بررسی محوریت وقف در توسعه پایدار اقتصادی

بررسی محوریت وقف در توسعه پایدار اقتصادی
نوع فایل: word (قابل ویرایش)
تعداد صفحات : 289 صفحه

چکیده:
موقوفات در تأسیس و تداوم حیات نهادها و مراکز فرهنگی، اقتصادی و اجتماعی تأثیر فراوانی داشته و توانسته اند در دوره های مختلف تاریخ، منشأ حرکت های مؤثری باشند. پیوستگی وقف با اسلام و به عبارتی پشتوانه های دینی آن باعث می شود، که توجه شایانی از سوی جامعه نسبت به آن به عمل آید. در تاریخ، مدارس علمیه ، مساجد ، تکایا، حسینیه ها و حتی کاروانسراهای بسیاری دیده می شود که محصول وقف هستند. بی تردید هر یک از این نهادها و مراکز در شکل¬گیری نظام فکری و علمی جامعه نقش حائز اهمیتی داشته اند. اما تأثیر مثبت وقف فقط منوط به دوران گذشته نمی شود بلکه در دوران مدرن امروزی که شاهد شکل گیری روز افزون تفکر توسعه پایدار در تمامی زمینه ها به خصوص توسعه پایدار شهری هستیم فرهنگ وقف با توجه به تأثیری که در ماندگاری و پایایی توسعه اقتصادی دارا می‌باشد می‌تواند به عنوان عاملی چاره گشا در نظام دینی ایران با توجه به مؤلفه‌های خود مؤثر واقع شود.
در پژوهش حاضر در باره نتایج و آثار وقف به خصوص در توسعه پایدار اقتصادی در شهرک های دانشجویی به صورت واقعی و عینی بحث می‌شود . این پژوهش در قالب مطالعه توصیفی ـ تحلیلی و گذشته نگر با توجه به ادبیات معماری شهر شیراز شروع و با مطالعات میدانی و انجام فرایند تحقیق به ارائه راهکارها و ایده پردازی می رسد. طبیعی است که مطالعه و پژوهش در این زمینه می‌تواند راهنمای مناسبی برای گسترش فرهنگ وقف و سوق دادن امکانات جامعه به سوی فراهم آوردن بسترهای مناسب آموزشی، تحقیقی و نظایر آن باشد.
کلید واژه ها: وقف، توسعه پایدار ، توسعه پایدار اقتصادی، شهرک های دانشجویی


فهرست مطالب
مقدمه: 1
فصل اول: کلیات پژوهش 3
۱-۱ تعريف مسئله و اهميت آن 3
۱-۲ اهمیت و ضرورت انجام تحقیق 5
۱-۳ اهداف تحقيق 6
۱-۳-۱ اهداف کلی: 6
۱-۳-۲ اهداف اختصاصی: 7
۱-۴ سوالات تحقيق 7
۱-۵ فرضيه‌هاي تحقيق 8
۱-۶ نوع و روش تحقيق 8
۱-۶-۱ روش گردآوري اطلاعات 8
۱-۶-۲ روش گرد آوري اطلاعات(ميداني ، كتابخانهاي و غيره ) 9
۱-۷ منابع تحقیق: 9
