نظریه مبادله اجتماعی رفتار را براساس متغیرهای وابسته به تأمل، احساس، عاطفه و فعالیت صورت گرفته؛ تبیین مینماید.
جورج کاسپر هومنز (۱۹۱۰م-۱۹۸۹م) (به انگلیسی: George Casper Homans) صاحبنظر و مبتکر اصلی نظریه مبادله، و زیر نفوذ فایده گرایی و اقتصاد کلاسیک بود.
در نظریه مبادله هومنز، بیش از آنکه روابط گروهی و نهادی قابل طرح باشند، رابطه فرد با فرد مطرح میشود و تأکید، اساساً بر فرد یا روابط میان دو فرد است؛ لیکن هر نظریه جامعهشناختی باید به واحدهای جمعی بیش از دو نفر نیز توجه کند. هومنز نیز از سطح مبادله فرد با دیگری فراتر رفته و در نظریه خود، مسئله نهادها، گروهها و زیر نهادها را هم مورد بررسی قرار دادهاست.
هومنز معتقد است نهادهای اجتماعی بر همان اصول اساسی مبادله استوارند و رفتارهای میان دو فرد و تفاوت آنها، صرفاً در این است که نهادها، شبکه روابط بسیار پیچیدهتری را شامل میشوند؛ که به پیچیدگی فعالیتها و روابط غیر مستقیم مبادله مربوط میشود.
هومنز اعتقاد داشت که سود فردی انگیزه عمومی است که سبب حرکت جهان و مردم آن میشود و مردان و زنان درست مانند کبوتران در آزمایش اسکینر به گونه ای مثبت یا منفی تحت تأثیر محیط خود قرار میگیرند.
هومنز مبتکر دیدگاهی است که به رفتارگرایی اجتماعی اشتهار دارد. این سنت فکری بر بنیاد سنت اقتصاد کلاسیک، اصل مطلوبیت نهایی کاهنده و عقلانیت رفتاری استوار بود. این سنت در عین حال با سنت رفتارگرایی در روانشناسی پیوند داشت.
در این سنت مفروض بود که یافتههای علمی بر اساس معیارهای علمی استوار است که به نوبه خود نتیجه تاثیرهای مشخص عینی ناشی از محیط بیرونی، بر فرد (محرک) و نیز رفتارهای عینی قابل مشاهده (پاسخ) است. دنیای اجتماعی، از دیدگاه هومنز متضمن افرادی کنشگر است که در حال مبادله پاداش یا هزینه هستند.
آنچه هومنز را از پنداره انسان اقتصادی در قرن ۱۹ متمایز میکرد این بود که از منظر او انگیزه عمل را تنها پول و کالا تشکیل نمیداد، بلکه تأیید، احترام، عشق، عاطفه و دیگر نشانههای غیر مادی و نمادین نیز از اهمیت برخوردار بود.
انسان از نگاه هومنز موجود خردباوری است که با هدف به حداکثر رساندن سود و به حداقل رساندن زیان خویش به محاسبه شادیها و لذتها و نیز آلام خود میپردازد.
فهرست مطالب:
مقدمه
سه انگاره مهم جامعه شناسي از نظر ريتزر
انگاره واقعيتهاي اجتماعي
انگاره تعريف اجتماعي
انگاره رفتار اجتماعي
اسکينر و رفتارگرايي
نظريه تبادل جامعه شناسي رفتاري
تقويت کننده هاي مثبت
تقويت کننده هاي منفی
نظريه تبادل
نظريه تبادل، هومنز و دورکيم
حمله هومنز به دورکيم
روش تبيين دورکيم
هومنز و لوي اشتراوس
هومنز و کارکرد گرايي ساختاري
قضاياي بنيادي هومنز
قضيه موفقيت
قضيه محرک
قضيه ارزش
قضيه محروميت سيري
قضيه پرخاشگري – تاييد
انتقادهايي به نظريه هومنز در زمينه جامعه و فرهنگ
پارسونز در برابر با هومنز
نظريه تلفيقي تبادلي پيتر بلاو
چهار نوع ارزش از نظر بلاو
انتقادهايي به نظريه آگاهي هومنز
تلفيق نظريه تبادل با نظريه کنش متقابل نمادين بوسيله سينگلمن
چهار نکته اساسي سينگلمن
و...