تحقیق آماده با عنوان مطالعه تطبیقی حقوق کودکان متولد از اهدای اسپرم

تحقیق آماده با عنوان مطالعه تطبیقی حقوق کودکان متولد از اهدای اسپرم
مقدمه 2
1. جواز یا حرمت تلقیح مصنوعی با اسپرم بیگانه 4
1-1. حرمت تلقیح مصنوعی با اسپرم بیگانه 8
1-1-1. نظرات فقهای امامیه 8
1-1-2. نظرات فقهای اهل سنت 13
1-1-3. استدلالاتی پیرامون حرمت تلقیح مصنوعی با اسپرم بیگانه 20
1-1-3-1. اثبات حرام بودن تلقیح اسپرم بیگانه با استناد به آیات قرآن کریم 20
1-1-3-2- جمع بندی نظریات مفسران 23
1-1-3-3. اثبات حرام بودن تلقیح با اسپرم بیگانه با استناد به روایات 28
1-1-3-4. اثبات حرام بودن تلقیح اسپرم بیگانه با استناد به علم اخلاق 33
1-2. جواز تلقیح مصنوعی با اسپرم بیگانه 34
1-2-1. نظرات موافقین تلقیح با اسپرم بیگانه 35
1-2-2. استدلالات موافقین 37
1-2-3. جمع بندی نظرات موافقین تلقیح مصنوعی با اسپرم بیگانه 41
1-3- حقوق تطبیقی تلقیح مصنوعی با اسپرم بیگانه 46
1-3-1. شورای اروپا 47
1-3-2- فرانسه 48
1-3-3. انگلستان 49
2- حقوق کودکان متولد از تلقیح مصنوعی با اسپرم بیگانه 49
2-1. نسب کودکان متولد از تلقیح مصنوعی با اسپرم بیگانه 49
2-1-1. پدر بیولوژیک 50
2-1-1-1. عدم پیوستگی نَسَبی 50
2-1-1-2. تفاوت میان موارد (تفصیل) 52
2-1-1-2-1. تفصیل میان مشخص و نامشخص بودن دهنده 52
2-1-1-2-2. تفصیل میان دانستن و ندانستن دهنده 53
2-1-1-3. پیوستگی نَسَبی 56
2-1-2- پدر قانونی 57
2-1-2-1.عدم پیوستگی نَسَبی 58
2-1-2-2. پیوستگی ظاهری 59
2-1-3. مادر 61
2-1-3-1. تفصيل ميان دانستن و ندانستن 63
2-1-3-2. پيوستگي نسبي 64
2-2. حقوق مالی کودک 64
2-2-1. توارث 64
2-2-2. نفقه کودک 68
2-2-2-1. نفقه کودک متولد از تلقیح مصنوعی با اسپرم بیگانه 68
2-2-2-2. نفقه ابوین کودک متولد از تلقیح مصنوعی با اسپرم بیگانه 72
2 – 3. حقوق غیر مالی کودک 72
2-3-1. حضانت کودک 73
2-3-2. تربيت كودك 75
2-3-3. ولايت كودك 78
2-3-4. حرمت نكاح 80
2-3-4-1. حرمت يا جواز نكاح با صاحب تخمك 80
2-3-4-2. حرمت يا جواز نكاح با صاحب اسپرم 82
2-3-4-3. جواز يا حرمت نكاح با شوهر مادر 84
2-4. حقوق معنوی کودک 86
2-4-1. حق هویت 86
2-4-1-1. حق کودکان در شناسایی والدین واقعی شان (حق دانستن) 86
2-4-1-2- تابعیت کودک 93
2-4-2. حق تمامیت جسم و روان 95
2-4-2-1. ارزیابی اهدا کننده 96
2-4-2-1-1. ارزیابی اهدا کننده از نظر جسمانی 96
2-4-2-1-2. ارزیابی اهداکننده از نظر روانی، اجتماعی و... 97
2-4-3. حق كودك در اقامة دعوي مسئوليت مدني 99
2-4-3-1. مسئوليت مدني پزشك در مقابل كودك 101
2-4-3-2. مسئوليت مدني اهداء كنندة گامت در مقابل كودك 107

 
مقدمه:
استفاده از اسپرم اهدایی برای زوجینی توصیه می¬شود که مرد فاقد اسپرم بوده و یا اسپرم او توانایی بارور کردن تخمک را نداشته باشد. دلایل استفاده از اسپرم جایگزین سابقه¬ی¬¬ رادیوتراپی (پرتو درمانی)، شیمی¬درمانی یا دیگر عوامل برگشت ناپذیر ناباروری مردان است.
