مبانی نظری و پیشینه تحقیق سرمايه اجتماعی

قسمتی از متن:

مفهوم سرمايه اجتماعي

سرمايه اجتماعي با كار كردش تعريف مي شود. سرمايه اجتماعي شيئي واحد نيست ، بلكه انواع چيزهاي گوناگوني است كه دو ويژگي مشترك دارد : همه انها شامل جنبه اي از يك ساخت اجتماعي هستند واكنشهاي معين افرادي را كه در درون ساختار هستند تسهيل مي كنند. سرمايه اجتماعي ، مانند شكلهاي ديگر سرما به مولد است و دستيابي به هدف هاي معيني را كه در نبودن آن دست يافتني نخواهد بود امكان پذير مي سازد. (الواني – شيرواني - 1383 ،ص16)

تئوري سرمايه اجتماعي، اشاره به منابعي دارد كه افراد به واسطه حضور و يا تعلقشان به يك گروه اجتماعي به آنها دسترسي مي يابد. اين گروه مي تواند به بزرگي ملت و يا به كوچكي خانواده باشد. منابع نيز مي توانند شامل چيزهايي مملوس همچون پول، مسكن، شغل، حمايت اجتماعي و يا امكانات غير مملوسي همچون اطلاعات مفيد، مشاوره فكري و آرامش روحي باشند. جامعه داري سرمايه اجتماعي زياد، جامعه اي است كه شبكه روابط وسيعتري داشته باشد و اين روابط از عمق صميميت و اعتماد قابل توجهي بر خودار بوده و افراد داراي ميزان قابل توجهي از سرمايه فيزيكي، انساني و يا فرهنگي باشند. مفهوم سرمايه اجتماعي ، اهميت اساسي شبكه هاي قوي، روابط مبتني بر اعتماد و همكاري را در اجتماعات آشكار مي سازد. سرمايه اجتماعي مجموعه از مفاهيمي مانند اعتماد، هنجارها و شبكه هاست كه موجب ايجاد ارتباط و مشاركت بهينه اعضاي يك اجتماع شده و در نهايت منافع متقابل آنان را تامين خواهد كرد. به عبارت ديگر سرمايه اجتماعي مجموعه اي از روابط فعال در بين افراد، اعتماد، فهم متقابل و ارزش ها و رفتارهاي مشترك است كه اعضاي شبكه ها و اجتماعات انساني را به هم پيوند مي دهد و همكاري بين آنها را امكان پذير مي سازد (مقيمي، 1386).

سرمايه اجتماعي اهميت اساسي شبکه هاي قوي، روابط مبتني بر اعتماد و همکاري را در اجتماعات آشکار مي سازد.گوشال و ناهاپيت[1] سرمايه اجتماعي را به عنوان جمع منابع بالفعل و بالقوه موجود در درون، قابل دسترس از طريق، و ناشي شده از شبکه روابط يک فرد يا يک واحد اجتماعي تعريف مي کنند. (قليچ لي، مشبكي- 1385، ص 130)

اهميت سرمايه اجتماعي

در گذشته هاي نه چندان دور انواع سرمايه در متون اقتصادي تنها به سرمايه هاي فيزيکي و انساني محدود مي شد، اما در دهه هاي اخير سرمايه اجتماعي نيز در تحليل هاي اقتصادي گنجانده شد تا بدين وسيله نقص مدل هاي اقتصادي در توضيح پديده هايي چون رشد و توسعه اقتصادي کم رنگ تر گردد.

«سرمايه اجتماعي را به سادگي مي توان به عنوان وجود مجموعه معيني از هنجارها يا ارزش هاي غيررسمي تعريف کرد که اعضاي گروهي که همکاري و تعاون ميانشان مجاز است، در آن سهيم هستند. مشارکت در ارزش ها و هنجارها به خودي خود باعث توليد سرمايه اجتماعي نمي گردد، چرا که اين ارزش ها ممکن است ارزش هاي منفي باشد.» (فوکوياما،1379 : 11 به نقل از نادمي، 1388)

بانك جهاني نيز سرمايه اجتماعي را پديده اي مي داند كه حاصل تاثير نهادهاي اجتماعي، روابط انساني و هنجارها روي كميت و كيفيت تعاملات اجتماعي است و تجارب اين سازمان نشان داده است كه اين پديده تاثير قابل توجهي بر اقتصاد و توسعه كشورهاي مختلف دارد. امروزه سرمايه اجتماعي، نقشي بسيار مهم تر از سرمايه فيزيكي و انساني در سازمان ها و جوامع ايفا مي كند و شبكه هاي روابط جمعي و گروهي، انسجام بخش ميان انسان ها، سازمان ها و انسان ها و سازمان ها با سازمان ها مي باشد. در غياب سرمايه اجتماعي، ساير سرمايه ها اثربخشي خود را از دست مي دهند و بدون سرمايه اجتماعي، پيمودن راه هاي توسعه و تكامل فرهنگي و اقتصادي، ناهموار و دشوار مي‌شوند (نادمي، 1388).