پیشینه و مبانی نظری پنج عامل بزرگ شخصیت

لینک دانلود و خرید پایین توضیحات
دسته بندی : وورد
نوع فایل :  word (..docx) ( قابل ويرايش و آماده پرينت )
تعداد صفحه : 27 صفحه

 قسمتی از متن word (..docx) : 
 

‏پنج‏ ‏عامل‏ ‏بزرگ‏ ‏شخصیت
‏ریشه‏های‏ ‏تاریخی‏ ‏الگوی‏ ‏پنج‏ ‏عاملی‏ ‏در‏ ‏صفات‏ ‏شخصیت‏
‏نقطه‏ ‏ابتدایی‏ ‏برای‏ ‏طبقه‏بندی‏ ‏صفات، کلمات‏ ‏زبان‏ ‏عامیانه‏ ‏در‏ ‏توصیف‏ ‏شخصیت‏ ‏است‏. ‏در‏ ‏آغاز‏ ‏کیلچز Kylchz
‏ ‏(1926)‏،‏ ‏بامگارتن Bamgartn
‏ ‏(1943)‏،‏ ‏آلپورت‏ ‏و‏ ‏ادوبرت Allport ‏& Advbrt
‏ ‏(1936) ‏روان‏ ‏شناسان‏ ‏مختلفی‏ ‏بودند‏ ‏که‏ ‏از‏ ‏زبان‏ ‏عامیانه‏ ‏به‏ ‏عنوان‏ ‏منبعی‏ ‏برای‏ ‏تنظیم‏ ‏یک‏ ‏طبقه‏بندی‏ ‏علمی‏ ‏از‏ ‏صفات‏ ‏شخصیت‏ ‏استفاده‏ ‏کردند‏. ‏آلپورت‏ ‏و‏ ‏ادوبرت ‏(1936) ‏یک‏ ‏مطالعه‏ ‏لغوی‏ ‏مربوط‏ ‏به‏ ‏شخصیت‏ ‏را‏ ‏در‏«‏فرهنگ‏ ‏بین‌المللی‏ ‏وبستر‏»‏ ‏انجام‏ ‏دادند‏. ‏آن‌ها‏ ‏کلیه‏ ‏لغاتی‏ ‏را‏ ‏جمع‌آوری‏ ‏کردند‏ ‏که‏ ‏می‏توانست‏ ‏برای‏«‏تمیز‏ ‏و‏ ‏تشخیص‏ ‏رفتار‏ ‏یک‏ ‏فرد‏ ‏از‏ ‏دیگران‏ ‏به‏ ‏کار‏ ‏رود‏». ‏نتیجه‏ ‏این‏ ‏کار‏ 17953 ‏واژه‏ ‏بود‏ ‏که‏ ‏حدود‏ 5/4 ‏درصد‏ ‏کل‏ ‏کلمات‏ ‏فرهنگ‏ ‏فوق‏ ‏الذکر‏ ‏را‏ ‏شامل‏ ‏می‏شد‏. ‏آلپورت‏ ‏و‏ ‏ادوبرت‏ ‏در‏ ‏این‏ ‏فکر‏ ‏بودند‏ ‏که‏ ‏این‏ ‏هزاران‏ ‏صفت‏ ‏شخصیت‏ ‏را‏ ‏در‏ ‏یک‏ ‏طبقه‏بندی‏ ‏رضایت‏بخش‏ ‏سازمان‌دهی‏ ‏کنند‏ ‏که‏ ‏مورد‏ ‏استفاده‏ ‏روانشناسان‏ ‏در‏ ‏شغلشان‏ ‏برای‏ ‏درازمدت‏ ‏قرار‏ ‏گیرد‏. ‏این‏ ‏موضوع، ‏ ‏روانشناسان‏ ‏شخصیت‏ ‏را‏ ‏در‏ ‏بیش‏ ‏از‏ 70 ‏سال‏ ‏به‏ ‏خود‏ ‏مشغول‏ ‏کرده‏ ‏است‏ (آلپورت و ادوبرت‏، ‏1936).
‏آلپورت‏ ‏و‏ ‏ادوبرت ‏(1936) ‏سعی‏ ‏کردند‏ ‏فهرستی‏ ‏را‏ ‏که‏ ‏گردآوری‏ ‏کرده‏ ‏بودند‏ ‏به‏ ‏نظم‏ ‏درآورند‏. ‏آلپورت‏ ‏و‏ ‏ادوبرت‏ ‏چهار‏ ‏طبقه‏ ‏اصلی‏ ‏را‏ ‏شناسایی‏ ‏کردند‏:
‏اولین‏ ‏طبقه‏ ‏شامل‏ ‏گرایش‌های‏ ‏شخصیتی‏ ‏و ‏کلی‏–‏ ‏شیوه‏‏‏های‏ ‏باثبات‏ ‏و‏ ‏پایدار‏ ‏سازگاری‏ ‏فرد‏ ‏با‏ ‏محیطش‏ ‏(‏مانند‏ ‏اجتماعی‏ ‏بودن، ‏ ‏پرخاشگری‏ ‏و‏ ‏ترسویی‏) ‏می‌شود‏.