۱-۸ ابزار گردآوري اطلاعات 9
۱-۹ روش تجزيه و تحليل اطلاعات : 10
۱-۱۰ پيشينه تحقيق 10
۱-۱۱ روند تحقيق 12
۱-۱۲ كاربرد تحقيق 13
فصل دوم: ادبیات نظری پژوهش 14
شناخت فرهنگ وقف و اثرات مثبت آن بر توسعه اقتصادی پایدار 14
۲-۱ بررسی مفهوم: 14
۲-۱-۱ وقف در لغت 14
۲-۱-۲ مفهوم وقف 15
۲-۱-۳ اقسام وقف 15
۲-۲ نگاهی به وقف در قبل از اسلام 16
۲-۳ پیشینه تاریخی وقف در جهان اسلام 17
۲-۳-۱ وقف در قرآن 17
۲-۳-۲ وقف در سیره پیامبر اسلام 18
۲-۳-۳ وقف در سیره ائمه معصومین 19
۲-۴ وقف و سابقه تاريخي و شروط فقهي 20
۲-۴-۱ انعقاد وقف 22
۲-۵ خصوصیات اجتماعی و اقتصادی وقف اسلامی 23
۲-۵-۱ کارکرد اجتماعی وقف 25
۲-۵-۲ کارکرد اقتصادی وقف: 27
۲-۶ وقف و بهبود وضع اقتصادی جامعه: 28
۲-۷ وقف در ایران و جهان 30
۲-۸ وقف در سایر مذاهب و کشور‌های مختلف 31
۲-۸-۱ وقف در ایران 32
۲-۸-۲ آسیب شناسی وقف در ایران 35
۲-۹ کارکرد وقف در نهادهای فرهنگی و آموزشی: 36
۲-۹-۱ فرهنگ وقف در آموزش 38
۲-۹-۲ وقف مکان‌های آموزشی 39
۲-۹-۳ تأثيرات وقف بر برنامه آموزشي 40
۲-۹-۴ تعيين محتواي درسي در وقف نامهها 40
۲-۹-۵ تعیین مدت زمان تحصيل در وقف نامهها 41
۲-۹ -۶ تعیين نحوه اداره مدارس دروقف نامهها 41
۲-۹-۷سنت وقف در دانشگاههای جهان 43
۲-۱۰ مفهوم توسعه: 44
۲-۱۰-۱ نقش وقف در توسعه 44
۲-۱۰-۲ وقف و توسعه اجتماعی 45
۲-۱۰-۳ وقف و توسعه فکری و فرهنگی 46
۲-۱۱ تعریف پایداری: 47
۲-۱۱-۱ توسعه پایدار چیست 49
۲-۱۱-۲ تفهیم بنیادی توسعه پایدار 51
۲-۱۱-۳ توسعه پایدار از دیروز تا امروز 52
۲-۱۱-۴ مؤلفههای توسعه پایدار: 54
۲-۱۱-۵ ارکان اصلی توسعه پایدار: 54
۲-۱۱- ۶ اصول توسعه پایدار 55
۲-۱۱-۶-۱ کنار گذاشتن تصور قدر قدرتی انسان 55
۲-۱۱-۶-۲ عدالت وبرابری 55
۲-۱۱-۶-۳ اکوسیستم بسیار مهمتر از درک و تصور فعلی است 55
۲-۱۱-۶-۴ آشتی توسعه و پایداری 55
۲-۱۱-۶-۵ مردم محوری 56
۲-۱۱-۶-۶ مشارکت و وفاق 56
۲-۱۱-۶-۷ برنامه جامع ، چرخه‌ای و تلفیقی 56
۲-۱۱-۶-۸ دیدی سیستمی و کل گرایانه 57
۲-۱۱-۶-۹ ساخت بر روی آنچه که وجود دارد: 57
۲-۱۱-۶-۱۰ انعطاف پذیری 57
۲-۱۱-۶-۱۱ استفاده عاقلانه از منابع 57
۲-۱۱-۶-۱۲ تفکر جهانی و عمل محلی 58
۲-۱۱-۷ اهداف کلی توسعه پایدار : 58
