خرید ارزان ادبیات نظری تحقیق دیدگاه های اقتصادی شهید مطهری

لینک دانلود و خرید پایین توضیحات
دسته بندی : وورد
نوع فایل : Word (..docx) ( قابل ویرایش و آماده پرینت )
تعداد صفحه : 34 صفحه

قسمتی از متن Word (..docx) :

دیدگاه های اقتصادی شهید مطهری از دیدگاه شهید مطهری، اسلام، مکتبی جامع گرا و جامعه ساز است که داعیه رهبری انسان ها و هدایت آنان را در زندگی اجتماعی دارد. و برای انجام این منظور در جهت برقراری روابط سالم اقتصادی، در جامعه، احکام و قوانین اقتصادی بسیاری را وضع و یا امضاء نموده است. از این رو به اعتقاد وی، اسلام از دو طریق با اقتصاد رابطه و پیوند دارد، یکی از راه مستقیم و بدون واسطه، بدین صورت که اسلام یکسری مقررات اقتصادی درباره ی مالکیت، مالیات ها و غیره دارد که در حقیقت می توان گفت بخش عظیمی از آموزه های دینی را مباحث اقتصادی تشکیل می دهد. و این چیزی نیست که کسی بتواند به انکار آن به پردازد، زیرا: کتب فقهی که در این زمینه ی سالیان متمادی در حوزه ی های دینی مورد نقد و بررسی دانش پژوهان علوم اسلامی قرار می گیرد، از قبیل کتاب البیع، کتاب الاجاره، کتاب الوکاله، کتاب الرهن، کتاب الدرث، کتاب الهبه، کتاب الوقف و کتبی دیگر از این نوع بسیار است. با توجه به این انبوه کتب و ما بحث مربوط به اقتصاد است که به اعتقاد وی« اصل« نومن ببعض و نکفر ببعض» که قرآن برآن تصریح دارد و مومنین را از آن برحذر می دارد، مانع از این است که برخی از آموزه های اسلام پذیرفته شود و برخی دیگر مورد بی مهری قرار گیرد. » (مطهری: 1368، 16). پیوند دیگری که اسلام با اقتصاد دارد که به صورت غیر مستقیم است، از طریق اخلاق برقرار می شود.. « اسلام مردم را توصیه می کند به امانت، عفت، عدالت، احسان، ایثار، منع دزدی، خیانت و رشوه و... همه ی این ها در زمینه ی ثروت است و یا قسمتی از قلمرو این مفاهیم ثروت است. تا حدود مسایل اقتصادی روشن نشود، حدود عدالت و امانت و عفت و احسان و هم چنین حدود دزدی و خیانت و رشوه روشن نمی شود. » (مطهری: 1368، 17) بر پایه و اساس این دو نوع رابطه است که می توان گفت: نگرش و تفسیر اسلام، نسبت به ثروت، مالکیت، فقر، عدالت، رشد و توسعه ی و... منبع اصلی کشف برخی از مبانی نظام اقتصادی اسلام است. «بر این اساس است که به نظر وی برای کشف این مبانی باید از طریق شناخت نگرش اسلام نسبت به موضوعات یاد شده اقدام نمود. خود در این باره چنین می گوید: « ما آگاه که می خواهیم نظری به نظام اقتصادی اسلام بی افکنیم، اول باید بینیم نظر اسلام درباره ی ثروت و مال چیست؟ مطهری: 1368، 17) آن چه به نظر ایشان درباره ی ثروت بسیار حایز اهمیت است حیات و قابلیت رشد و نمو ثروت است. شهید مطهری با طرح این مساله که اسلام می خواهد که غیر مسلمان بر مسلمان تسلط و نفوذ نداشته باشد، اظهار می دارد که این هدف هنگامی میسر است که ملت مسلمان در اقتصاد نیازمند نباشد. دستش به طرف غیر مسلمان دراز نباشد و الّا نیازمندی ملازم است با اسارت و بردگی (مطهری: 1368، 17). - تفکیک میان روابط طبیعی و روابط اعتباری شهید مطهری با تفکیک قایل شدن میان روابط طبیعی و روابط اعتباری و قراردادی، دو نوع علم را برپایه اقتصاد در نظر می گیرد. بر این اساس دو تعریف را بر پایه علم اقتصاد ارایه می دهد. در تعریف اول علم به