‏دومین‏ ‏طبقه‏ ‏شامل‏ ‏حالات، خلق‏ ‏و‏ ‏فعالیت‏های‏ ‏زودگذر ‏(‏مانند‏ ‏ترس‏ ‏، ‏ ‏شادی‏ ‏و‏ ‏سرافرازی‏) ‏می‌شود‏.
‏سومین‏ ‏طبقه‏ ‏تا‏ ‏حد‏ ‏زیادی‏ ‏در‏ ‏برگیرنده‏ ‏قضاوت‏های‏ ‏ارزشی‏ ‏درباره‏ ‏رفتار‏ ‏و‏ ‏آبروی‏ ‏شخصی ‏(‏مانند‏ ‏عالی‏ ‏–‏ ‏لایق‏ ‏تقدیر، ‏ ‏عصبانی‏) ‏می‌شود‏.
‏آخرین‏ ‏طبقه‏ ‏شامل‏ ‏ویژگی‏های‏ ‏جسمی‏–‏ ‏توانایی‏ها‏ ‏و‏ ‏استعدادها‏ ‏و‏ ‏سایر‏ ‏اصطلاحاتی‏ ‏که ‏این معادله بیانگر آن است که جنبه‏‏‏های توصیفی شخصیت حاصل آثار متقابل محیط و فطرت آدمی بر یکدیگر است (کریمی‏،‏1374)‏.‏ آیزنک سهم عوامل زیستی و ارثی را در خصوصیات شخصیتی ‏3/2 عوامل محیطی می‏‏‏داند. البته آیزنک عقیده دارد آنچه از طریق توارث تعیین می‌شود آمادگی برای کاری با رفتاری در موقعیت خاصی است‏ ‏(‏فدایی دولت، 1389‏).
‏2- 2- 1- 2- مفهوم‏ ‏شخصیت، تعاریف‏ ‏و‏ ‏گستره‏ ‏آن‏
‏مفهوم‏ ‏شخصیت‏ ‏در‏ ‏روانشناسی‏ ‏یک‏ ‏مفهوم‏ ‏رایج‏ ‏و‏ ‏معمول‏ ‏و‏ ‏درعین‌حال‏ ‏پیچیده‏ ‏است‏. ‏کاربرد‏ ‏عامیانه‏ ‏شخصیت‏ ‏به‏ ‏حد‏ ‏یک‏ ‏مفهوم‏ ‏مطلوب‏ ‏در‏ ‏دیدگاه‏ ‏فرد‏ ‏تنزل‏ ‏یافته‏ ‏است‏. ‏در‏ ‏حالی‏ ‏که‏ ‏مفهوم‏ ‏علمی‏ ‏آن‏ ‏به‏ ‏طوری‏ ‏مورد‏ ‏مناقشه‏ ‏است‏ ‏که‏ ‏تمام‏ ‏تعاریف‏ ‏شخصیت‏ ‏سعی‏ ‏دارند‏ ‏نارسایی‏ ‏مفهوم‏ ‏آن‏ ‏را‏ ‏جبران‏ ‏کند‏(‏فدایی‏ دولت، 1389‏). ‏تنوع‏ ‏نظرات‏ ‏در‏ ‏حیطه‏ ‏شخصیت‏ ‏به‏ ‏حدی‏ ‏گسترده‏ ‏است‏ ‏که‏ ‏تعاریف‏ ‏بسیار‏ ‏زیادی‏ ‏از‏ ‏شخصیت‏ ‏ارائه‏ ‏شده‏ ‏است‏. ‏هر‏ ‏انسان‏ ‏آمیزه‏ای‏ ‏از‏ ‏سه‏ ‏ویژگی‏ ‏نوعی، ‏ ‏فرهنگی‏ ‏و‏ ‏فردی‏ ‏را‏ ‏در‏ ‏خود‏ ‏دارد‏ ‏و‏ ‏مجموعاّ‏ ‏کلیت‏ ‏منحصربه‌فردی‏ ‏را‏ ‏تشکیل‏ ‏می‏دهد‏ ‏که‏ ‏مورد‏ ‏توجه‏ ‏و‏ ‏امعان‏ ‏نظر‏ ‏روانشناسی‏ ‏شخصیت‏ ‏است‏. ‏کلیت‏ ‏مفهوم‏ ‏و‏ ‏به‏ ‏همین‏ ‏لحاظ‏ ‏پیچیدگی‏ ‏آن، ‏ ‏موجب‏ ‏شده‏ ‏است‏ ‏که‏ ‏واژه‏ ‏شخصیت‏ ‏به‏ ‏شیوه‏های‏ ‏مختلفی‏ ‏تعریف‏ ‏شود‏. ‏آلپورت‏ ‏دراین‌باره‏ ‏به‏ ‏گردآوری‏ ‏و‏ ‏ذکر‏ ‏پنجاه‏ ‏تعریف‏ ‏متفاوت‏ ‏پرداخته‏ ‏است‏. ‏این‏ ‏تفاوت‏ها‏ ‏طبعاً‏ ‏به‏ ‏اصل‏ ‏موضوع‏ ‏شخصیت‏ ‏مربوط‏ ‏نیست‏ ‏بلکه‏ ‏به‏ ‏مفهومی‏ ‏ارتباط‏ ‏دارد‏ ‏که‏ ‏از‏ ‏آن‏ ‏ساخته‏اند‏. ‏برخی‏ ‏به‏ ‏جنبه‏های‏ ‏بیوشیمیایی‏ ‏و‏ ‏فیزیولوژیکی‏ ‏شخصیت، برخی‏ ‏به‏ ‏عکس‌العمل‌های‏ ‏رفتاری‏ ‏و‏ ‏رفتارهای‏ ‏مشهود‏ ‏برخی‏ ‏به‏ ‏فرآیندهای‏ ‏ناهشیار‏ ‏رفتار‏ ‏آدمی‏ ‏و‏ ‏برخی‏ ‏به‏ ‏ارتباط‏های‏ ‏متقابل‏ ‏افراد‏ ‏با‏ ‏یکدیگر‏ ‏و‏ ‏نقش‏هایی‏ ‏که‏ ‏در‏ ‏جامعه‏ ‏بازی‏ ‏می‏کنند‏ ‏توجه‏ ‏نموده‏ ‏و‏ ‏شخصیت‏ ‏را‏ ‏بر‏ ‏همان‏ ‏مبنا‏ ‏تعریف‏
‏کرده‏اند‏. ‏بنابراین‏ ‏دامنه‏ ‏تعاریف‏ ‏از‏ ‏فرآیند‏ ‏درونی‏ ‏ارگانیسم‏ ‏تا‏ ‏رفتارهای‏ ‏مشهود‏ ‏ناشی‏ ‏از‏ ‏تعامل‏ ‏افراد‏ ‏در‏ ‏نوسان‏ ‏است‏. ‏اما‏ ‏شخصیت‏ ‏در‏ ‏مفهوم‏ ‏کلی‏ ‏خود‏ ‏باید‏ ‏شامل، ‏ ‏قواعد‏ ‏مربوط‏ ‏به‏ ‏کنش‏های‏ ‏منحصربه‌فرد‏ ‏افراد‏ ‏و‏ ‏قواعد‏ ‏مشترک‏ ‏بین‏ ‏آن‌ها‏، ‏جنبه‏های‏ ‏پایدار‏ ‏و‏ ‏تغییر‏ناپذیر‏ ‏کنش‏ ‏انسان‏ ‏و‏ ‏جنبه‏ ‏ناپایدار‏ ‏و‏ ‏تغییرپذیر آن، جنبه‏ ‏شناختی‏(‏فرایند‏های‏ ‏تفکر‏)‏، ‏جنبه‏های‏ ‏عاطفی‏(‏هیجانات‏) ‏و ‏جنبه‌های‏ ‏رفتاری‏ ‏فرد‏ ‏باشد‏. ‏همین‏ ‏امر‏ ‏موجب‏ ‏می‌شود‏ ‏که‏ ‏ارائه‏ ‏تعریف‏ ‏جامعی‏ ‏که‏ ‏مورد‏ ‏توافق‏ ‏همه‏ ‏اندیشمندان‏ ‏در‏ ‏زمینه‏ ‏روانشناسی‏ ‏شخصیت‏ ‏باشد‏ ‏غیرممکن‏ ‏می‌شود‏ ‏(‏فدایی‏ دولت، 1389).