شرایط دیگری که ممکن است استفاده از اسپرم اهدایی را تجویز نماید هنگامی است که مرد اختلال ژنتیکی یا وراثتی داشته یا ناقل ناهنجاریهای کروموزمی باشد. در تمامی موارد فوق باید باروری زوجه پس از بررسی و معاینات بالینی و آزمایشات متعدد ثابت شود. لذا زوجهای بسیاری که علت ناباروری آنها ناشی از عوامل مردانه است داوطلبان مناسبی برای استفاده از اسپرم جایگزین¬اند.
از روش¬های استفاده از اسپرم جایگزین انتقال اسپرم آماده و شسته شده¬ی شخص ثالث به دستگاه تناسلی زن و درست قبل از زمان رهاسازی تخمک است (IUI) تلقیح اسپرم در زمان نزدیک به تخمک¬گذاری انجام می¬شود اغلب این زمان با استفاده از کیتهای تشخیص تخمک¬گذاری یا نمودار¬های BBI تخمین¬زده می¬شود.
این فرایند نسبتا ساده است و پس از آماده¬سازی اسپرم،پزشک نمونه شسته شده¬ی مایع منی (سیمن)را با سرنگ وکتتر مخصوص به رحم منتقل می¬کند.
روش دیگر،استفاده از اسپرم اهدایی درلقاح خارج رحمی از طریق IVF یا ICSI است. استفاده از این روش به دلایل پزشکی، اخلاقی و شرعی بیشتر توصیه می¬شود.
در این روش،پس از بررسی و ارزیابی کامل سلامت اهداکننده، اسپرم جایگزین تهیه و منجمد می¬شود و متقابلا پس از بررسی و ارزیابی سلامت دریافت کننده و تطبیق شرایط و مشخصات اهدا¬کننده با دریافت کننده (معمولا به شکل ناشناس) اسپرم از حالت انجماد خارج شده و به تخمک زن دریافت کننده تزریق می-شود.ازآنجا که ممکن است آلودگی به ویروس HIV طی سه الی شش ماه اولیه¬ی آلودگی، با آزمایش خون اهداکننده تشخیص داده نشود لازم است همه¬ی اسپرم¬ها منجمد و ذخیره گردند تا پس از 6 ماه، دهنده¬ی اسپرم مجددا مورد آزمایش قرار گیرد.
در سال¬های اخیر استفاده از اسپرم اهدایی به یکی از موثرترین روش¬های درمان زوج¬های نابارور با عوامل متعدد ناباروری مردانه تبدیل شده¬است برای تصمیم گیری درباره¬ی استفاده¬ی ازاین روش درمانی لازم است زوج نابارور علل ناباروری خود را بدانند و اطمینان حاصل کنند که بدون استفاده از اسپرم جایگزین حاملگی صورت نمی¬گیرد که این امر نیز پس از بررسی کامل و انجام معاینات بالینی و آزمایش¬های مختلف،توسط پزشک تایید می¬گردد.