۲-۱۲ مؤلفه‌های توسعه پایدار در جهت رفاه اجتماعی 61
۲-۱۳ رشد ، توسعه پایدار و توسعه پایدار اقتصادی 62
‏2-13-1 توسعه پايدارازمنظراقتصادي 64
۲-۱۳-۲ نقش امنیت اقتصادی در تامین توسعه پایدار 66
۲-۱۳-۳ نقش وقف در تامین امنیت اقتصادی: 67
۲-۱۴ ارتباط وقف در پایداری اقتصادی 67
۲-۱۴-۱ مؤلفه‌های وقف در توسعه پایدار اقتصادی 69
۲-۱۵ تأثیر وقف بر استقلال اقتصادی و رشد و توسعه: 70
۲-۱۶ تأثیر وقف بر تحقق عدالت اجتماعی و رفاه عمومی 72
۲-۱۷ نقش وقف در توسعه پایدار اقتصادی 74
۲-۱۷-۱ نمونه‌ای موردی برای برسی و تفهیم بهتر موضوع 75
۲-۱۷-۱-۱ مدارس 75
۲-۱۷-۱-۲ نخستین مدرسه در اسلام 76
۲-۱۷-۱-۳ باز شناسی ربع رشیدی (ربع: خانه، سرا و محله) 78
۲-۱۷-۱-۴ هدف ربع رشید از احداث این فرهنگسرا 78
۲-۱۷-۱-۵ مؤلفه‌های شهرک دانشگاهی ربع الرشید: 79
۲-۱۷-۱-۶ نظام وقف در ربع الرشیدی 79
۲-۱۷-۱-۷ ربع الرشیدی شهری با شاخصه‌های توسعه پایداری 80
۲-۱۷-۱-۸ توجه به اقتصاد در ربع رشیدی 81
۲-۱۷-۱-۹ دلایل ناپایداری شهرک ربع رشید 81
۲-۱۸ نتیجه گیری: 82
۲-۱۸-۱ راهبردها 85
۲-۱۸-۲ راهكارها 85
۲-۱۸-۳ فرآیند طراحی شهرک دانشگاهی با محوریت وقف 86
فصل سوم : شناخت بافت و اقلیم شهر شیراز 87
۳-۱ دورههای تاریخی توسعهی شهر شیراز 87
۳-۱-۱ دوران باستان و ساسانی 87
۳-۱-۲ دوران اسلامی 88
۳-۱-۲-۱ فتح فارس توسط مسلمانان 88
۳-۱-۲-۲ آل بویه تا صفویان 89
۳-۱-۲-۳ دوران صفویه تا دوران معاصر 89
۳-۱-۲-۴ معاصر 90
۳-۲ وجه تسميه شيراز 91
۳-۳ تاريخچه شيراز 92
۳-۴ سيستم محلات شیراز 93
۳-۴-۱ محلات دوران اتابکي مظفريان و آل بويه 93
۳-۴-۲محلات شيراز در زمان صفويه: 93
۳-۴-۳ محلات شيرازدر زمان زندیه 94
۳-۴-۴ محلات شيراز در عهد قاجار 96
۳-۵ ساختار ا صلي شهر شيراز در ادوار مختلف تاریخ 97
۳-۵-۱ آل بویه 97
۳-۵-۲ دوره اتابکان 98
۳-۵-۳ دوره صفویان 99
۳-۵-۴ دوره زنديه 101
۳-۶ استخوانبندی شهر در دوران زندیه 102
۳-۶-۱ بافت شهری در دوران زندیه 103
۳-۶-۲ ویژگیهای فضایی و بصری 105
۳-۷ شيراز در دوره قاجاريه 105
۳-۸ شيراز در دوره پهلوي اول 106
۳-۹ شيراز از دوره پهلوي دوم تا دوره معاصر 107
۳-۱۰ ساختار فضایی شهر شیراز 109