‏موضوع‏ ‏شخصیت‏ ‏به‏ ‏بیانی‏ ‏بسیار‏ ‏ساده، ‏ ‏همان‏ ‏انسان‏ ‏واقعی‏ ‏است‏ ‏با‏ ‏همان‏ ‏وضعی‏ ‏که‏ ‏در‏ ‏خیابان، ‏ ‏یا‏ ‏در‏ ‏کار‏ ‏یا‏ ‏هنگام‏ ‏فراغت‏ ‏دارد‏. ‏پس، ‏ ‏از‏ ‏نظر‏ ‏ما‏ ‏شخصیت‏ ‏یک‏ ‏کلیت‏ ‏روان‌شناختی‏ ‏است‏ ‏که‏ ‏انسان‏ ‏خاصی‏ ‏را‏ ‏مشخص‏ ‏می‏‏‏سازد‏. ‏در‏ ‏نتیجه‏ ‏یک‏ ‏مفهوم‏ ‏انتزاعی‏ ‏نیست‏ ‏بلکه‏ ‏تجلی‏ ‏همین‏ ‏موجود‏ ‏زنده‌ای‏ ‏است‏ ‏که‏ ‏ما‏ ‏او‏ ‏را‏ ‏از‏ ‏بیرون‏ ‏می‏نگریم‏ ‏و‏ ‏از‏ ‏درون‏ ‏او‏ ‏را‏ ‏حس‏ ‏می‏کنیم‏. ‏نگرش‏ ‏و‏ ‏حس‏ ‏کردنی‏ ‏که‏ ‏در‏ ‏مورد‏ ‏افراد‏ ‏متفاوت‏ ‏است‏ ‏پس‏ ‏روانشناسی‏ ‏در‏ ‏بحث‏ ‏شخصیت‏ ‏همواره‏ ‏تفاوت‌های‏ ‏فردی‏ ‏را‏ ‏مد‏ ‏نظر‏ ‏دارد‏ ‏و‏ ‏هدف‏ ‏آن‏ ‏تعریف‏ ‏هرچه‏ ‏صحیح‏تر‏ ‏این‏ ‏تفاوت‏ها‏ ‏و‏ ‏تعیین‏ ‏آن‌هاست‏. ‏وقتی‏ ‏مفهوم‏ ‏شخصیت‏ ‏به‏ ‏معنای‏ ‏وسیع‏ ‏مورد‏ ‏نظر‏ ‏باشد، ‏ ‏طبعاً‏ ‏مفاهیم‏ ‏خوی، ‏ ‏مزاج‏ ‏و‏ ‏استعداد‏ ‏را‏ ‏که‏ ‏مبیین‏ ‏سه‏ ‏جنبه‏ ‏خاص‏ ‏هستند‏ ‏را‏ ‏در‏ ‏بر‏ ‏می‏گیرد‏. ‏اصولاّ‏ ‏درباره‏ ‏هر‏ ‏عملی‏ ‏می‏توان‏ ‏از‏ ‏خود، ‏ ‏سه‏ ‏سؤال‏ ‏کرد‏. ‏با‏ ‏آن‏ ‏که‏ ‏ممکن‏ ‏است‏ ‏هر‏ ‏یک‏ ‏از‏ ‏این‏ ‏سؤال‏ها‏ ‏نسبت‏ ‏به‏ ‏سؤال‏های‏ ‏دیگر‏ ‏از‏ ‏اهمیت‏ ‏بیشتری‏ ‏برخوردار‏ ‏باشد.
‏می‌توان‏ ‏به‏ ‏ابزارها‏ ‏یا‏ ‏مکانیزم ‏هایی‏ ‏که‏ ‏در‏ ‏یک‏ ‏عمل‏ ‏به‏ ‏کار‏ ‏می‌افتند‏ ‏دست‏ ‏یافت .‏ ‏می‌توان‏ ‏نسبت‏ ‏به‏ ‏طرز‏ ‏گسترش‏ ‏آن‏ ‏عمل‏ ‏و‏ ‏جنبه‏ ‏نیرو‏ ‏دهی‏ ‏آن، پویایی‏ ‏صوری‏ ‏آن، سرعت، نظم‏ ‏و‏ ‏شدت‏ ‏آن‏ ‏توجه‏ ‏داشت‏ ‏بالاخره‏ ‏می‌توان‏ ‏درباره‏ ‏معنای‏ ‏آن‏ ‏عمل‏ ‏از‏ ‏جهت‏ ‏مبنایی‏ ‏که‏ ‏دارد‏ ‏یا‏ ‏هدفی‏ ‏که‏ ‏دنبال‏ ‏می‏کند‏ از‏ ‏خود‏ ‏سؤال‏ ‏کرد‏ (‏مای‏ ‏لی Mai Lee
‏، 1993).
‏پس‏ ‏به‏ ‏این‏ ‏نحو‏ ‏می‌توان‏ ‏درباره‏ ‏سؤال‏ ‏اول‏ ‏با‏ ‏اصطلاح‏ ‏یا‏ ‏لفظ‏ ‏استعداد، ‏ ‏درباره‏ ‏سؤال‏ ‏دوم‏ ‏با‏ ‏اصطلاح‏ ‏یا‏ ‏لفظ‏ ‏مزاج‏ ‏و‏ ‏درباره‏ ‏سؤال‏ ‏سوم‏ ‏با‏ ‏کلمه‏ ‏انگیزش‏ ‏پاسخ‏ ‏داد ‏(‏ما‏ی‏ ل‏ی‏، 1993‏).