همچنین زوجین باید از ابعاد متنوع اخلاقی، شرعی و قانونی سیکل درمانی حاملگی شخص ثالث کاملا آگاه شوند و اطمینان حاصل کنند که خواستار به کارگیری این شیوه¬ی درمانی هستند. (آخوندی،م¬م.، بهجتی اردکانی، ز.، عارفی،س.، آشنایی با لقاح طبیعی، لقاح خارج رحمی و ضرورت استفاده از گامت جایگزین در درمان ناباروری، 1384: 29 تا 31)
علاوه بر جنبه¬های پزشکی یاد شده،روش تلقیح مصنوعی با اسپرم بیگانه از جنبه¬های شرعی، عرفی،اخلاقی و¬اجتماعی قابل بررسی است. از طرف دیگر وجود اعتقادات دینی ومذهبی خاصی در میان مسلمانان حساسیت پیرامون این روش را در درمان ناباروری را به شدت افزایش داده¬است. چرا که ابهامات پیرامون این روش تبعات سنگینی را برای کودکان متولد از آن به بار می¬آورد و مگرنه اینکه جواز یا عدم جواز این روش می¬تواند حکم مشروع یا نا¬مشروع بودن این کودکان را تایید نماید؟ درهمین راستا بررسی بسیار دقیق آراء و نظرات مختلف علما و فقهای متعدد شیعه و سنی می تواند براستی راه¬گشا باشد.
1. جواز یا حرمت تلقیح مصنوعی با اسپرم بیگانه
بررسی¬ها نشان می¬دهد که از ابتدای طرح این مسئله اکثر علما و حقوقدانان با انجام آن مخالف بوده¬اند. و علاوه بر اعلام حرمت شرعی آن به بیان مفاسد و مشکلات چنین اعمالی پرداختند آنان معتقدند که تلقیح مصنوعی با دخالت یک شخص ثالث (عامل بیگانه) از نظر اخلاقی زن را به بی بندوباری جنسی سوق می¬دهد.و کم کم به آمیزش¬های نامشروع تشویق می¬کند. چرا که وی با خود چنین می¬اندیشد که چه فرق می¬کند که نطفه¬ی مرد بیگانه از طریق تلقیح مصنوعی وارد رحم او گردد یا از طریق آمیزش نامشروع، چه بسا این زن پس از انجام گرفتن این عمل ولو با رضایت شوهر، اقدام به آمیزش¬های نامشروع نیز بنماید زیرا این کار برای او از نظر شوهر مخاطره¬ای به بار نخواهد آورد و اگر باردار نیز گردد می¬تواند آن را به گردن تلقیح مصنوعی که به اجازه¬ی شوهر انجام گرفته¬است بیندازد از نظر مسائل اجتماعی این کار اساس اجتماع را متزلزل می¬کند و موجب به هم ریختن نظام خانوادگی و بهم خوردن نسب می¬گردد و می¬دانیم یکی از مفاسد آمیزش¬های نامشروع همان اختلاط انساب و از بین رفتن رشته¬ی ارتباط مابین کودکان و پدران است و این موضوع در تلقیح مصنوعی از اجنبی، به طور روشن موجوداست ونوزاد حاصل از این قسم تلقیح پس از تولد و بزرگ شدن پدر خود را نخواهد شناخت. نقش عاطفه در تربیت و پرورش فرزندان و تامین هزینه¬ی زندگی آنها بسیار مهم است و هرگز نباید از آن غفلت نمود، عاطفه¬ی انسانی در صورتی تحریک می¬شود که پدر، کودک را پاره¬ی تن خود بداند ولی اگر متوجه گردد که کودک از شخص دیگری است دیگر دلیلی ندارد بار سنگین زندگی او را به دوش بکشد (به نقل از بی آزار شیرازی،ع ک.، رساله نوین فقهی پزشکی. 1374: 166).
