تحقیق در مورد فرهنگى معتزله در قرن چهارم هجرى 21 ص

لینک دانلود و خرید پایین توضیحات
دسته بندی : وورد
نوع فایل :  word (..doc) ( قابل ويرايش و آماده پرينت )
تعداد صفحه : 21 صفحه

 قسمتی از متن word (..doc) : 
 

‏2
‏ت‏جديد حيات فكرى، فرهنگى معتزله در قرن چهارم هجرى
‏جريان فكرى معتزله به مدت سى سال (در عهد مأمون، معتصم و واثق) مورد توجّه خلفاى عباسى بود. در سال 232هجرى متوكّل به خلافت رسيد و اهل حديث بر امور مسلط شدند و به آزار و اذيت معتزله و مخالفان خود پرداختند. هر چند معتزله نفوذ خود را در دربار عباسى از دست دادند، ولى در قرن چهارم در دستگاه حكومتى آل بويه شخصيت‏هاى مهمى از معتزله ظهور كردند كه هر كدام نقش مؤثرى در پيش برد اين مكتب ايفا نمودند. اين دوره از نظر تدوين آثار، مهم‏ترين دوره فرهنگى معتزله به شمار مى‏رود. صاحب بن عباد طالقانى يكى از چهره‏هاى سياسى آل بويه كه معتزلى مسلك بود، نقش به سزايى در ترويج آراء و عقايد معتزله ايفا نمود. وى كه وزير دو تن از امراى بويهى (مؤيدالدوله و فخرالدوله) بود، قاضى عبدالجبار همدانى را به رى فرا خواند و وى را منصب قاضى‏القضاتى داد كه عامل مؤثرى در گسترش آراء و عقايد معتزله به شمار آمد.
‏در مقاله‏ى حاضر ضمن معرفى تنى چند از مشاهير معتزله در قرن چهارم هجرى نقش اساسى ايشان در تجديد حيات فكرى، فرهنگى معتزله را مورد بررسى قرار خواهيم داد.
‏واژه‏هاى كليدى: معتزله، ابوعلى جبّائى، ابوهاشم جبّائى، قاضى عبدالجبار همدانى، صاحب بن عباد طالقانى، رى، آل بويه.
‏مقدمه:
‏نبايد چنين تصور كرد كه با قدرت يافتن متوكّل، آفتاب دولت معتزله و روزگار شكوفايى اين انديشه غروب كرد و نبايد گفت از اين زمان به بعد معتزله در دستگاه حكومت و در نظر عامه، حاميان مهمى نداشتند. الغاى دستور محنت از سوى متوكّل در سال 234هجرى صرفا نشانه‏ى پايان دوره‏اى است كه طى آن مكتب معتزله حدود سى سال مورد توجّه خلفاى عباسى بود. با پايان يافتن اين دوره‏ى سى ساله، اهل حديث در امور سياسى خلافت عباسى دخالت كردند و معتزله را مورد آزار و اذيّت قرار دادند، اما اين امر على‏رغم تمام محدوديت‏ها سبب از بين رفتن جريان فكرى معتزله نگرديد. در اين عصر، معتزله نه تنها در پايتخت، بلكه در نواحى بى‏شمارى از جهان اسلام مخصوصا ايران استقرار پيدا كرده بود كه محدوديت‏هاى اعمال شده بر معتزله، توسط دستگاه خلافت و اهل حديث در بغداد بر اين نواحى تأثيرى نداشت. مقدّسى در اين باره مى‏گويد: در اين زمان در مناطقى چون شام، مصر، نيشابور، خوزستان و فارس گروه معتزله‏ى زيادى زندگى مى‏كردند.
‏علاوه بر اين، هر چند معتزله از حمايت خلافت عباسى محروم شدند، اما آنها بعدا شاهزادگان يا اشخاص با نفوذ ديگرى را (به خصوص در دوره‏ى حكومت آل بويه) يافتند كه از آنها حمايت كنند. بسيارى از محققان و نويسندگان ملل و نحل بر اين نكته تأكيد داشته‏اند كه دوره‏ى نخست معتزله با حمايت خاندان عباسى به ويژه در عصر مأمون، معتصم و واثق شكل گرفت و شخصيت‏هاى مشهورى چون نظام، جاحظ، احمد بن أبى دؤاد و... براى گسترش مكتب معتزله سعى زيادى نمودند كه اين دوره را دوره‏ى قهرمانان يا سلف صالح ناميده‏اند.
‏اگر نگاهى به مكتب معتزله تا قبل از به خلافت رسيدن متوكّل (دوره نخست) و دوره‏ى بعد از به خلافت رسيدن وى (دوره بعد) بيندازيم به اين نكته پى خواهيم برد كه دوره‏ى نخست در نظر ما مهم‏ترين دوره نيست. زيرا در مرحله‏ى بعد بود كه معتزله در اتقان و نظام‏مند كردن آموزه‏ها بروز و ظهور يافتند؛ مرحله‏اى كه مى‏توان آن را دوره‏ى كلاسيك معتزله توصيف كرد كه تقريبا از ربع آخر قرن سوم تا اواسط قرن پنجم ادامه يافت.