قوانین طبیعت آن چنان که هست را می آورد، امّا در تعریف دوم که علم به روابط اعتباری است، پای اخلاق را نیز به میان می کشد. به نظر وی عدم تفکیک بین این دو رابطه (طبیعی و قراردادی) در علم اقتصاد سبب اشتباهات زیادی شده است که این اشتباهات باعث طرد مسایل ارزشی از گستره ی علم اقتصاد گردیده است. خود در این رابطه چنین می گوید: «دو نوع رابطه اقتصادی داریم، روابط طبیعی و روابط اعتباری و قراردادی. از لحاظ روابط طبیعی، علم اقتصاد علم به قوانین طبیعت است آن چنان که هست. یعنی یک علم نظری است. اختلاف نظر در این علم از قبیل اختلاف نظر در علوم نظری است. البته کمتر هم مورد اختلاف خواهد بود، ولی از لحاظ روابط اعتباری، عدالت و ظلم و خوب بدو شایسته و ناشایسته به میان می آید و به اصطلاح جنبه ی اخلاقی دارد (مطهری: 1368، 37) » وی آنگاه در ادامه به پیامدهای این عدم تفکیک می پردازد و می گوید: «معمولاً در کتب، میان این دو قسمت تفکیک نمی شود و همین جهت منشا اشتباهات زیادی می گردد. علم اقتصاد به معنی اوّل، اصول و مبانی دارد. هیچ یک از قوانین و مقررات علم اقتصاد به معنی دوم، تاثیری در اول ندارد، مگر آن گاه که به مرحله ی عمل و واقعیت عینی در بیاید، زیرا: مطلقاً امور اعتباری از آن جهت که اعتباری هستند، در امور واقعی و عینی تاثیر ندارند، مگر بعد از آن که به مرحله ی عمل در آیند، ولی قواعد و قوانین علم اقتصاد نظری در علم اقتصاد عملی موثر است. (مطهری، 1368، 37) ». شهید مطهری اگر چه تعریف معینی را در رابطه با نظام اقتصادی اسلام ارایه نمی دهد، امّا بر مبنای آن چه که در بحث « تعریف مفاهیم اقتصادی» در کتاب نظری به نظام اقتصادی اسلام گفته است، که به نقد و بررسی تعاریف گفته شده در معنای اقتصادی می پردازد، می توان مولفه ها و ارکان اصلی این تعریف را از برخی از مطالب ایشان بدست آورد. به عنوان نمونه فرازهای ذیل نمونه هایی از مطالبی است که می تواند بیانگر این مفهوم باشد: «همان طور که نباید از هر راهی به دنبال ثروت بود، نباید سیستم اقتصادی به شکلی باشد که رشد و نمو را متوقف و فلج کند و جلوگیری نماید» (مطهری، 1368: 24) «جل الاسلام که هم طرف دار مالکیت اختصاصی است و هم تربیت ایمانی دارد و راه درآمد غیر مشروع را بسته است». (مطهری: 1368، 25) «اسلام طرفدار این نظریه ، که سرچشمه ی درآمد تقاضا و تمایلات است نیست، بلکه معتقد است باید تمایلات با مصالح عالی و همه ی جانبه بشریت تطبیق کند. از این رو فصل مهمی در اسلام هست بنام مکاسب محرمه» (مطهری: 1368، 26) همان گونه که از این عبارت برمی آید در تعریف نظام اقتصادی مورد نظر شهید مطهری چند مقوله حایز اهمیت وجود دارد که عبارتند از: الف- نظام اقتصادی اسلامی می باید به نحوی طراحی و تدوین گردد که رشد و نمو ثروت را از طریق مشروع موجب شود. براساس آموزه های اسلام هر راهی برای دستیابی به ثروت مورد قبول نیست. بنابراین: رشد و توسعه ی اقتصادی بر مبنای ارزش های اسلامی یکی از ارکان اصلی این نظام است. ب- تقویت و تعمیق باور دینی در پرتو نظام اقتصادی اسلامی نکته مهم دیگر محسوب می شود. این نظام باید به گونه ای باشد که موجب رشد و تقویت ایمان و باورهای دینی افراد هم بشود. بر این اساس حفظ و تقویت ایمان دینی رکن مهم بعدی این تعریف به حساب می آید. ج- توجه به اصل