حساب دیفرانسیل و انتگرال که به اختصار حسابان نامیده میشود (به فرانسوی: calcul différentiel et intégral)، یکی از شاخههای اصلی ریاضیات است. این رشته از تحول جبر و هندسه ناشی شدهاست. حسابان خود دو شاخه دارد: حساب فاضله (یا حساب دیفرانسیل) و حساب جامعه (یا حساب انتگرال). گوتفرید لایبنیتس و آیزاک نیوتون بهطور همزمان و مستقل این حساب را کشف و طراحی کردند اما علائمی که امروزه در این حساب استفاده میشود از ابداعات لایبنیتس است.
در ریاضیات، حساب دیفرانسیل یکی از زیرمجموعههای حسابان است که به مطالعهٔ نرخ تغییرات کمیتها میپردازد. این حساب یکی از دو بخش سنتی حسابان است که بخش دیگر آن، حساب انتگرال است.
هدف اصلی مطالعهٔ حساب دیفرانسیل، محاسبهٔ تغیرات یک تابع و کاربردهای آن است. مشتق تابع در یک نقطهٔ دلخواه، نرخ تغییرات تابع در آن نقطه را توصیف میکند. فرایند یافتن مشتق، مشتقگیری نامیده میشود. از نظر هندسی، مشتق در یک نقطه شیب خط مماس روی نمودار تابعبا جهت مثبت محور طول ها در همان نقطه است؛ به شرطی که مشتق در آن نقطه موجود باشد. مشتق تابع حقیقی یکمتغیره در هر نقطه، بهترین تقریب خطی برای تابع در آن نقطه است.
حساب دیفرانسیل و حساب انتگرال با قضیهٔ اساسی حسابان به یکدیگر مرتبط میشوند. این قضیه بیان میکند که مشتقگیری معکوس انتگرالگیری است.
مشتقگیری تقریباً در همهٔ علوم کمّی کاربرد دارد. برای نمونه، در فیزیک، مشتق جابجایی یک جسم متحرک برحسب زمان نشان دهندهٔ سرعت آن جسم و مشتق سرعت برحسب زمان بیانگر شتاب است. مشتق تکانهٔ یک جسم معادل با نیروی وارد بر آن جسم است و بازنویسی این مشتقگیری معادلهٔ معروف F = ma را که متناظر با قانون دوم حرکت نیوتن است، به دست میدهد. نرخ واکنش یک واکنش شیمیایی، یک مشتق است. مشتقات در تحقیق در عملیات، پربازدهترین روشهای حمل مواد و طراح کارخانهها را تعیین میکنند.
مشتقات برای یافتن بیشینه و کمینهٔ یک تابع نیز به کار میروند. معادلات دربرگیرندهٔ مشتقات، معادلات دیفرانسیل نامیده میشوند و در توصیف پدیدههای طبیعی دارای اهمیت هستند. از مشتقات و تعمیم آنها در بسیاری از شاخههای ریاضیات، مانند آنالیز مختلط، آنالیز تابعی، هندسهٔ دیفرانسیل، نظریهٔ اندازه و جبر مجرد بهره برده میشود.
فهرست مطالب:
فصل اول: توابع و نمودارهای آن ها
فصل دوم: چند جمله ای ها و توابع گویا
فصل سوم: توابع نمایی و لگاریتمی
فصل چهارم: مثلثات
فصل پنجم: مثلثات تحلیلی
فصل ششم: مباحث اضافی در مثلثات
فصل هفتم: دستگاه های معادلات و نامعادلات
فصل هشتم: ماتریس ها و دترمینان ها
فصل نهم: دنباله ها، سری ها و احتمال
فصل دهم: مباحثی در هندسه تحلیلی
فصل یازدهم: هندسه تحلیلی در سه بعد
فصل دوازدهم: حدود و مقدمه ای به حساب دیفرانسیل و انتگرال
فصل سیزدهم: مفاهیمی در آمار
ضمیمه الف: مروری بر مفاهیم بنیادی جبر
حل قسمت Checkpoints
حل قسمت Practice Tests
حل قسمت Chapter and Cumulative Tests
این حل مسائل شامل جواب مسائل فرد می باشد.