۳-۱۰- ۱ دوره پيش مدرن و پيش سرمايهداري (اواخر قرن سيزده ه.ش تا سال ۱۳۰۰ ه .ش): 109
۳- ۱۰-۲ دوره مدرن سازي اوليه ( سال ۱۳۰۰ ه.ش تا اوايل سالهاي ۱۳۳۰ ه.ش ) 110
۳- ۱۰-۳ دوره مدرن سازي متأخر ( از سال ۱۳۳۰ تا اوايل سالهاي ۶۰) 112
۳-۱۰-۴ ساختار فضائي شيراز در دوره چهارم ( دوره چالش سنت و مدرنيت ) 114
۳-۱۱ موقعيت جغرافيايی شيراز 116
۳-۱۲ آب و هوا 117
۳-۱۲-۱ دماي هوا 117
۳- ۱۲ -۲ رطوبت 118
۳-۱۲-۳ بارندگي 119
۳-۱۲-۴ باد 121
۳-۱۲-۵ تابش 122
۳-۱۳ تحليل شرايط آب و هوايي 123
۳-۱۳-۱ منطقه آسايش 123
۳-۱۳-۱ تقويم نياز به سايه و آفتاب 128
۳-۱۴ زلزله 129
۳-۱۵ راههای منتهی به شیراز 130
۳-۱۶ ارتفاعات شیراز 132
۳-۱۷ جمعیت شیراز 132
فصل چهارم: مروری بر تجارب داخلی و خارجی 134
۴-۱ مدرسه چهار باغ اصفهان 134
۴-۱-۱ شرایط گزینش و انتخاب مدرّسان و طلاب مدرسه چهارباغ اصفهان: 136
۴-۱-۲ مواد آموزشی و دروس طلاب مدرسه چهارباغ اصفهان: 136
۴-۲-۱ ربع رشیدی بنای وقفی دانشگاهی 138
۴-۳-۱ شهرک دانشجویی هاروارد 140
۴-۳-۲ تاریخچه 142
۴-۳-۳ دانشکده‌ها و ساختمان‌های مربوط به آن 143
۴-۳-۴ آموزش و تحصیلات 144
۴-۳-۵ کتابخانه‌ها و آزمایشگاه‌ها 146
۴-۴ شهرک دانشجویی دانشگاه تهران 147
۴-۴-۱ تأسیس 147
۴-۴-۲ طرح و الگو 149
۴-۴-۳ توسعه 149
۴-۴-۴ انقلاب ۱۳۵۷ ایران 150
۴-۴-۵ نقش سیاسی 150
فصل پنجم: استانداردها و معیارهای فنی طراحی 152
۵-۱ برنامه ریزی فیزیکی، شناخت و تعیین ابعاد و استانداردهای فضا 152
۵-۲ فضاي اداري 152
۵-۲-۱ گروه فضاي اصلي 153
۵-۲-۲ گروه فضاهاي وابسته اصلي 153
۵-۲-۳ گروه فضاهاي رفاهي 153
۵-۲-۴ گروه فضاهاي گردشی 153
۵-۳ فضاهاي اختصاصي 154
۵-۴ زيربناي خالص 154
۵-۴-۱ فضاهاي اصلي اداري 154
۵-۴-۲ فضاهاي وابسته اداري 155
۵-۴-۳ فضاهاي پشتيباني و ارباب رجوع 155
۵-۵ مساحت محل کار (مساحت مفید) 156
۵-۶ مساحت مفید خالص 157
۵-۷ تجهيزات اداري 158
۵-۸ نوع ساختمان 158
۵-۸-۲ سرویسها 158
۵-۸-۳ منظرهها 159
۵-۸-۴ ستها 159
۵-۹ انواع کالبد ساختمانهای اداری 159
۵-۹-۱ عمق فضا 159
۵-۹-۲ موقعیت هسته 160
۵-۹-۳ تقسیم به اتاقها یا سلولاریزاسیون 160
۵-۱۰ هسته 161
۵-۱۰-۱آسانسورها 161
۵-۱۰-۲ مجاری 161
