پیشینه و مبانی نظری آشنایی با بازارهای قدیمی ایران و فضاهای بازار

لینک دانلود و خرید پایین توضیحات
دسته بندی : وورد
نوع فایل :  word (..docx) ( قابل ويرايش و آماده پرينت )
تعداد صفحه : 14 صفحه

 قسمتی از متن word (..docx) : 
 

‏مبانی‏ ‏نظری‏ ‏وپیشینه‏ ‏تحقیق‏ ‏آشنایی‏ ‏با‏ ‏بازارهای‏ ‏قدیمی‏ ‏ایران‏ ‏وفضاهای‏ ‏بازار
‏فصل دوم:مبـانـی نـ‏ض‏ـری مـعـمـاری
‏آشنایی با بازارهای قدیمی ایران‏ وفضاهای بازار
‏بازارهای ایرانی
‏واژه ‏بازار بسیار کهن است و به معنی محل خرید و فروش و عرضه کالاست. بازار در ‏فارسی میانه به صورت "وازار" و با ترکیب هایی مانند وازارگ (بازاری) و ‏وازارگان (بازرگان) به کار می رفته؛ ...
‏این واژه ایرانی به زبان برخی از سرزمین هایی که با ایران تبادلات ‏بازرگانی داشتند، مانند سرزمین های عربی، ترکی، عثمانی و برخی از کشورهای ‏اروپایی، راه یافته است.
‏در ‏زبان فارسی بازار به عنوان اسم مکان به معنی محل خرید و فروش کالاست و با ‏وجود آنکه این واژه امروزه بیشتر درباره بازارهای دائمی، اصلی و قدیمی ‏شهرهای کهن و تاریخی به کار می رود، در گذشته گاه به صورت ساده و گاه با ‏پیشوند یا پسوندهایی به معنی مکان خرید و فروش به طور مطلق بوده است. واژه ‏بازار در ادبیات فارسی مفهومی وسیع و گسترده دارد و به معنی محل شلوغ و ‏پرازدحام، اعتبار و اهمیت اشخاص و غیره به کار می رفته است.
‏عناصر و فضاهای شهری و ارتباطی‏ ‏راسته اصلی‏ ‏از آن جا که بازارهای اصلی ایران غالبا به شکل خطی و در امتداد مهمترین ‏معبر شهری شکل می گرفته است، مهم ترین بخش و عنصر اصلی یک بازار، راسته ‏اصلی آن است. یک راسته بازار در ساده ترین شکل با دکان های واقع در دو سوی ‏آن شکل می گرفت.
‏در امتداد یک راسته اصلی، اصناف گوناگونی مستقر می شدند، به این ترتیب که ‏هر صنف در بخشی از راسته اصلی جا می گرفت. در بعضی از شهرهای بزرگ دو یا ‏چند راسته اصلی به صورت موازی یا متقاطع پدید می آمد.
‏راسته فرعی‏ ‏بازارهای شهر های بسیار کوچک تنها یک راسته اصلی داشت، اما در شهرهای ‏متوسط و بزرگ، علاوه بر راسته اصلی، تعدادی راسته فرعی به صورت موازی یا ‏عمود بر راسته اصلی پدید می آمد.
‏دالان
‏دالان یک فضای ارتباطی است که غالبا در فضاهای معماری و به شکل خطی نقش ‏رابط بین فضای بیرونی با فضای درونی ساختمان، یا تنها بین فضاهای درونی بنا ‏را دارد. در بازارهای بزرگ نیز، دالان یک فضای ارتباطی است و غالبا به ‏صورت کوچه یا راسته ای کوچک و فرعی است که از یک سو به راسته ای دیگر و از ‏سوی دیگر به یک کاروانسرا مربوط است و معمولا در دو سوی آن تعدادی حجره و ‏دکان وجود دارد. در بازار تهران شمار زیادی دالان وجود دارد.
‏بازار سمنان چهارسو‏ ‏محل تقاطع دو راسته اصلی و مهم بازار را چهارسو می نامند. در بعضی از ‏موارد در محل برخورد دو راسته طراحی شده بازار، غالبا فضایی به صورت چهارسو ‏می ساختند که به سبب موقعیت ارتباطی آن ارزشمند به شمار می آمد. چهار سوی ‏بازار اصفهان، بازار لار، بازار تهران، بازار کرمان و چهارسوی بازار بخارا ‏از نمونه های خوب باقیمانده، به شمار می آیند. در برخی از دوره های تاریخی ‏به پیروی از واژه عربی "سوق" به معنی بازار، به جای چهارسو از واژه "‏چهارسوق" استفاده می کردند.
‏میدان
‏در کنار یا امتداد بعضی از بازارهای مهم در شهرهای بزرگ، یک میدان شهری یا ‏ناحیه ای وجود داشت، زیرا بازار مهمترین معبر شهر بود و در بیشتر موارد با ‏یک میدان شهری مرتبط بود. بازار بزرگ اصفهان با دو میدان: سبزه میدان (‏میدان کهنه) و میدان امام (نقش جهان) مرتبط است. در کنار قسمتی از بازار ‏کرمان، میدان گنجعلی خان قرار دارد. سبزه میدان در کنار بخشی از بازار ‏تهران بوده و هنوز هم قسمتی از فضای آن باقی مانده است. گاه در امتداد ‏بازار یک یا چند میدانچه وجود داشت که در مواردی در قرن های اخیر بعضی از ‏این نوع میدانچه ها را تکیه یا حسینیه نیز می نامیدند. نمونه هایی از آن را ‏هنوز در بازار سمنان و بازار تجریش تهران می توان دید.
