کانی (از یک واژه فارسی به نام کان گرفته شده که در عربی معدن نام دارد)، مادهای طبیعی و جامدی است که ترکیب شیمیایی نسبتاً ثابتی دارند و در ترکیب سنگهای پوسته زمین یافت میشود و دارای فرمول شیمیایی و ساختمان اتمی مشخص است و در صنایع مختلف مانند خمیردندانسازی، ساعتسازی و… کاربرد دارد. به زبان ساده اگر بخواهیم کانی را از نگاه شیمی و زمینشناسی بهطور همزمان نگاه کنیم، به این نتیجه خواهیم رسید که تعریف از کانی همانند تعریف همزمان از عنصر و مولکول است، با این تفاوت که کانی نه میتواند همیشه از یک عنصر تشکیل شده باشد و نه تعریف مولکول را بهطور کامل بتواند داشته باشد؛ بلکه کانی کوچکترین جز از یک ماده معدنی هست که به سبب ویژگیهای منحصر بفردی (منظور ساختار اتمی و نوع ترکیب ملکولی یا شیمیایی) که دارد، باعث متفاوت بودن آن ماده معدنی از دیگر مواد معدنی خواهد شد. بهطور مثال، اگر خاک رس رادرنظر بگیریم کانیهای تشکیل دهنده آن (کائولینت، مونت موریلونیت، ایلیت) باعث شدهاست که رس دارای ویژگی منحصر به فردی باشد که از آن به عنوان رس تلقی شود؛ یعنی اگر از دیگر کانیها در اندازه رس استفاده کنیم (مانند خاک سنگی که به سبب تراش کاری و صیقل دادن سنگ در حد میکرون از دستگاه برش کاری ریخته میشود)، هرگز ویژگی کانی رس را آن کانی نخواهد داشت؛ زیرا کانی رس دارای آرایش اتمی و ترکیب شیمیای منحصر به خود است که از آن در علم زمینشناسی به عنوان کانی یاد میشود.
برخی کانیها از یک عنصر خالص و بسیاری از آنها از دو یا چند عنصر درست شدهاند. واژه کانی از واژه فارسی کان گرفته شدهاست که به آن سنگ معدن نیز گفته میشود؛ بنابراین، کانی به مادهای گفته میشود که بهطور طبیعی از معدن (کان) به دست میآید و معدن بخشی از پوسته زمین است که در آن به اندازه چشمگیری کانی یافت میشود. موادی مانند شیشه، چینی، آلیاژهای گوناگون که انسان آنها را ساختهاست و موادی مانند مروارید، صدف، استخوان، عاج و بسیاری دیگر که جانداران میسازند، کانی نیستند.
تنها استثناء از این تعریف گرافیت و زغال سنگ است که در حقیقت منبعی آلی دارند ولی در مسیر تکامل خود دستخوش تغییرات بسیار شدهاند و در حقیقت بهطور مستقیم ریشهٔ آلی ندارند.
مسئلهٔ دیگر یخ است که بیشتر زمینشناسان طبق تعریف، آن را کانی میدانند. نفت را نیز گروهی از زمینشناسان کانی میدانند.
فهرست مطالب:
ساینده ها
ویژگیهای مواد ساینده
تقسیم بندی مواد ساینده بر اساس سختی موس
تقسیم بندی ساینده ها بر اساس منشاء
انواع ساینده ها بر اساس شکل مصرف
سرامیک
خاک رس
فلدسپاتها
سیلیس
لعاب
مواد نسوز و کمک ذوب
مراحل تولید سرامیک
شیشه
انواع شیشه ها بر اساس نوع مصرف یا ترکیب شیمیایی
سیمان
ترکیب سیمان پرتلند یا سیمان تیره رنگ
مراحل تولید سیمان
انواع سیمانها
سیمان سفید
دیرگدازها
ویژگیهای مهم دیرگدازها
انواع دیرگدازها
انواع دیرگدازها بر اساس دمای پایداری
طبقه بندی دیرگدازها بر اساس ترکیب مواد اولیه
نقش دیرگدازها در صنایع ذوب فلزات یا کوره های سیمان و آهک پزی
کمک ذوبها
ویژگی کمک ذوبها
انواع کمک ذوبها بر اساس ترکیب شیمیایی
انواع کمک ذوبها از نظر محیط شیمیایی
کودهای شیمیایی
کودهای ازته
کودهای فسفات دار
کودهای پتاسیم دار
آجر
مواد اولیه تولید آجر
عوامل موثر در رنگ آجر
پخت آجر
اهداف استفاده از پرکننده ها
و...