مبانی نظری و ادبیات تحقیق برنامه ریزی راهبردی

قسمتی از متن:

برنامه‌ریزی فرایندی است با مراحل مشخص و به هم پیوسته که خروجی منسجمی در قالب سیستمی هماهنگ از تصمیمات تولید می نماید. درحقیقت برنامه که بیانی روشن، مستند و مشروحاز مقاصد و تصمیمات است خروجی فرایند برنامه‌ریزی می باشد اما برنامه ریزی خودفرایندی پیوسته است که پیش از اتخاذ هر تصمیمی آغاز شده و پس از اجرای آن تصمیمادامه می یابد. از جنبه ماهیت، برنامه‌ریزی دارای انواعبرنامه‌ریزی فیزیکی، سازمانی، فرایند،مالی، وظیفه‌ای و عمومی است. از جنبه افق زمانی، برنامه‌ریزی را می‌توان در قالببرنامه‌ریزی کوتاه‌مدت، برنامه‌ریزی میانمدت و برنامه‌ریزی بلندمدت دسته‌بندی کرد.
بیشتر برنامه‌ریزی‌ها بر اساس دیدگاهعقلایی، دارای شکل آرمان‌ها و اهداف- طرح‌ها و اقدامات- منابع موردنیاز هستند. دراین مدل‌ها ابتدا آرمان‌ها و اهداف سازمانها تبیین شده، سپس طرح‌ها و اقدامات لازمتعیین و در نهایت منابع موردنیاز برای انجام پروژه برآورد می‌گردند ( مرادی، 1385).

در این میان تغییر در شرایط محیط، سیاست‌ها، نگرش‌ها، دیدگاه‌ها، ساختارها و نظام هاعواملی هستند که بر آرمان‌ها و اهداف برنامه‌ریزی تأثیر گذاشته و نهایتا باعثتغییر برنامه می‌گردند. برنامه‌ریزی ظرفیت و تواناییمقابله با چنین تغییراتی را نداشته باشد منجر به شکستخواهد شد. بنابراین تفکر اینکه در برنامه‌ریزی باید بتوان با تغییرات، جهت حرکت سازمان را تغییر داد وجهت و رفتار جدیدی را در پیش گرفت رشد یافت و همین نگرش زمینه‌ساز ابداع برنامه‌ریزی استراتژیکگردید. بر خلاف برنامه‌ریزی سنتی که در آن آرمان‌ها و اهداف تعیین می‌شوند در برنامهریزی استراتژیک، هدف تبیین و تدوین استراتژی است. البته بسته به نوع، تنوع و ماهیتتغییرات موجود در محیط می‌توان ترکیبی ازبرنامه‌ریزی سنتیو برنامه‌ریزی استراتژیکرا به کار برد.برنامه ریزی استراتژیک در بخش دولتی، تاریخچه طولانی دارد. واژه استراتژی از کلمه یونانی (STRATEGO) مرکب از (STRATOS) به معنای ارتش و (EGO) به معنای رهبر گرفته شده است. باوجود این، برنامه ریزی راهبردی اساسا در بخش خصوصی توسعه یافته است و با اینکه که رویکردهای آن در بخش خصوصی تدوین شده اند می توانند به سازمان دهی دولتی، غیرانتفاعی و همچنین جوامع و دیگر نهادها کمک کنند. برنامه ریزی استرتژیک را می توان تلاشی منظم و سازمان یافته برای اتخاذ تصمیم و مبادرت به اقدامات بنیادین تعریف کرد که به موجب آنها، این که یک سازمان چیست، چه می کند، و چه اموری را انجام می دهد، مشخص خواهد شد. (Cater، 2002). همچنین برنامه ریزی راهبردی فرایندی است در جهت تجهیز منابع سازمان و وحدت بخشیدن به تلاش های آن برای نیل به اهداف و رسالت بلند مدت با توجه به امکانات و محدودیت های درونی و بیرونی. در تعریفی دیگر برنامه ریزی استراتژیک به معنای فرایند بررسی موقعیت فعلی و مسیر آینده سازمان با جامعه، تنظیم اهداف، تدوین یک استراتژی برای تحقق آن اهداف و اندازه گیری نتایج است و تعریف دیگر که برنامه ریزی استراتژیک را برنامه ریزی در مورد هدف های بلند مدت سازمان و انتخاب فعالیت لازم برای تحقق آنها بیان می دارد (Gordon، 2000).

ویژگی های برنامه ریزی راهبردی

«راسل اکف» در مورد برنامه ریزی سه ویژگی را برمی شمرد:

1. برنامه ریزی چیزی است که ما پیش از هر کاری انجام می دهیم، یعنی تصمیم گیری مبتنی بر پیش بینی است.

2. برنامه ریزی هنگامی لازم است که موقعیتی که ما میل داریم در آینده به آن دست یابیم، متضمن مجموعه ای از تصمیماتی باشد که متکی به یکدیگرند، یعنی با یک نظام تصمیم گیری مواجهیم.

3. برنامه ریزی، فرایندی است که در جهت ایجاد یک یا چند موقعیت آتی سوق داده می شود که دلخواهانه هستند و به نظر می رسد اتفاق نمی افتند مگر کاری صورت گیرد.

با توجه به موارد ذکر شده که در خصوص برنامه ریزی راهبردی نیز صدق می کند برخی ویژگی را می توان به طور خاص برای برنامه راهبردی برشمرد که به شرح زیر می باشند:



- منعکس کننده ارزش های حاکم بر جامعه

- توجه به سوال اصلی و اساسی سازمان

- تعیین چارچوبی برای برنامه ریزی و تصمیم گیری مدیریت

- دید دراز مدت و توجه به افق های دورتر سازمان

- ایجاد پیوستگی و انسجام در عملیات و اقدام های سازمان در دوره های زمانی طولانی

- فراگیری برنامه ریزی عملیاتی سازمان و جهت بخشی به آنان