‏جلوخان
‏جلوخان به عنوان یک فضای شهری، عبارت از فضایی ارتباطی به شکل یک میدانچه ‏است که از چهار یا سه طرف محصور و دارای فضای ساخته شده ای است که به عنوان ‏یک فضای ورودی، مکث و تجمع مورد استفاده قرار می گرفت.
‏عناصر و فضاهای معماری بازار‏ ‏حجره پارچه فورشی - مغازه یا همان دکان پارچه فروشی حجره (دکان) حجره یا ‏دکان را می توان ساده ترین و کوچکترین، اما مهمترین عنصر و فضای بازار ‏دانست. مساحت حجره ها بسیار متفاوت و به طور متوسط از ده تا بیست و پنج متر ‏مربع بوده است. حجره های واقع در
‏طبقه همکف و هم تراز با سطح معبر به طور ‏معمول نقش یک مغازه یا دکان را داشت، که کالاهایی در آن عرضه می شد، در ‏حالی که حجره های واقع در طبقه فوقانی بازارهای دو طبقه بیشتر به عنوان ‏دفتر کار و فضای اداری یک تجارتخانه مورد بهره برداری قرار می گرفت. بعضی ‏از حجره های واقع در طبقه فوقانی بازارها نیز به عنوان کارگاه استفاده می ‏شد.‏ ‏بعضی از حجره های بازار کمی (در حدود پنجاه تا هفتاد سانتی متر) از سطح ‏معبر بالاتر بودند، در این حالت در برخی موارد در زیر هر حجره یک انبار می ‏ساختند. بعضی از حجره ها افزون بر فضای اصلی، بخشی به صورت صندوقخانه ‏داشتند. صندوقخانه فضایی واقع در انتهای حجره بود که با دیواری جدا کننده ‏از فضای اصلی حجره متمایز می شد.
‏حجره نام عمومی فضای شکل دهنده به کاروانسراها هم هست. حجره های ‏کاروانسراها نیز گاه در دو طبقه ساخته می شدند که حجره های طبقه همکف بیشتر ‏جنبه تجاری یا کارگاهی و حجره های طبقه فوقانی اغلب جنبه دفتری و اداری و ‏گاه کارگاهی داشت.‏
‏کاروانسرا (سرا‏)
‏کاروانسراها را می توان مهمترین فضای معماری طراحی شده در بازارها و ‏تقریبا همانند پاساژهای امروزی دانست. احتمالا یکی ازعلل پیدایش ‏کاروانسراها، محدود بودن طول راسته های بازار بوده، همانگونه که امروزه اگر ‏یک خیابان تجاری بسیار پر رونق شود به گونه ای که تمام دکان های واقع در ‏امتداد آن، پاسخ گوی نیاز موجود به فضاهای تجاری نباشد، به تدریج پاساژهایی ‏در پشت دکان ها ساخته می شود و تنها ورودی آن ها را در خیابان قرار می ‏دهند و به این ترتیب به ظرفیت فضاهای تجاری یک خیابان افزوده می شود. در ‏گذشته هم اگر بازار اصلی یک شهر توسعه می یافت، تعدادی کاروانسرا در پشت ‏راسته اصلی و گاه در کنار راسته های فرعی ساخته می شد.
‏از ابتدای قرن حاضر به تدریج در بازارها به جای واژه "کاروانسرا"، واژه "‏سرا" را به کار می برند. پس از این که نقش کاروان ها در حمل و نقل ضعیف شد ‏و از کالسکه، درشکه و سپس وسایل نقلیه موتوری استفاده شد، پیشوند "کاروان" ‏از کلمه کاروانسرا حذف شد، و به کاروانسرای شهری، سرا گفته شد. واژه سرا ‏در گذشته به معنی خانه بوده است. کاروانسراها فضاهایی درون گرا و دارای یک ‏حیاط مرکزی بودند که حجره هایی در چهار سمت آن در یک یا دو طبقه ساخته می ‏شد.
‏تیمچه
‏واژه "تیم" به معنی کاروانسرا بوده است، چنان که ناصرخسرو در سفرنامه خود ‏از این واژه استفاده کرده است و تیمچه به معنی تیم کوچک یا کاروانسرای کوچک ‏بوده است. اما در دوره معاصر به کاروانسراها یا سراهای کوچک و سرپوشیده، ‏تیمچه می گویند، مانند تیمچه امین الدوله در کاشان. این خصوصیت کالبدی ‏تیمچه ها، یعنی سرپوشیده بودن آنها، فضای مناسبی برای عرضه کالاهای گرانبها ‏مانند فرش، دور از آسیب باد و باران و آفتاب پدید می آورد. به همین سبب ‏فضای تیمچه ها، غالبا نسبت به کاروانسراها از لحاظ اقتصادی گران تر بوده و ‏برای عرضه اجناس ارزان قیمت استفاده نمی شده است.
‏در دوره قاجاریه طرح های متنوعی از ترکیب تیمچه و کاروانسرا پدید آمد، ‏سراچه و تیمچه امیر در تبریز و سرا و تیمچه حاج رضا در قزوین از نمونه های ‏این نوع بناها هستند.