کرامت انسان و رعایت مصالح عالی وی در ابعاد گوناگون و تقدم آن بر مصالح مادی موضوع حایز اهمیت دیگر در این رابطه است. بنابراین: در نظام اقتصادی اسلام باید مصالح عالی و هم جانبه بشریت مورد توجه واقع شود که این هم خود بیانگر اهمیت توجه به نگاه آرمانی و ایده آل اسلام در رابطه با انسان ها است. بنابراین: با توجه به ارکان سه گانه مذکور و عناصری که در متن آن ها مورد اشاره قرار گرفته است می توان نظام اقتصادی اسلام را از منظر شهید مطهری چنین تعریف نمود. نظام اقتصادی اسلام، عبارت است از سیستمی هماهنگ که راهبردهای دستیابی به رشد توسعه ی همه جانبه را بر مبنای ارزش های اسلامی برای دستیابی به اهدافی آرمانی، و درعین حال واقع گرا نشان می دهد. اینک با توجه به تعریف ارایه شده از نظام اقتصادی اسلام بر اساس اندیشه ی شهید مطهری، به توضیح برخی از این موارد پرداخته می شود: - واقع گرایی در نظام اقتصادی اسلام بدون تردید می توان اذعان داشت که غایت مندی زندگی انسان و نگرش واقع گرا به سعادت و خیر از بارزترین ویژگی های فلسفه اجتماعی بارز ضیافت دینی و اسلامی است. از این رو، برخلاف تصور برخی که تحت تاثیر مکاتب عزلت گرا، جامعه ی اسلامی را به اعراض از دنیا و مظاهر مساوی آن و روی گردانی از مواهب الهی متهم می کنند، قرآن کریم امنیت و توانایی اقتصادی را از ویژگی های بارز جامعه ایمانی دانسته و در برابر آن فقر و ناامنی را کارکرد کفر و عصیان معرفی می کند. قرآن کریم با بیان مثلی در سوره مبارکه نحل این حقیقت را این گونه مطرح می کند: ضرب اللهُ مثلاً: قریه کانت آمنه مطمئنه... (نحل 112). و بر همین معنا و معیار است که دستیابی به جامعه ای که به عنوان جامعه آرمانی و مورد نظر اسلام در دوران حکومت حضرت مهدی (ع) است، پیامبر اسلام (ص) در وصف چنین جامعه ای می فرماید: «امت من در زمان مهدی (ع) به گونه ای از نعمت برخوردار می شوند که پیش ازآن هرگز نبوده اند. آسمان پی در پی بر آنان می بارد و زمین تمامی روئیدنی هایش را می آورد (مجلسی، 1363، ج51، 83). بر پایه همین تعلیمات اسلامی است که جامعه ی اسلامی در صدر اسلام از چنان رشد و شکوفایی اقتصادی برخوردار بود که حتی ضعیف ترین جوامع اسلامی آن روز را در مناطق دور افتاده آفریقایی با مازاد ثروت در جامعه مواجه بود که در نتیجه زکات او را به خزانه کشور واریز کردند (حسن: 1362، 262) بر این اساس شهید مطهری بر کسانی که دانسته یا ندانسته اسلام را متهم به بی توجهی و بی اعتنایی به مسایل اقتصادی می کنند می گوید: «این گروه از نویسندگان دانسته یا ندانسته مبارزه اخلاقی اسلام را با پول پرستی این که نباید هدف زندگی تحصیل درآمد وانباشتن ثروت باشد، به حساب گناه شمردن کار و فعالیت و کسب و صفت و تولید ثروت، هر چند به منظور خدمت و توسعه ی زندگی اجتماعی باشد (که اکیداً مورد تشویق و توصیه اسلام است) می گذارند و میان زهد و تقوی به مفهوم بودایی و مسیحی که هریک از عبادات، فعالیت را به یک دنیای جداگانه مربوط می دانند و زهد و تقوای اسلامی که عبارت است از علوِ نظر و پاکی و طهارت نفس فرق نمی نهند و یا نمی خواهند فرق نهند.» (مطهری: 1362، 156) لذا به نظرات آن کس که تنبلی، ویرانه نشینی، خراباتی گری، گدایی و درویوزگی را محصول تعالیم اسلامی می داند، در یک تناقض آشکار گرفتار آمده است.