البته این¬ها تنها دلایل ممنوعیت اخلاقی تلقیح مصنوعی زن با اسپرم بیگانه نیست چرا که از طرف دیگر می-توان گفت "شوهر زنی که با اسپرم بیگانه صاحب فرزندی شده¬است هرگز نمی¬تواند نسبت به چنین طفلی مانند فرزند واقعی خود علاقمند شود و با پیدا شدن این طفل، شوهر در خود بیشتر احساس حقارت می¬کند و خود را موجودی مهمل می¬پندارد که همین امر سبب پیدا شدن عقده¬های روانی در شوهر خواهد شد طفل نیز از نظر شوهر ادامه دهنده¬ی زندگی او نمی¬باشد. بنابراین شوهر همیشه خود را نسبت به طفل مزبور بیگانه می¬پندارد. از طرف دیگر چون طفل از خون مادر تغذیه و در رحم او رشد می¬کند و از نظر زیست شناختی، فرزند مادرمحسوب می شود، لذا همین امور سبب می¬شود که مادر به چنین طفلی علاقه¬ی فراوان نشان دهد و گاهی باعث عجب و خودخواهی شده تلویحا موضوع ضعف شوهر را به رخ او بکشد و جنگ سرد دائمی بن زوجین حکمفرما گردد در نتیجه آرامش و آسایش خانوادگی کلا سلب شود و چه بسا این عمل کانون خانواده را از هم متلاشی گرداند. طفل حاصل نیز خود را کودک عادی و معمولی نپنداشته و در جامعه احساس حقارت خواهد نمود که از این حیث، نتیجه¬ی تلقیح به زنا نزدیک است.
از طرفی در صورت رواج این امر ممکن است خواهران و برادران حاصل از تلقیح مصنوعی،بدون اطلاع از جریان، با هم ازدواج کنند که نکاح با محارم در تمامی ادیان جهان و حتی قبایل وحشی نز ممنوع است (امامی، ا.، مطالاعه تطبیقی نسب در حقوق ایران و فرانسه،1349: 377 و 378)
البته در کنار این گروه از مخالفان تلقیح مصنوعی با اسپرم بیگانه، عده¬ای دیگر نیز هستند که با این شیوه¬ی درمان ناباروری موافقند و با دلایل و مستندات خاص خود به جواز آن رای می¬دهند که از آن جمله دلایل می-توان به موارد زیر اشاره کرد:
1-فرزند دار شدن زن و ایجاد نسل موهبتی است الهی که خداوند هرگز هیچ زنی را از نعمت و لذت مادری محروم نکرده و سعادت مادر بودن را از او سلب نمی¬نماید و سلب این موهبت از مادر دور از عدالت خداوند است. بنابراین می¬توان گفت با علم پزشکی اگر بتوان مشکل زنی را حل کرد عمل نامشروعی تحقق نخواهد یافت.
2- وجود فرزند در خانواده باعث استحکام زناشوئی است و سبب جاودانی انسانها است بنابراین نبودن فرزند در خانواده سبب حرج و مشقت بسیار است و در اسلام عسروحرج برای مسلمانان مطلوب نیست و برای رفع مشقت که شرع اسلام طرفدار رفع عسر و حرج است می¬توان با تلقیح مصنوعی نیازهای ضروری روحی انسان را مرتفع ساخت اگر خداوند کریم در آیه 50سوره شوری فرموده اند.. وَ یَجَعَل مَن یشاءُ عقیماً... منظور این است که جعل عقیم شده¬است نه خلق عقیم بنابراین چون در خلق عقیم تغییر و تحوّل متصوّر نیست ولی در جعل عقیم امکان تغییر و تحول وجود دارد.
همان طوری که در سوره دوم آیه 21 آمده است... و جَعَلَ بینکُم مودتً و الرحمت... که یان آِه نشان می دهد از بین بردن حالت عقیمی و ایجاد مودت و محبت بین زوجین از طریق تلقیح مصنوعی با مشی الهی و شرع اسلام تعارض ندارد.