۵-۱۰-۳ سرویس بهداشتی 162
۵-۱۰-۴ کمدهای اتاق شستشو: 162
۵-۱۰-۵ پلکانها 163
۵-۱۱ روابط در ساختمانهای اداری 163
۵-۱۱-۱رابطه با دنیای خارج 163
۵-۱۱-۲ لوازم فرار 164
۵-۱۲ حوزههاي فعاليتهاي دانشكده معماري : 164
۵-۱۲-۱ فضاهاي آموزشي: 169
۵-۱۲-۱-۱ كلاس نظري 170
۵-۱۲-۱-۲ كلاس عمومي: 170
۵-۱۲-۲ فضاهاي كمك آموزشي: 170
۵-۱۲-۲-۱ آزمايشگاه 170
۲-۲-۱۲-۵كارگاه 170
۳-۲-۱۲-۵ فضاهاي ورزشي و پرورشي : 171
۱-۱۳-۵كتابخانه: 171
۵-۱۳-۲ نمازخانه : 171
۵-۱۳-۳ سالن ورزشي: 171
۵-۱۳-۴ سالن چند منظوره : 172
۵-۱۳-۵ اتاق مشاوره : 172
۵-۱۳-۶ اتاق ورزش : 172
۵-۱۳-۷ اتاق بهداشت : 172
۵-۱۴ فضاهاي اداري : 173
۵-۱۴-۱ فضاهاي پشتيباني و خدمات : 173
۵-۱۴-۲ فضاهاي سبز : 173
۵-۱۴-۳ فضاي توقف وسايل نقليه : 174
۵-۱۴-۴ فضاي ورودي : 174
۵-۱۴-۵ فضاي توقف وسايل نقليه : 174
۵-۱۴-۶ فضاهاي ارتباطي و غير مفيد : 174
۵-۱۵ فضاهاي نيمه باز يا مسقف : 175
۵-۱۵-۱ ظرفيت : 175
۵-۱۵-۲ ظرفيت دوره آموزشي يا مقطع آموزشي : 175
۵-۱۵-۳ ظرفيت مجتمع آموزشي : 175
۵-۱۵-۴ سطوح زير بنايي: 175
۵-۱۵-۴-۱ خالص: 175
۵-۱۵-۴-۲ ناخالص : 176
۵-۱۵-۴-۳ سرانه : 176
۵-۱۵-۴-۴ سرانه خالص زيربنا : 176
۵-۱۵-۴-۵ سرانه ناخالص : 176
۵-۱۵-۴-۶ معيارهاي تعيين ظرفيت : 177
۵-۱۵-۴-۷ ظرفيت كلاس : 177
۵-۱۵-۴-۸ ظرفيت كارگاه و آزمايشگاه : 177
۵-۱۶ ظرفيت فضاهاي پرورشي : 177
۵-۱۶-۱ كتابخانه : 177
۵-۱۶-۲ نمازخانه : 178
۵-۱۶-۳ سالن آمفي تئاتر : 178
۵-۱۶-۴ سالن ورزشي: 178
۵-۱۶-۵ سالن چند منظوره : 178
۵-۱۶-۶ سالن غذاخوري : 179
۵-۱۶-۷ فضاهاي اداري : 179
۵-۱۶-۸ سرويس هاي بهداشتي: 179
۵-۱۶-۹ سرانه فضاها : 179
۵-۱۶-۱۰ فضاهاي بسته 179
۵-۱۷ فضاهاي مربوط به فعاليتهاي آموزشي: 181
۵-۱۸-۱ مبلمان فضاهای اداری 182
۵-۱۸-۲ قرارگیری دیوارها 182
۵-۱۸-۳ کتابخانه 183
۵-۱۸-۴ سالن مطالعه 184
۵-۱۹-۵ قفسههای کتاب 184
۵-۲۰ طراحی سالن‌های اجتماعات 186
۵-۲۰ -۱ هندسه کلی تالارها 186
۵-۲۰-۲ اقدامات اصلی در برنامه ریزی سالنها 187
۵-۲۰-۳ بخشهای مختلف سالنهای اجتماعات 187
۵-۲۰-۳-۱ ورودي سالن: 188
۵-۲۰-۳ -۲ سرسرا و سالن انتظار 188
۵-۲۰-۳-۳ سالنهای اجتماعات 190
