سیستمعامل یا سامانهٔ عامل نرمافزاری است که مدیریت منابع رایانه را به عهده گرفته و بستری را فراهم میسازد که نرمافزار کاربردی اجرا شده و از خدمات آن استفاده کنند. سیستمعامل جزء ضروریترین نرمافزارهای یک سیستم کامپیوتری است. سیستمعامل خدماتی به برنامههای کاربردی و کاربر ارائه میدهد. برنامههای کاربردی یا از طریق واسطهای برنامهنویسی کاربردی یا از طرق فراخوانیهای سیستم به این خدمات دسترسی دارند. با فراخوانی این واسطها، برنامههای کاربردی میتوانند سرویسی را از سیستمعامل درخواست کنند، پارامترها را انتقال دهند، و پاسخ عملیات را دریافت کنند. ممکن است کاربران با بعضی انواع واسط کاربری نرمافزار مثل واسط خط فرمان یا یک واسط گرافیکی کاربر با سیستمعامل تعامل کنند. برای کامپیوترهای دستی و رومیزی، عموماً واسط کاربری به عنوان بخشی از سیستمعامل در نظر گرفته میشود. در سیستمهای بزرگ و چند کاربره مثل یونیکس و سیستمهای شبیه یونیکس، واسط کاربری معمولاً به عنوان یک برنامه کاربردی که خارج از سیستمعامل اجرا میشود پیادهسازی میشود. نمونههایی از محبوبترین سیستمعاملهای نوین شامل: اندروید، بیاسدی، آیاواس، لینوکس، اواس ده، کیواناکس، مایکروسافت ویندوز، ویندوز فون و زد/اواس میباشند.
یک سیستم کامپیوتری پیشرفته از یک یا چند پردازنده، مقداری حافظه اصلی، دیسکها، چاپگرها، صفحهکلید، صفحه نمایش، واسطهای شبکهای و دیگر دستگاههای ورودی و خروجی تشکیل شدهاست. اگر سیستم یکپارچهای برای مدیریت این منابع وجود نداشته باشد، هر برنامه باید به تنهایی این کار را انجام دهد. سیستمعامل یک لایه نرمافزاری فراهم میکند که وظیفه مدیریت منابع سیستم را از دوش برنامههای کاربردی رهانیده و کار برنامهنویسی را سادهتر مینماید؛ که با توجه به نسخههای جدید سیستم عاملها که به دلیل بهرهمندی از تکنولوژی گرافیک و امکان استفاده از ماوس، امکان استفاده ساده و آسان را برای کاربران مبتدی فراهم نمودهاست. در حقیقت سیستمعامل واسط بین سختافزار رایانه و کاربر میباشد.
فهرست مطالب:
وظایف سیستم عامل
سه هدف سیستم عامل
برنامه های سودمند
سیستم عامل به عنوان مدیر منابع
هسته سیستم عامل
دلایل تغییر سیستم عامل
تکامل تدریجی سیستم عامل
پردازش ردیفی
مسئله اصلی سیستم های اولیه
سیستم های دسته ای
ناظر
نحوه عملکرد سیستم عامل دسته ای
مزایای سیستم عامل دسته ای
سیستم های چند برنامه ساده
سیستم های اشتراک زمانی
چند برنامگی دسته ای در مقابل اشتراک زمانی
دستاوردهای اصلی
فرآیندها
سه محور برای ایجاد و توسعه سیستم کامپیوتر
علت بروز خطاها در سیستم نرم افزاری
اجزاء یک فرآیند
ثبات های پایه و حد
پنج مسئولیت اصلی در مدیریت حافظه
حفاظت از اطلاعات و ایمنی
زمانبندی و مدیریت اطلاعات
ساختار سیستم
سطوح سيستم عامل سلسله مراتبی
ویژگی های سیستم عامل های جدید
معماری ریز هسته
چند نخی
چند پردازشی متقارن
و...