3- تلقیح مصنوعی از پاره¬ای مشکلات ناشی از فرزندخواندگی می¬کاهد زیرا فرزندخوانده که معمولاً از مؤسسات خیریه و پرورشگاه¬های عمومی گرفته می¬شود ممکن است از نظر جسمی، روحی و اخلاقی موافق ذوق و سلیقه¬ی پدرخوانده و مادرخوانده نباشد از طرف دیگر وجود پدرومادرحقیقی مخصوصاً اگر مشخص باشند مشکلاتی در روابط بین فرزندخوانده و مادرخوانده و والدین حقیقی ایجاد خواهد شد اما در تلقیح مصنوعی که پزشک اصولاً دقت و ظرفیت کافی در انتخاب صاحب اسپرم و متناسب کردن این وضع با زن و شوهربه عمل می¬آورد مشکلات کمتری قابل تصور است. به عبارت دیگر در تلقیح مصنوعی پزشک عامل تلقیح خصوصیات جسمی و روحی زن و شوهر و صاحب اسپرم را در نظر می¬گیرد و از سوی دیگر صاحب اسپرم ناشناخته می¬ماند و با زوجین آشنائی ندارد و منحصراً پزشک از این خصوصیات و مشخصات افراد آگاهی دارد که با این ترتیب مسئله¬ی مربوط به فرزندخواندگی و مشکلات آن در این زمینه منتفی است.(امامی، اَ.، مطالعه تطبیقی نسب در حقوق ایران و فرانسه، 1349: 168 و 169)
4-اگر ایراد شود که تلقیح مصنوعی خطرات و توالی فاسده¬ای به وجود می آورد و ممکن است ازدواجی بین دو نفر واقع شود که با هم قرابت نسبی دارند ولی از این رابطه نسبی آگاهی ندارند و این ازدواج اخلاقاً و شرعاً و قانوناً مجاز نیست، در پاسخ می¬توان گفت برای جلوگیری از اینگونه اتفاقات ممکن است مؤسسات پزشکی برای اطفال حاصل از لقاح مصنوعی شناسنامه¬ای اخذ و یا مشخصات واقعی اطفال را در دفاتر مخصوص خود ثبت نمایند تا در موقع ازدواج مراتب را به اطلاع دفاتر ازدواج برسانند و از ازدواج ممنوع و خلاف اخلاق جلوگیری به عمل آید. (صمدی اهری،م ه.،نسب ناشی از لقاح مصنوعی در حقوق ایران و اسلام،1382: 87)
اما جدا ا دلایل ذکر شده بر جواز یا عدم جواز تلقیح مصنوعی با اسپرم بیگانه که مطرح نمودیم آنچه که در جوامع اسلامی در برخورد با مسائل جدید و به قولی مستحدثه حائز اهمیت است نظرات فقها و علمای برجسته در خصوص آن موضوع می¬باشد که بررسی¬ها نشان می¬دهد اکثریت فقهای برجسته¬ی امامیه و اجماع فقهای اهل سنت نظر بر حرمت استفاده از این روش دارند و تنها معدودی از علمای بنام امامیه بر جواز تلقیح مصنوعی زن با اسپرم بیگانه تاکید می¬ورزند.درهمین راستا ابتدائا نظرات ارائه شده پیرامون حرمت این عمل را از دیدگاه فقهای امامیه و زان پس اهل سنت بررسی می¬نماییم و دست آخر به نظریه جواز این روش درمانی خواهیم پرداخت.
1-1. حرمت تلقیح مصنوعی با اسپرم بیگانه
همچنانکه مطرح شد نظریه¬ی حرمت تلقیح مصنوعی با اسپرم بیگانه هم مابین فقهای امامیه وهم فقهای اهل سنت طرفداران بسیار بیشتری دارد در این مبحث سعی خواهیم کرد نظرات دو گروه و دلایل مطروحه¬ی آنان را تا حد امکان به رشته تحریر در آوریم.
1-1-1. نظرات فقهای امامیه
1- حضرت آیت الله سید روح الله خمینی (ره):
ایشان تلقیح نطفه اجنبی به اجنبیه را جایز نمی¬دانند و می¬افزایند که در صورت انجام آن با علم و عمد در الحاق فرزند به صاحب نطفه، اشکال وجود دارد، اگر چه شبهه، الحاق آن می¬باشد. به نظر ایشان مسائل ارث در قسمت آبستنی مصنوعی اشتباهی، مانند آبستنی طبیعی اشتباهی است ودر آبستنی مصنوعی به طور حرام عمدی باید احتیاط کرد.
مولود مصنوعی در مسئله ازدواج مانند مولود شرعی و طبیعی است و با تمام کسانی که ازدواج با آن¬ها برای مولود طبیعی و شرعی حرام است برای مولود مصنوعی حرام نیز حرام خواهد بود.
(موسوی خمینی، س ر.، تحریرالوسیله، 1372: 471)