۵-۲۰-۳-۳-۱ تغییرات در ابعاد سالنهای اجتماعات 190
۵-۲۰-۳-۳-۲ چند منظوره بودن و انعطافپذیری سالن 191
۵-۲۰-۳-۳-۳ صندلی در سالنهای اجتماعات 192
۵-۲۰-۳-۳-۴ بالکن در سالنها 195
۵-۲۰-۳-۳-۵ شیب سالنها 196
۵-۲۱ اتاق تجهیزات تلفن 198
۵-۲۲ موتورخانه و برق اضطراری 198
۵-۲۳ تجهیزات بهداشتی، رختکن و نظافت 199
۵-۲۴ انبار مرکزی 199
۵-۲۵ محل زندگی سرایدار 200
۵-۲۶ فضای نمایشگاهی 200
فصل ششم: مکانیابی و روند طراحی شهرک دانشجویی 201
۶-۱ سیر تحولات شهرسازی شیراز 201
۶-۱-۱ شیراز ۱۳۲۸ 204
۶-۱-۲ شیراز ۱۳۳۵ 205
۶-۱-۳ شیراز ۱۳۵۰ 206
۶-۱-۴ شیراز معاصر 207
۶-۱-۵ شیراز در دوره کنونی 207
۶-۲ کاربریهای قدیم منطقه: 208
۶-۳ کاربریهای جدید منطقه 209
۶-۴ همجواریها در منطقه 209
۶-۵ مکان یابی سایت 210
۶-۵-۱ مکانهای پیشنهادی برای سایت مجموعه 211
۶-۵- ۲ موقعیت سایت نسبت به شهر 213
۶-۵-۳ موقعیت سایت نسبت به شریانهای شهری وضع موجود 214
۶-۵-۴ موقعیت قرارگیری سایت در مناطق شهرداری شیراز 214
۶-۶ دسترسیها 215
۶-۶-۱دسترسی سواره 215
۶-۶-۲ دسترسی پیاده 215
۶-۶-۳ دسترسیها در طرحهای فرادست 216
۶-۶-۴ موقعیت سایت نسبت به محورهای شریانی پیشنهادی شیراز 217
۶-۷ همجواریها 218
۶-۸ چشم اندازهای سایت در وضعیت کنونی 218
۶-۹ چشم‌اندازها 220
۶-۱۰ تحلیل سایت به کمک جدول SOWT 221
۶-۱۱ نتیجه گیری 224
۶-۱۲ روند طراحی مجموعه شهرک دانشجویی 225
۶-۱۲-۱ ترسیم خطوط اولیه برای رسیدن به پلان 225
۶-۱۲-۲ ترسیم دیاگرامهای اولیه 226
۶-۱۲-۳ ترسیم محورهای تأثیر گذار بر زمین طرح 227
۶-۱۳ طراحی حجم‌های سه بعدی اولیه 229
۶-۱۴ ترسیم پلان نهایی بام مجموعه 230
۶-۱۴-۱ فرایند طراحی سایت 231
۶-۱۴-۲ ترسیم پلان بام دانشکده معماری 235
۶-۱۵ فرآیند طراحی دانشکده معماری 236
۶-۱۶ ترسیم پلان طبقه همکف و اول دانشکده معماری 239
۶-۱۷ نماها و برش‌های نهایی 242
۶-۱۹ طراحی فضاهای داخلی 244
۶-۲۰ سازه مجموعه دانشکده معماری 245
۶-۲۰-۱ فونداسیون 245
۶-۲۰-۲ جنس دیوارها 245
۶-۲۰-۳ سقف مجموعه 245
۶-۲۰-۳-۱ سیستم تیر ویاراندیل۱ 245
۶-۲۰-۳-۲ سقف بتن پیش تنیده 246
۶-۲۰-۴ ستونها 248
۶-۲۱ تأسیسات دانشکده معماری 248
۶-۲۲ نمایش سه بعدی مجموعه 250
فهرست منابع: 253