که به زیارتگاه­ها می­روند) و عوامل فرهنگی (تأسیس مراکز علمی و دانشگاهی) را می­توان نام برد که باعث ایجاد شهرها و تمرکز جمعیت می­شوند. از جمله شهرهای مذهبی چون مکه، مشهد، قم و بعضی از شهرهای هندوستان و شهرهای دانشگاهی چون آکسفورد و کمبریج به دلیل عوامل فرهنگی پدید آمده­اند و اکثراً با انبوهی جمعیت روبرو هستند.

عوامل اداری و سیاسی: تغییراتی که در تقسیمات اداری یک مملکت به وجود می­آید ممکن است در تمرکز و یا پراکندگی جمعیت مؤثر باشد، مانند انتخاب بعضی از شهرها به عنوان مرکز استان و یا خصوصاً انتخاب پایتخت که شهر جدیدی را رونق بخشیده و یا پایتخت قدیم را دچار انحطاط می­کندکه اکثراً با انبوهی و تراکم جمعیت روبرو هستند (کاظمی­پور، 1384: 65).

امروزه سیاست­های دولت به عنوان مهمترین عامل در توزیع و تراکم جمعیت در جهان مطرح است. سیاستهای اقتصادی هر کشور بسته به سیاستهای ملی که به اقتصاد سیاسی معروف است در جهت­گیری اعتبارات عمرانی و زیربنایی، تعیین الگوی برنامه­ریزی، تمرکز یا عدم تمرکز و سرمایه­گذاری­های دولتی نقش تعیین کننده­ای دارد. در کشورهایی که به دنبال الگوی برنامه­ریزی متمرکز بوده­اند و یا اقتصاد سرمایه­داری حاکمیت داشته باعث شکل­گیری قطبهای رشد و تمرکز شدید جمعیت در یک یا چند نقطه از کشور شده است. در الگوی غیرمتمرکز نظیر شیوه حکومتی سوسیالیستی که به دنبال عدم تمرکز بوده­اند، توزیع جمعیت متعادل­تر است. تأثیر عوامل سیاسی و ایدئولوژیکی در نحوه توزیع جمعیت در جهان امروزه کمتر از تأثیر عوامل طبیعی، اقتصادی و اجتماعی نیست. از نظر پراکندگی جمعیت در بین مناطق مختلف جهان با توجه به شرایط طبیعی، عوامل اقتصادی، سیاسی و اجتماعی، تفاوتهای بارزی به چشم می خورد و عوامل مذکور نحوه توزیع جمعیت را در سطوح کره زمین دستخوش تغییر و تحول ساخته است (جوان،1390: 31).